بازارهای محلی مازندران؛ فرصتی برای آشنایی با فرهنگ شمال کشور

به دنبال گسترش شهرنشینی و افزایش جمعیت و نیازهای انسان‌ها، بازارهای محلی و هفتگی اهمیت خاصی پیدا کرده‌اند. بازارهای محلی مازندران به صورت دائمی، فصلی و هفتگی برگزار می‌شوند و هرکدام از آن‌ها آیین و آداب و رسوم خاص خود را دارند که بر اساس باورهای فرهنگی و مذهبی مردم منطقه استوار شده است. این بازارها در روزهای مختلف هفته برگزار شده و معمولاً هم به نام همان روزی که در آن بازار محلی راه افتاده است، خوانده می‌شوند.

بازارهای محلی مازندران نمایشگاه متنوعی از تولیدات بومی و محلی برای داد و ستد محصولات مردمان روستایی به شمار می‌روند. تولیدات بومی روستای عمدتاً محصولات کشاورزی هستند و وقتی این محصولات رونق بیشتری داشته باشند، تنوع کالاهای عرضه شده در بازارهای محلی مازندران نیز بیشتر می‌شود.

زمان برگزاری بازارهای هفتگی مازندران

به صورت غالب، فصل‌ها و ماه‌های مناسب برای بازارهای محلی مازندران به ترتیب، فصل پاییز ماه‌های مهر و آبان، فصل تابستان ماه شهریور، فصل زمستان ماه اسفند و فصل بهار ماه‌های اردیبهشت و خرداد هستند. اکثر مشتریان بازار هفتگی شهرهای مازندران به خاطر ارزان‌تر بودن کالاها، تنوع اجناس، نداشتن هزینه حمل و نقل و نزدیکی به محل زندگی و کارشان به این بازارها رفته، آنها را رونق می‌دهند.

از مزایای برپایی بازارهای محلی مازندران می‌توان به حذف واسطه‌ها، کاهش هزینه فروش و بازاریابی، و نیز افزایش سود خالص برای تولیدکننده یا همان روستایی اشاره کرد. چیزی که باعث متفاوت بودن بازارهای هفتگی شهرهای مازندران از بازارهای استان‌های مرکزی ایران و حتی از یکدیگر می‌شود، نوع کالاها و تولیداتی است که خودِ روستاییان تولید می‌کنند و به خاطر حذف دلالان با قیمت‌های مناسب به فروش می‌گذارند.

شور و نشاطی که در بازارهای محلی مازندران که برخی بسیار قدیمی هستند، به چشم می‌خورد، خودِ خودِ زندگی است. روستاییان و محلی‌ها در آب و هوای مختلف، چه باران و چه آفتاب، چه گرما و چه سرما سایه‌بان‌هایشان را برپا می‌کنند و در هرگونه تغییرات شرایط آب و هوایی آماده‌ی کسب و کار می‌شوند.

بیشتر بخوانید: شهرهای شمال ایران

در بازار هفتگی استان مازندران چه چیزهایی عرضه می‌شوند؟

بازارهای محلی مازندران شلوغ و پر رفت و آمد هستند. به محض اینکه وارد بازار هفتگی شهرهای مازندران بشوید، بوی سبزی تازه و میوه‌های رسیده، جان و مشامتان را پر می‌کند. گوش‌هایتان آکنده از صدای مرغ و خروس و جوجه و بوقلمون می‌شود و عطر ماهی است که لحظه‌ای رهایتان نمی‌کند.

به راحتی می‌توان ادعا کرد که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد، همه چیز در بازارهای محلی مازندران پیدا می‌شود.

محصولات محلی مختلف و متنوع در بازار هفتگی استان مازندران پیدا می‌شوند، از جمله میوه‌های محلی متناسب با فصل، از پرتقال و به و ازگیل و خرمالو گرفته تا گلابی‌های محلی (خوج)، نارنگی، فندق، بادام زمینی و….

انواع مواد غذایی مانند ماهی تازه، ماهی شور، پنیر محلی، ماست محلی، دوغ محلی، ترشیجات؛ انواع سبزیجات نظیر سبزی‌های دست‌کاشت تا سبزی‌های خودرو، زیتون، باقلای محلی، کدو و برنج؛ و گیاهان دارویی محلی نیز از دیگر محصولاتی هستند که در بازارهای محلی مازندران ارائه می‌شوند.

انواع صنایع آهنگری محلی نظیر داس، اره و بیل؛ صنایع دستی مانند چادرشب، جوراب پشمی، شال و روسری و پوشاک؛ به همراه وسایل خانگی و ابزار کشاورزی، وسایل زینتی و هزار و یک محصول دیگر هم در بازارهای محلی مازندران پیدا می شوند.

