سی و سه پل ؛ از دیروز تا امروز

محال است برنامه‌ی گشت و گذار از نصف جهان را داشته باشید و تجربه‌ی قدم‌زدن در سی و سه پل را از قلم بیاندازید. پلی که از اصفهان هویت می‌گیرد و به آن هویت می‌دهد، پلی که تاریخ مصور است و از ذوق و هنر معماری گذشتگان روایت می‌کند. جاهای دیدنی اصفهان کم نیستند، از میدان نقش جهان و منارجنبان گرفته تا مراکز خرید و مراکز تفریحی که سنت و مدرنیته را به خوبی در کنار هم قرار می‌دهد. کافیست در شهر قدم بزنید، به صداها گوش کنید، طعم غذاها را بچشید، پای حرف مردم بنشینید تا با تمام وجود اصفهان را از گذشته تا حال حس کنید. از موضوع دور نشویم، این بار قرار است کمی آرام‌تر بر روی پل سی و سه پل قدم بزنیم و قصه‌ی آن را بشنویم.

سی و سه پل کجاست؟

این پل در قلب اصفهان و جایی بین خیابان چهارباغ بالا و چهار باغ عباسی بر روی زاینده رود قرار گرفته است. برای دسترسی به سی و سه پل می‌توانید از ایستگاه اتوبوس میدان انقلاب یا ایستگاه مترو سی و سه پل تردد کنید اما پیشنهاد بهتر این است که خودتان را به نزدیکی پل برسانید و مسیری را قدم بزنید. حال و هوای خیابان چهارباغ و شکم گردی در آن را به هیچ وجه از دست ندهید. کافه‌های سیار و رستوران‌های زیادی در این خیابان وجود دارد که مشام هر رهگذری را قلقلک می‌دهد تا خودش را به یک وعده‌ی دلچسب دعوت کند و دلی از عزا دربیاورد.

علت نام‌گذاری سی و سه پل و نام‌های مختلف آن

برای خیلی از ما فهمیدن چرایی اسم یک منطقه، یک جاذبه یا حتی فامیلی و هر چیزی که احتمالا ریشه‌ای در گذشته دارد جالب است و سی و سه پل نیز از این ماجرا استثنا نیست. این پل را با نام‌های دیگری مثل «پل شاه عباسی»، «پل الله وردی خان»، «پل جلفا»، «پل زاینده رود»، «پل چهل چشمه»، «پل سی و سه چشمه» می‌شناختند.
همانطور که گفتیم این پل در زمان شاه عباس و سردار الله وردی ساخته شده، پس بدیهی‌ست که مانند خیلی از آثار دیگر ، نام آنها بر سی و سه پل آمده باشد. از آنجایی که در گذشته 40 دهانه به شکل 40 چشمه از پل دیده می‌شده، نام‌های دیگر نیز از آنجا وام گرفته شده است. همچنین این پل دسترسی مناسبی به محله‌ی جلفا ایجاد می‌کرده و به همین خاطر نام پل جلفا را نیز بر آن گذاشته‌اند. بارزترین نام آن هم سی و سه پل است که دقیقا به خاطر وجود 33 دهانه یا همان طاق‌هاست.

تاریخچه سی و سه پل و گذر از تاریخ صفویه

اصفهان را می‌توان یک جلد از هنر دوران صفوی دانست که هر اثر و بنای آن یک برگ از آن را ورق می‌زند. سی و سه پل در دوران شاه عباس اول صفوی و با نظارت یکی از سرداران وقت به نام الله وردی خان ساخته شده و به همین خاطر از آن به عنوان «پل الله وردی خان» نیز یاد می‌کنند. زمان ساخت این پل به دوازدهمین سال سلطنت شاه عباس و حدود سال 1005 هجری قمری برمی‌گردد. زمانی که شهر اصفهان بر اساس پلان چهار باغ شکل گرفت و سی و سه پل برای تردد مردم از چهار باغ عباسی به چهار باغ بالا و محله جلفا ساخته شد.

گفته می‌شود در ابتدا طبقه‌ی زیرین پل ساخته می‌شود و نهایتا سال 1011 با ساخت طبقه‌ی بالای پل برای جلوگیری از طغیان زاینده رود، سی و سه پل به شکلی مشابه شکل امروزی درمی‌آید. این پل در ابتدا 40 دهانه داشته و با کاشت درختان و انحراف آب، کم کم بعضی از دهانه‌ها از بین می‌رود. در نهایت سال 1330 مصطفی خان مستوفی؛ شهردار آن زمان زمین‌های اطراف پل را آزاد می‌کند و دیواره‌ای در سمت شمال پل می‌سازد.

از مراسم آب پاشان تا خاج شویان در کنار زنده رود

سی و سه پل شاهد آداب‌ورسوم و جشن‌های زیادی بوده که روحی بر آن دمیده و متاسفانه دیگر از آن روزها خبری نیست. سه مراسم بزرگی که در کنار زاینده رود اجرا می‌شدند، جشن آب پاشان، مراسم خاج شویان و جشن نوروزی است.

