موزه زمان ؛ عقربه‌هایی به طول تاریخ

معمولا موزه به جایی گفته می‌شود که در آن اشیا زیبا و ارزشمندی به نمایش گذاشته می‌شود تا بازدیدکنندگان بتوانند علاوه بر تماشای آن‌ها اطلاعات مفیدی هم کسب کنند، اما اینکه خود ساختمان موزه دیدنی‌تر از اشیا داخلی آن باشد کمتر اتفاق می‌افتد. امروز می‌خواهیم به موزه تماشاگه زمان یا همان موزه زمان، یکی از جاهای دیدنی تهران سری بزنیم. ساختمانی آبی رنگ با گچ‌بری‌های فوق‌العاده، اتاق‌هایی که تزئینات آن فرصت نگاه‌کردن به اشیا داخل موزه را از شما می‌گیرد و محوطه سرسبزی که قدم‌زدن در آن آرامشی عمیق را برای‌تان به ارمغان می‌آورد. شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید موزه زمان تهران، نخستین موزه ساعت در ایران است و مجموعه‌هایی از قدیمی‌ترین ساعت‌هایی که به پادشاهان ایران در دوره‌های مختلف هدیه شده، در این مکان گردآوری شده است. پس با ما همراه شوید.

موزه ‌ای برای سفر در زمان

ساختمان موزه زمان، خانه‌ای قدیمی است که گچ‌بری، آیینه‌کاری، مقرنس‌کاری و گره‌چینی و سبک معماری آن شما را به تحسین وامی‌دارد. به محض اینکه از ورودی مجموعه عبور می‌کنید و از دور ساختمان آبی رنگ موزه را می‌بینید درست مثل این است که در زمان سفر کرده‌اید. وارد ساختمان که شوید دیگر نه از سر و صدای خیابان خبری است و نه از زندگی پر سرعت امروزی. داخل اتاق‌ها که خود آینه تمام نمای هنرهای اصیل ایرانی هستند، کلکسیونی از ساعت‌ها و ابزارهای سنجش زمان هستند. کلکسیونی ارزشمند از ساعت‌های قدیمی تولید ایران، فرانسه، سوئیس، انگلیس و آلمان در معرض دید عموم قرار داده شده‌اند. از جمله آثار این موزه می‌توان به ساعت شیفت نگهبانی، ساعت کشتی، ساعت‌های مچی مختلف، ابزارهای تعمیر ساعت و ابزار و اسناد گاه‌شماری و تقویم‌های ایرانی اشاره کرد.

ساختمان موزه زمان در سال 1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معرفی ساختمان موزه زمان

ساختمان موزه تماشاگه زمان تهران مربوط به زمان قاجار است و بیش از 12 سال هنرمندانی از گوشه و کنار این مرز و بوم در کنار هم جمع شدند تا بنایی بسازند که حتی امروزه هم چشم گیر و تماشایی است. نمایشی بینظیر از هنر و معماری ایرانی و تلاش هنرمندان و استادان چیره دست.

گچ‌بری‌های به کار رفته با طرح‌های اسلیمی انعکاسی از شاخ و برگ و درختانی هستند که هنرمند به دنبال خلق مجدد آن بوده است. آجرکاری و مقرنس‌کاری‌هایی که نوعی نظم دقیق را به نمایش می‌گذارند. معرق کاری‌ها که به شکل نقوش برآمده بر دیوارها خودنمایی می‌کنند و کاشی‌هایی که با قرارگرفتن در کنار هم زیبایی را به اوج رسانده‌اند. همنشینی شیشه و چوب و رنگ در قالبی هنرمندانه، این بنا را به بنایی باشکوه تبدیل کرده که چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

ساختمان موزه 700 متر است  که در محوطه‌ای به بزرگی 5000 متر قرار گرفته. خود بنا 80 سال قدمت دارد. ظاهرا اسکلت قدیمی بنا چوبی بوده و دیوارهای آن خشت خام بوده است ولی بعد از مرمت اسکلت آن به شکل فلزی درآمده است.

بد نیست اشاره‌ای هم به خالق این همه زیبایی داشته باشیم. استادان بنام زیادی در ساخت و تزئینات این بنا مشارکت داشته‌اند. از استاد حاج رمضان عباسیان معمار بنا گرفته تا استاد شیخ فرج، استاد یحیی بروجردی، حاج حسین آهنگر، اسکندر صادقی وغیره.

علاوه بر معماری و تزئینات در و دیوار، اوج هنر گره چینی را هم می‎‌توان در درها و پنجره‌های چوبی بنا مشاهده کرد. این آثار که با دست هنرمندانی چون حاج محمد کاشی و استاد حسین ساخته شده‌اند، نشانه ذوق و قریحه سرشار ایرانیان است.

