جشن تیرگان؛ جشنی برخاسته از کمان آرش

تقویم کهن ایرانی پر است از جشن‌ها و مراسم‌هایی که آیین و معنایی مهم را به‌همراه داشتند و تا به‌امروز به‌عنوان یک میراث ارزشمند از تاریخ ایران‌زمین به حیات خود ادامه داده‌اند. نوروز باستانی، جشن چله تابستان، جشن سده، جشن فروردینگان، جشن خردادگان و ده‌ها جشن ایرانی دیگر از‌جمله این میراث ارزشمند است که هرکدام به نحوی یادآور هویت اصیل ایرانی است. جشن تیرگان نیز در میان دیگر جشن‌های کهن این مرزوبوم گنجینه‌ای است از آیین و رسوم اصیل ایرانی که هر ساله در روز 13 تیرماه در میان ایرانیان مورد تکریم و احترام قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با جشن تیرگان و آیین و رسوم خاص آن تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

جشن تیرگان چیست؟

عکس از بهارک روشن بخش، خبرگزاری ایسنا

جشن تیرگان در روز 13 تیرماه با انجام آیین و رسومی خاص برگزار می‌شود؛ اما این جشن چیست و نام‌گذاری آن چگونه انجام شده؟ برای چیستی و چرایی نام‌گذاری جشن تیرگان دو روایت مختلف وجود دارد؛ روایت اول از گرامی‌داشت تیشتر (فرشته باران‌آور در فرهنگ زرتشتی) حکایت دارد؛ بر اساس این روایت، تیشتر با یاری اهورا در نبرد با اپوش (دیو خشكسالی) پیروز می‌شود و مردم سالگرد این پیروزی را هرساله جشن می‌گرفتند؛ اما روایت دیگری هم درباره نام‌گذاری جشن تیرگان وجود دارد.

بر اساس روایت دوم، تیرگان جشنی است که به پرتاب تیر کمان آرش کمانگیر از فراز دماوند اشاره دارد. در نبرد میان افراسیاب (پادشاه توران) و منوچهر (پادشاه ایران)، هنگامی که دو طرف نبرد تصمیم به صلح می‌گیرند، عهد می‌کنند تیری از جانب مازندران به‌سمت خراسان پرتاب شود تا اینگونه مرز دو كشور را مشخص کنند. در آخر این تیر توسط آرش كمانگیر پرتاب می‌شود و در كناره رود جیحون فرود می‌آید و اینگونه مرز ایران و توران مشخص می‌شود. برخی این روایت را دلیل نام‌گذاری تیرگان و برپایی این جشن کهن می‌دانند.

آیین و رسوم جشن تیرگان

آب‌پاشی، فال كوزه، دستبند تیر و باد و خوردن میوه و گندم پخته از رسوم و آیین اصلی جشن تیرگان است. در آیین فال کوزه، دوشیزه‌ای انتخاب می‌کنند تا كوزه سبزرنگی را از آب چشمه پرکند و دستمالی ابریشمی روی آن بیندازد؛ در ادامه کوزه را پیش كسانی می‌برد كه مرادی در دل دارند؛ آن‌ها هم برای برآورده شدن مراد خود یک وسیله کوچک از خود همچون انگشتر، سكه، سنجاق و مانند آن را در کوزه می‌اندازند؛ در ادامه این رسم دختر كوزه را زیر درختی همیشه سبز همچون سرو قرار می‌دهد. فردای این روز که همان روز جشن است، كوزه را از زیر درخت به میان جمع حاضر در جشن می‌آورند و افراد سال‌خورده شروع به شعرخوانی می‌کنند. پس از شعرخوانی، همان دختر یكی از اجسام  داخل كوزه خارج می‌کند تا صاحب جسم متوجه شوند  شعری که خوانده شده مربوط به مراد او بوده است.

