باغ شاهزاده ماهان ؛ بهشت سحرآمیز کویر

باغ شاهزاده ماهان (شازده ماهان) یادگار عصر قاجار، حکایتی اسرارآمیز از تضاد طبیعت را تصویر می‌کند؛ گویی در دل کویر خاکی، بهشتی سر از خاک برداشته و فریاد زیستن سر می‌دهد. این اسیر قدیمی کوهپایه‌های تیگران در تیرماه سال 1390 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این اثر تاریخی به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، در میان تمامی باغ‌های ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران از شهرت خاصی برخوردار است. همچنین این اثر فاخر از سال 1353 با شماره ثبت 1012 در فهرست آثار ملی قرار دارد.

در این مطلب ضمن روایت قصه‌ای که بر این باغ گذشته، اطلاعات لازم برای سفر و بازدید از باغ شازده کرمان را ارائه می‌دهیم. لطفاً با ما همراه باشید تا قدم‌به‌قدم عطر و بوی دل‌چسب بهار را در این باغ را استشمام کنید.

آشنایی با باغ شاهزاده ماهان

باغ شازده ماهان یک باغ منحصربه‌فرد تاریخی و از برترین جاهای دیدنی کرمان است که ۵/۵ هکتار وسعت دارد. این اثر شاخص از مکان‌های دیدنی کرمان است و هرساله تعداد زیادی از گردشگران را مجذوب خود می‌کند.

این باغ قاجاری حوالی کرمان و در 6 کیلومتری شهر ماهان قرار گرفته است. علاوه بر قرارگرفتن باغ شازده ماهان در دل کویر، آنچه آن را برجسته می‌کند عمارت‌های زیبا با معماری خاص و فواره‌های خروشان آن است. در محوطه‌ی باغ هم درختان پربار آلو، آلوچه، گردو، هلو، انگور و حوضچه‌های زیبا چشم‌نوازی می‌کنند.

حال‌وهوای گردش در باغ

حوض و حوضچه عنصر جدایی‌ناپذیر بسیاری از باغ‌های ایرانی محسوب می‌شود. قرارگیری جوی آب در اطراف دو حوض نسبتاً بزرگ باغ و آبفشان‌های موجود در حوض فضای دل‌چسبی را ایجاد می‌کند. بزرگ‌ترین حوض که در انتهای باغ واقع شده، در نزدیکی اقامتگاه صاحب باغ، هوای دلپذیری را به وجود آورده است.

اولین چیزی که پس از عبور از سردر توجه را جلب می‌کند، سطوح پلکانی و دوازده‌گانه‌ای است که تصویر بی‌نظیری از جریان آبشار را در نگاه و صدای شرشر آب را در گوش طنین‌انداز می‌کند. درختان سر به فلک کشیده‌ای که ساکنان کهن‌سال باغ هستند، بوی طراوت و سرزندگی را به مشام می‌رسانند.

پس از پیاده‌روی در باغ، انتهای آن کوشک و باغ خلوت اختصاصی وجود دارد که آبراهه‌هایش در ابتدای مسیر، درختان میوه را سیراب می‌کنند و به بخش‌های دیگر جریان می‌یابد. گردش در باغ و نظاره‌ی این فضا، گردشگران را به حس‌وحال روزگار دوران قجر پرتاب می‌کند.

تاریخچه‌ی باغ شازده ماهان، سفر به عهد قاجار

باغ شازده ماهان از آثار فاخر دوران قاجار شناخته می‌شود. اولین بار دستور احداث باغ توسط حاکم وقت کرمان، محمدحسن خان سردار ایروانی داده شد ولی به دلیل فوت او پروژه ساخت بنا نیمه‌تمام ماند. مدتی بعد دستور ساخت و تکمیل عمارت درون باغ توسط حاکم بعدی یعنی عبدالحمید میرزا ناصر الدوله یا همان شاهزاده ماهان صادر شد. البته با مرگ او هم بخشی از تزئینات ظریف و کاشی‌کاری‌های سردر تا به امروز نیمه‌کاره ماند.

بعدها به دلایل مختلف سیاسی و اجتماعی، این باغ به فراموشی سپرده شد و به صورت مخروبه ای درآمد. اما در انتها دنیا روی خوش به آن نشان داد، در دهه‌ی پنجاه، تحت مالکیت اشخاص خصوصی درآمد و در سال 1357 مرمت شد. با وجود اینکه در زلزله‌ی سال 1360 به باغ آسیب هایی وارد شد اما دوباره مورد مرمت قرار گرفت.