در برخی از بازارهای هفتگی شهرهای مازندران، فروش دام از قبیل گاو، گوسفند و اسب نیز متداول است، به طوری که بازار فروش دام همیشه از بخش های شلوغ و پرطرفدار و پردرآمد بازار بوده است.

تعداد زیادی از جوانان برای گذران زندگی و کسب درآمد در این بازارها مشغول به کار هستند. به عبارت دیگر، فروشندگی در بازارهای هفتگی شغل دوم بسیاری از فروشندگان محلی مازندران است که اکثراً خودشان تولیدکننده محصولات عرضه شده هستند.

در برخی مناطق نیز، فروشندگان زن با لباس‌های محلی حضور دارند که خود این امر، باعث ایجاد منظره بسیار زیبایی از سنت‌های استان مازندران می‌شود. آنان با ارائه دست ساخته‌های سنتی و سبزی و صیفی‌جات باغ‌های خود نقش مهمی در تامین معیشت زندگی خانواده خود دارند.

گاهی در این بازارهای محلی طبخ برخی از غذاهای سنتی نیز در برنامه گردانندگان بازار قرار دارد. همچنین در حاشیه برخی از این بازارها حلقه‌ای از مارگیران، معرکه‌گیران و تعزیه‌خوانان نیز دیده می‌شوند که به اجرای نقش و برنامه برای سرگرمی تماشاگران می‌پردازند.

چرا بازارهای محلی شکل گرفتند؟

یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن بازارهای محلی مازندران، نیاز روستاییان به فروش تولیدات خود و خرید مایحتاج زندگی از شهرها بوده است. به طوری که در دوران گذشته، به علت نبودن راه‌های ارتباطی و وسایل حمل و نقل امروزی، معمولاً روستاییان یک روز قبل از تشکیل بازار، تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع دستی خود را به وسیله اسب یا قاطر و گاهی با پای پیاده حمل می‌کردند.

بازار هفتگی شهرهای مازندران به صورت محله به محله برگزار می‌شوند و گردانندگان این بازارها به خاطر نداشتن مکان ثابت، فقط در حوزه بازارهای هفتگی فعالیت می‌کنند.

گردانندگان این بازار که به طور معمول با نام‌های روزهای هفته، مانند دوشنبه بازار، پنج‌شنبه بازار و جمعه بازار نامیده می‌شوند، فروشندگان دوره‌گرد و برخی تولیدکنندگان خُرد را دور هم جمع می‌آورند تا بدون حضور واسطه‌ها بتوانند اجناس خود را به صورت مستقیم به فروش برسانند.

گردشگران مازندران نیز می‌توانند برای خرید سوغات و صنایع دستی زنان و مردان روستایی به بازارهای محلی مازندران در مناطق مختلف استان بروند.

فروشندگان بومی اشیاء و لوازم دست‌ساز خود شامل کلاه حصیری، داس، تبر، بیل، قندشکن، تله موش، دسته بیل، هوکا، زنبیل‌های دسته‌دار حصیری و… را به فروش می‌رسانند که البته هرکدام مشتری خاص خود را دارند.

همچنین دستفروشان دوره‌گرد که در اصطلاح محلی به آنان «چرچی» گفته می‌شود، سمساران و دستفروشان شهری در کنار زنان و مردان روستایی محصولات و اجناس خود را در بازارهای محلی به فروش می‌گذارند.

برپایی بازار هفتگی در شهرها و بخش‌هایی از استان مازندران، علاوه بر این‌که تاریخچه‌ای قدیمی داشته و در فرهنگ بومی منطقه به صورت آشکار کاملاً جا افتاده‌اند، از لحاظ مادی و اقتصادی نیز عامل مهمی در بهبود و کنترل نسبی قیمت‌ها هستند.

ارائه مواد غذایی تازه، برخورد خوب و سالم فروشندگان با مشتریان، پافشاری فروشندگان جهت فروش کالای خود به خریداران، حق انتخاب کالا توسط خریداران، ارزان بودن محسوس کالاهای مورد عرضه، به ویژه میوه و تره‌بار و سبزی‌ها بدون واسطه و با قیمت کمتر، موجبات رونق بازار هفتگی استان مازندران را فراهم آورده است.

معروف ترین بازارهای محلی مازندران

جالب است بدانید هر هفته یکصد بازار هفتگی در پنجاه و هشت شهر استان مازندران برپا می‌شود. این بازارهای هفتگی از جاذبه‌های دیدنی مازندران شناخته می‌شوند که گردشگران می‌توانند در سفر به مازندران از این جاذبه‎‌های گردشگری دیدن کنند.  بسیاری از این بازارهای محلی مازندران دارای بافتی قدیمی با قدمت بیش از هفتاد – هشتاد سال هستند. بازار هفتگی شهرهای مازندران در گذشته، به خاطر حضور روستاییان مکانی برای معاملات پایاپای بودند، اما امروز، نه تنها دیگر این نوع معامله در هیچ‌کدام از بازارها مشاهده نمی‌شود، بلکه در حال حاضر تعدادی از آن‌ها با وجود قدیمی بودن، تحت تاثیر کالاهای مدرن مصرفی قرار گرفته‌اند.