دیدنی های موزه زمان تهران

در موزه زمان که به چند بخش مختلف تقسیم شده ابزارهای سنجش زمان از جمله ساعت‌های ابتدایی یا اولیه، ساعت‌های مکانیکی وزنه‌ای و کوکی، ساعت‌های قابل حمل و ابزارهای گاه‌شماری در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند. درواقع در این موره انواع ساعت‌ها مانند ساعت روغنی، قایق اژدها، ساعت طنابی، ساعت شمعی، ساعت آفتابی، ساعت آبی، ساعت مکانیکی، ساعت شنی گردآوری شدند تا بازدیدکنندگان برای ساعاتی خلاف جهت عقربه‌ها به زمانی دور از ساعت‌های دیجیتالی سفر کنند. هنگام تماشای تک تک این ساعت‌ها از نزدیک، تصور کنید یکی از این اشیا توانایی این را داشته باشد تا شما را به قلب تاریخ ببرد و تجربه سفر در زمان را برای‌ شما رقم بزند. حتی تصور چنین چیزی هم می‌تواند بسیار جذاب باشد. در ادامه به معرفی بیشتر این ساعت‌های دیدنی‌ می‌پردازیم  و با ساعت هایی که در محوطه موزه به بازدید گذاشته شدند اغاز می‌کنیم.

• ساعت آبی

یکی از دیدنی‌های جذاب محوطه موزه تماشاگه زمان تهران، ساعت آبی است. ساعت آبی در گذشته برای محاسبه زمان ابزاری بسیار دقیق و کارآمد بوده که در گذشته ایران و به‌ویژه در مناطق کویری کشورمان دارای اهمیت زیادی بوده‌است. ساعت آبی در حوزه کشاورزی نیز بسیار با اهمیت بوده و از گذشته میراب‌ها برای تقسیم آب از آن استفاده می‌کردند.

بخش‌های مختلف ساعت آبی:

• کاسه یا فنجان (دقیقه شمار).
• دیگ پر از آب.
• سنگهای کوچک یا تشله.
• محاسبه گر انسانی.
• محل استقرار که به آن خانه فنجان می‌گفتند و میرآب به‌طور دایمی در آن استقرار داشت.

• ساعت آفتابی

گذشتگان ما با بهره‌گیری از تغییر موقیت خورشید در آسمان، از ساعت آفتابی استفاده می‌کردند تا زمان را محاسبه کنند. این محاسبه زمان به‌وسیله میله‌ای روی صفحه‌ ساعت انجام می‌شده تا با در نظر گرفتن مکان سایه‌ای که به‌دلیل وجود این میله ایجاد می‌شده زمان مورد نظر را مشخص کنند. براساس نوشته‌های برخی مورخین قدمت این ساعت‌ها به ۵۰۰۰ سال قبل بازمی‌گردد و ساخت آن به دوران سومری‌ها و کلدانی‌ها مربوط می‌شود. برای آشنایی بیشتر با ساعت آفتابی و دیدن آن از نزدیک می‌توانید به محوطه موزه تماشاگه زمان تهران مراجعه کنید.

• ساعت قایق اژدها

ساعت قایق اژدها، ساعتی با قدمت تاریخی و کهن است که توسط چینی ها اختراع شده. این ساعت، یک ساعت سوختنی به شکل قایق است که به وسیله یک شمعی که در آن قرار می‌گرفته و وزنه‌هایی که به وسیله طناب به آن متصل می‌کردند  برای محاسبه زمان کاربرد داشته. اما روش یک قایق به‌شکل ازدها و یک شمع و چند وزنه چگونه به محاسبه زمان کمک می‌کردخ؟ سوختن شمع در این قایق باعث سوختن ریسمان‌هایی می‌شده که وزنه به آن متصل بودند و  پس از سوختن ریسمان‌ها، وزنه‌های وصل شده در ظرف فلزی زیر قایق می‌افتادند و موجب تولید صدای برخورد فلز با فلز می‌شده. همین میزان فاصله زمانی میان افتادن این وزنه‌ها و تولید صدا روشی بوده تا چینی‌ها بتوانند زمان را محاسبه کنند. اگر تماشای از نزدیک این ساعت برای شما جذاب است حتما به موزه تماشاگه زمان تهران سر بزنید.

• ساعت شنی

قطعا با شنیدن نام ساعت شنی یاد فیلم‌های تاریخی و معمایی می‌افتید. قابی از یک اتاق منقوش شده به نقاشی‌های معروف و گران‌بها و یک پرده مخمل قرمز را فرض کنید که ستاره معروف داستان‌های آگاتا کریستی یعنی هرکول پوآرو در آن بر روی یک صندلی گهواره‌ای تکیه زده و  پیپ دود می‌کند. ساعتی شنی بر روی یک میز عسلی روبه‌روی پوارو قرار گرفته تا وی به کمک آن زمان اغاز و پایان حل یک معمای جنایی را محاسبه کند. اما این ساعت شنی مرموز و پر از معما از کجا آمد؟

این ساعت در طول تاریخ برای نشان دادن زمان دعا، در کشتی‌ها جهت مشخص کردن نوبت نگهبانی یا مشخص کردن سرعت کشتی‌ها  استفاده می‌شد. در مجلس عوام انگلستان نیز این نوع ساعت وجود دارد تا به‌وسیله آن زمان زنگ‌ها برای دعوت نمایندگان به رای دادن نواخته شود. این ساعت معمولا برای مشخص‌کردن زمان اغاز و پایان یک کار استفاده می‌شده است و از قرن 15 مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اگر به تاریخ این ساعت و تماشای انواع ان از نزدیک عقلاه‌مند هستید، از موزه تماشاگه زمان تهران بازدید کنید.