• جشن آب پاشان یا آب ریزان

سیزدهم تیرماه مصادف با جشن تیرگان، در گاه‌شمار یا تقویم ایران باستان جایگاه ویژه‌ای داشته که برای بزرگداشت تیشتر؛ ستاره‌ی باران آور در فرهنگ ایرانی برگزار می‌شده، هر چند معمولا در مورد مراسم‌های باستانی روایت‌های مختلفی وجود دارد. مراسم این جشن معمولا در کنار رودخانه‌ها و با آب پاشی و شادمانی برگزار می‌شد. مردم در این جشن آرزوی باران و دوری از خشکسالی می‌کنند. جشن آب پاشان یکی از مراسم‌هایی بوده که در کنار پل سی و سه پل اجرا می‌شده.

• مراسم خاج شویان

خاج شویان یا جشن اپیفانی از جشن‌های مسیحیان است که به مناسبت تولد عیسی مسیح برگزار می‌شود. مسیحیان این روز را در 6 ام ژانویه جشن می‌گیرند اما ارمنی‌های ایران مراسم خاج شویان را در روز 13 ژانویه و کنار سی و سه پل برگزار می‌کردند.

• جشن نوروز در کنار سه و سه پل

زمان شاه عباس مراسم نوروز را در میدان نقش جهان و سی و سه پل به مدت سه تا هفت شب جشن می‌گرفتند. مردم به دستور پادشاه مراسم گلریزان اجرا می‌کردند و به جشن و شادی می‌پرداختند.

معماری سی و سه پل و ذوق زندگی در شهر

احتمالا خیلی از ما دو تصویر خیلی بارز از اصفهان داریم؛ میدان نقش جهان در حالی که کالسکه‌ای دور آن می‌چرخد و دیگری سی و سه پل با زاینده رودی که جاریست. حیف که زنده رود دیگر خیلی زنده نیست. معمار این بنای تاریخی، حسین اصفهانی‌ست که پسرش محمدرضا اصفهانی هم راه پدر را در پیش گرفت و مسجد شیخ لطف الله را خلق کرد.
سی و سه پل در عریض‌ترین جای زنده رود که عمق کم و در عین حال منظره‌ی زیبایی داشته، ساخته شده و حدود 300 متر طول و 14 متر عرض دارد. شاید اولین چیزی که در معماری این پل به چشم می‌آید، استحکام آن در گذر زمان باشد که به دلیل مصالح به کار رفته در ساختمان آن است. پایه‌های پل از ساروج و طبقه‌ی بالای آن با آجر وگچ ساخته‌ شده است. ساروج را می‌توان از ابتکارهای معماری ایران دانست که در آن ترکیبی از آهک، خاک رس، خاکستر و الیاف لوئی وجود دارد.
هر دو طبقه‌ی سی و سه پل برای تردد مردم مناسب بوده اما رفت و آمد از طبقه‌ی زیرین و قدم گذاشتن روی سکوها زمانی که حجم آب پایین می‌آمده، میسر می‌شده. بنابراین به نظر می‌رسد افراد سواره تنها از طبقه‌ی بالا می‌توانستند تردد کنند.
طبقه‌ی بالا 99 تاقچه وجود دارد که در گذشته نقاشی‌هایی در آن وجود داشته که الان دیگر نشانی از آنها نیست. در دو کناره‌ی پل، راهروهای باریکی وجود دارد که سقف آن به شکل طاق‌هایی‌ست و در فصل گرما می‌تواند نقش سایه‌بان را ایفا کند.

شب نشینی در کنار یادگار صفوی

روزهای سی و سه پل با وجود زنده رود هر لحظه جانی تازه می‌گیرد اما شب‌های آن با نورپردازی و صدای ساز و آوازی که به گوش می‌رسد، حال‌و‌هوای دیگری دارد. اصفهان شب‌های زنده‌ای دارد و معمولا سی و سه پل و پل خواجو پاتوقی برای نوزانده‌های خیابانی‌ست؛ صدای گیتار و همخوانی گروه‌های موزیک و مردم، شور خاصی در شهر ایجاد می‌کند.

جاذبه‌های اطراف سی وسه پل

اگر از آن گردشگرانی هستید که اهل پیاده‌روی‌اند، در سفر به اصفهان خبرهای خوبی انتظارتان را می‌کشد. از میدان نقش جهان که شروع به قدم زدن کنید، از هر دالان و خیابانی به بازار و احتمالا یکی از جاذبه‌های تاریخی و هنری اصفهان می‌رسید. در نزدیکی سی و سه پل، خیابان چهارباغ قرار گرفته که چند سالی هست سنگفرش شده و بیشتر به یک پیاده رو تبدیل شده. امتداد زاینده رود به پل خواجو می‌رسد و در همان حوالی میدان نقش جهان قرار گرفته که آثار ارزشمندی مانند مسجد شیخ لطف الله، کاخ عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله و بازار قیصریه را دور هم آورده است. علاوه بر این کاخ چهلستون اصفهان و کاخ هشت بهشت هم در چند قدمی این مسیر گردشگری قرار دارد.

اقامت در اصفهان به سبک و سیاق قدیم

اگر برنامه‌ی گشت و گذار در اصفهان را دارید، حتما به دنبال جایی برای اقامت هم هستید. با اجاره اقامتگاه بوم‌گردی در اصفهان این فرصت را به خودتان بدهید تا در دل این شهر تاریخی، تجربه‌ی اقامت به سبک و سیاق گذشتگان را داشته باشید. برای دیدن این اقامتگاه‌ها، کافیست بر روی سایت هومسا شهر اصفهان را جست‌و‌جو کنید و با انتخاب گزینه‌ی اقامتگاه بوم‌گردی لیست جذابی از این اقامتگاه‌ها را ببینید.