بعضی از بازارهای مشهور هفتگی و روزانه استان مازندران عبارتند از:

بازار روز نوشهر، شنبه بازار و سه شنبه بازار خرم آباد در ۵ کیلومتری تنکابن، دوشنبه بازار تنکابن، چهارشنبه بازار سلیمان آباد در ۱۵ کیلومتری تنکابن، یکشنبه بازار سلمان شهر، سه شنبه بازار نوشهر، چهارشنبه بازار نشتارود، جمعه بازار جویبار، پنج شنبه بازار بهنمیر، چهارشنبه بازار قائم شهر، پنچ شنبه بازار هفتگی معروف شهر گلوگاه، یکشنبه بازار شهر کیاکلا، جمعه بازار شهر امیرکلا از توابع بابل و سه شنبه بازار آمل.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی نور

• بازار نرگسیه

از جمله مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بازارهای محلی ساری می‌توان به بازار نرگسیه اشاره کرد که در نزدیکی کاخ قدیمی آغامحمدخان قاجار واقع شده است. مانند بسیاری از شهرهای مهم ایران که مسجد جامع در جوار بازار ساخته شده است، قسمتی از مسجد جامع ساری نیز در این بازار قرار دارد.

در این بازار عمدتاً پوشاک، پارچه، نخ کاموا، طلا و جواهرات و … به فروش می‌رسد. بازار نرگسیه بزرگ‌ترین مرکز کاموافروشی ساری نیز به حساب می‌آید. همچنین در بخشی از این بازار میوه و سبزیجات به فروش می‌رسد.

آدرس بازار نرگسیه: این بازار قدیمی در ساری، از کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. این بازار در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمدخان قاجار قرار دارد.

• بازار ترکمن‌های ساری

بازار ترکمن‌های ساری نیز از جمله مشهورترین بازارهای محلی استان مازندارن است. در این بازار غالباً لباس‌های زنانه و صنایع دستی محلی به ویژه ترکمن‌ها به فروش می‌رسد. از دیگر کالاهایی که در این بازار عرضه می‌شود، وسایل آشپزخانه، وسایل تزئینی، بدلیجات و … است.

آدرس بازار ترکمن‌های ساری: ساری، خیابان امام رضا، خیابان یونسی

• بازار روز آمل

بازار روز آمل مانند دیگر بازارهای استان مازندران محلی برای عرضه مستقیم محصولات روستاییان و فروش کالاهای شهرنشیان است. در این بازار انواع میوه و سبزیجات، پرندگان محلی نظیر اردک (به زبان محلی سیکا)، غاز، خروس، مرغ و زیک (نوعی پرنده) و همچنین ماهی، سبزیجات معطر و گیاهان دارویی به فروش می‌رسند.

• بازار جدید و قدیم بابلسر

دو بازار به نام‌های بازار روز قدیم و بازار روز جدید هم در بابلسر برای عرضه کالاها و محصولات دایر هستند. این دو بازار، نه تنها در بین محلی‌ها بسیار محبوب هستند، بلکه در فصل‌های پرگردشگر نیز از رونق خاصی برخوردارند.

بازار روز جدید که به نام بازار ماهی‌فروش‌ها نیز مشهور است، دارای دو راسته است؛ در یکی محصولاتی نیز زیتون، رب‌انار، کره‌محلی، عسل طبیعی، آب‌نارنج و ماهی دودی عرضه می‌شود و در دیگری، ماهی، آجیل، برنج و لبنیات و…. اما بازار روز قدیمی که به بازار ترکمن و بازار زنانه نیز مشهور است، دارای سه راسته است؛ در یکی صنایع‌دستی، محصولات نساجی و ترشی به فروش می‌رسد و در دیگری میوه و سبزیجات.

و در نهایت در قسمت سوم بیشتر محصولات و صنایع دستی ترکمن‌ها عرضه می‌شوند. قسمت سوم بازار به بازارچه مرزی ترکمن معروف است و بیشتر محصولات آن را صنایع دستی و وسایل ترکمن تشکیل می‌دهند و بیشتر فروشندگان آن زنان ترکمن هستند. همچنین پیرو موضوع این مقاله، پیشنهاد می کنیم که به مقاله ی جذاب سفر یک روزه به شمال سری بزنید. در صورتی‌که مکان‌های بهتری برای خرید در استان مازندران می‌شناسید، در بخش نظرات با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.