آب پاشی آیین دیگر جشن تیرگان است. این آیین همانطور که از نامش پیداست در کنار آب‌ها، با آب‌پاشی و با  آرزوی بارش باران در سال پیش‌رو برگزار می‌شود. حاضرین در این جشن با آرزوی باران برای سال پیش‌رو بر روی یک‌دیگر آب‌پاشی می‌کنند. دستبند تیر و باد نیز یکی‌دیگر از رسوم جشن تیرگان است. حاضرین در جشن، بعد از نوش جان‌کردن شیرینی، دستبندی را با هفت رنگ متفاوت به دست خود می‌بستند و ۹ روز بعد این دستبند که تیر و باد نام داشته را در محلی که دارای ارتفاع و بلندی بوده با خواندن اشعار خاص به دست باد می‌سپردند و در این هنگام مراد دل خود را طلب می كردند؛ خوردن میوه و گندم پخته هم از دیگر رسم‌های این جشن کهن است.

جشن تیرگان در کجا برگزار می‌شود؟

عکس از بهارک روشن بخش، خبرگزاری ایسنا

جشن تیرگان مانند بسیاری دیگر از جشن‌های ایرانی کهن به‌صورت فراگیر در تمای استان‌ها و شهرهای ایران برگزار نمی‌شود، اگرچه هنوز هم مردم بسیاری از شهرها، هر ساله در روز 13 تیرماه این جشن را با آداب‌ورسوم خاص خود برگزار می‌کنند. جشن تیرگان هر ساله در بخشی از مازندران، فراهان، کاریزات یزد، ارامنه اصفهان، کرمان و در برخی از نقاط جهان با رسوم خاص خود برگزار می‌شود. برگزاری این جشن در کشور ما اگرچه فراگیر نیست و صرفا در برخی از نقاط انجام می‌شود اما همین که هنوز هم این جشن باستانی هرساله درمیان بسیاری از ایرانیان مورد تکریم و احترام است، نشان از اصالت و پیشینه غنی رسوم ایران دارد.

اقامت با هومسا

همیشه سفر، تجارب و اتفاق‌های جدید به‌همراه دارد، افراد معمولا با اهداف و دلایل مختلف سفر می‌کنند؛ اهداف کاری، آرامش و تفریح و یا دیدن و تجربه اتفاق‌های جدید. بسیاری از افراد که با هدف کسب تجربه جدید به سفر می‌روند مقاصدی را انتخاب می‌کنند که در آن شاهد اتفاق‌ها و دیدنی‌های نو و جدید باشند. یکی از همین  دیدنی‌ها می‌تواند تجربه حضور در جشن‌های باستانی ایران باشد. بسیاری از افراد برای تجربه حضور در این جشن‌ها به شهرهای دیگر سفر می‌کنند و از تجربه حضور در رسوم کهن ایرانی بهره‌مند می‌شوند. اما لازمه شروع هر سفری انتخاب اقامتگاهی مطمئن و مناسب سلیقه شما است. البته شما در روند انتخاب اقامتگاه و  اجاره ویلا و سوئیت تنها نیستید و هومسا در این مسیر در کنار شما خواهد بود. فقط کافی است به سایت هومسا سر بزنید و با انتخاب شهر مقصد خود شاهد اقامتگاه‌های متنوع و مختلف باشید.

کلام آخر

گاه‌شمار ایرانی در هر ماهی از سال، یادگاری ارزشمند از فرهنگ اصیل ایرانی برای ما به‌همراه دارد. در فروردین نوروز و فروردینگان، در اردیبهشت، جشن اردیبهشتگان و یا در تیر تیرگان، تفاوتی ندارد تقویم باستانی ما پر است از روزهایی که پدرانمان با انجام رسوم و آیینی خاص، زندگی را جشن می‌گرفتند. هنوز هم با گذشت قرن‌ها از آن روز‌ها، ایرانیان در نقاط مختلف جهان با برپایی این جشن‌ها، به تکریم آیین پدران خود می‌پردازند. ما در این مقاله تلاش کردیم شما را با یکی از همین جشن‌های کهن ایرانی یعنی جشن تیرگان آشنا کنیم. اگر از حضور در جشن تیرگان یا دیگر جشن‌های ایرانی تجربه و یا خاطرات خاصی دارید در قسمت نظرات با ما و همراهان هومسا به اشتراک بگذارید.