ما در این مقاله صرفا به بخش کوچکی از میراث این موزه اشاره کردیم؛ اما در این موزه انواع مختلف دیگری از ساعت‌ها و زمان‌سنج‌ها  به بازدید عموم و علاقه‌مندان گذاشته شده‌اند.

عمارت موزه زمان

عمارت موزه زمان دارای دو طبقه مجزا است. طبقه‌ی اول محل بازدید ساعت‌های قدیمی و با ارزش اروپایی، نمونه‌های ساعت‌های مکانیکی وزنه‌ای و کوکی همچون ساعت‌های رومیزی، دیواری، آونگی و ایستاده‌ای است. تزیینات خاصی که بر روی این آثار مشاهده می‌کنید، همگی نشان از  توجه زیاد خالقان آن به تلفیقی از چندین رشته هنری و ظرافت در صنعت ساعت سازی دارد. علاوه بر این، ساعت‌های چهره‌های سرشناس و ساعت‌هایی که به‌عنوان هدیه در سفرهای خارجی به سیاستمداران اهدا شده به چشم می‌خورد. در کنار بازدید ازساعت‌های ارزشمند و مختلف، تماشای معماری و گچ‌بری‌های سقف و دیوار‌های این طبقه نیز تجربه‌ای به‌یادماندنی برای شما به یادگار خواهد گذاشت.

اگر به موزه زمان رفتید و درکنار تماشای ساعت‌ها، مایل بودید از معماری جذاب این عمارت لذت کافی را ببرید حتما از اتاق اصفهانی‌های طبقه اول نیز بازدید کنید. معماری این اتاق بسیار ارزشمند است و از کاخ عالی قاپوی اصفهان الهام گرفته شده.

و اما طبقه دوم؛ انواع ابزار تعمیر ساعت، همچون چاقوی ساعت‌سازی، سوزن روغن‌زنی و…، ساعت‌های مچی و جیبی، ساعت‌های سفارشی مربوط به اشخاص بسیار مشهور، همچون ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار و برخی ساعت‌ها با کاربردهای خاص مانند ساعت کارت‌زنی در این طبقه به چشم می‌خوردند. همچنین شما می‌توانید در طبقه دوم عمارت موزه زمان از آثار هوشنگ فروتن نیز دیدن کنید.

هوشنگ فروتن، هنرمندی بسیار خلاق بود که کلاژهای هنری خود را با استفاده از قطعات قدیمی ساعت می‌ساخت و  آثار بسیار فاخر و ارزشمندی را خلق کرد. برخی از کارهای فروتن در آمریکا به نمایش گذاشته شد.

کافه های موزه زمان

اگر به موزه زمان رفتید و مایل بودید برای صرف نوشیدنی و یا یک وعده غذای لذیذ و دل‌چسب، محیطی تماشایی را امتحان کنید حتما به کافه‌های موزه زمان سر بزنید. کافه ریبار و کافه بلوما، دو کافه موزه زمان هستند که در محیطی دل‌نشین و دوست‌داشتنی، با نوشیدنی‌ها و غذاهای با کیفیت از بازدیدکنندگان موزه زمان پذیرایی می‌کنند.

• شماره تماس کافه بلوما: 22425052_22182952
• شماره کافه رستوران ریبار: 22416864

کلام آخر

موزه زمان از متفاوت‌ترین جاهای دیدنی تهران است که بازدید از آن می‌تواند تجربه‌ای نو و به‌یادماندنی برای شما باشد. تماشای ساعت‌هایی که به قدمت یک تاریخ در گذر از دوران‌ها، دستان مشاهیر زیادی را لمس کرده و امروز به‌عنوان میراثی ملی و تاریخی در اختیار ما قرار گرفته قطعا هیجان‌انگیز خواهد بود. شما می‌توانید در یک روز بهاری برای بازدید از دیدنی های شمال تهران برنامه‌ریزی کنید و موزه تماشاگه زمان تهران هم در لیست مقاصد گردشگری خود قرار دهید. کاخ موزه سعدآباد، باغ فردوس و یا بازار تجریش می‌تواند مقاصد دیگر شما باشد. اگر شماهم به این موزه رفته‌اید و از تماشای دیدنی‌های آن تجربه و یا خاطراتی دارید در قسمت نظرات با ما و با همراهان هومسا به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول

دیدنی های موزه زمان تهران کدامند؟

ساعت آبی، ساعت آفتابی، ساعت قایق اژدها، ساعت شنی و…