شاهزاده ماهان کیست؟

شاهزاده ماهان درواقع همان عبدالحمید میرزا ناصر الدوله فرمانفرمایان نوه‌ی دختری ناصرالدین‌شاه است. ناصر الدوله از پسران فیروز میرزا در سال 1256 قمری متولد شد. او پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، آموزش علوم نظامی را در مدرسه دارالفنون زیر نظر افسران اتریشی دید.

پس از انتصابات متعدد، در سفری به عتبات عالیات در زمره هم‌سفران ناصرالدین‌شاه بود و به لقب نظام الدوله شهرت یافت. پس از مدتی به حاکمیت کرمان و ریاست قشون کرمان منصوب شد. وی به مدت یازده سال و تا واپسین سال‌های حیات خود، بر کرمان و سیستان و بلوچستان حکومت کرد.

معماری چشم‌نواز و رمزآلود باغ سرسبز شازده ماهان

از دیرباز تاکنون هنر معماری از آن دسته هنرهای افتخارآمیز ایرانی به شمار می‌رود که حیرت هر گردشگر را برمی‌انگیزد. باغ شازده با کاربری مسکونی-تفرجگاهی از نمونه‌های بارز باغ تخت‌های ایرانی شناخته می‌شود. معماری باغ به‌گونه‌ای است که امکان دید و استفاده‌ی حداکثری از تمامی جلوه‌های زیبای باغ را به وجود می‌آورد.

این باغ به‌طورکلی معادله قهر کویر با سرسبزی و آبادانی را برهم زده؛ پس به‌طورقطع در پس ساخت باغی در دل کویر جان‌سوز، دریایی از دانش و تجربه معماران ایران‌زمین قرار دارد. این تناقض جالب که توجه همگان را به خود جلب می‌کند، وجود درختان بلند و سبز باغ شاهزاده ماهان در دل کویر است. البته در طول تاریخ معماری تلاش‌هایی برای باغ سازی‌ در کویر انجام شده، اما این باغ سرسبز از معدود باغ‌هایی است که مغلوب جبر کویر نشده است. حال ببینیم راز دوام باغ در این سال‌ها چیست؟

سیستم آب‌رسانی هوشمند باغ شازده

سیستم آب‌رسانی این باغ از برف‌های آب‌شده کوه چوبار در مسیر رودخانه تیگران و قنات انجام می‌شود. معماری این باغ برخلاف اکثر باغ‌های ایرانی به‌صورت پلکانی و شیب‌دار است و وضعیت مناسبی از جریان آب از بالا به پایین باغ ایجاد می‌کند.

هوشمندی در طراحی و اجرای سیستم آب‌رسانی باعث ایجاد طراوت و نشاط محیط شده است. آبی که از رودخانه‌ی تیگران سرچشمه گرفته پله ‌به پله باغ را طی می‌کند و سرانجام به روستای تیگران وارد می‌شود. این موضوع، اهمیت آب برای مردم منطقه و البته ذکاوت معمار در استفاده از یک روش ساده برای چرخش و جریان آب نمایان می‌سازد. شیب 4.5 درصدی زمین علاوه بر کمک به جاری شدن آب از ابتدا تا انتهای باغ، به آبیاری درختان و بوته‌زارها کمک شایانی می‌کند.

فواره‌های باغ بدون هیچ نیرو‌ی خاص و تنها با استفاده هوشمندانه از شیب زمین و اختلاف ارتفاع در سراسر سال به‌طرز آبشارگونه‌ای می‌رقصند. این فواره‌ها خود از شگفت‌انگیزترین دیدنی‌های این مکان هستند که در کمتر باغی دیده می‌شود.

نام عکاس: مهلا جنابی ، باشگاه خبرنگاران جوان

بخش‌های اصلی باغ

همراه شوید تا گردشی در باغ ماهان بزنیم و با گوشه‌های زیبای آن بیشتر آشنا شویم.

سردر

مرز کویر و باغ، سردر چشم‌نوازی با تزئینات فیروزه‌ای بر صفحه‌ی یک دیوار خاکی است که هارمونی جذابی از هنر معماری را در چشم بیننده زنده می‌کند. این سردر دو طبقه، در قسمت فوقانی اتاق‌هایی جهت پذیرایی از میهمانان دارد. در قسمت پایین راهرو ورودی و هشتی کوچک طبقه همکف سردر شما را برای مواجه با بهشت کویری آماده می‌کند.

اگر در جزئیات سردر دقیق شوید، شاید دیدن جای خالی 3 قطعه کاشی در سردر، قدری برای شما سؤال‌برانگیز باشد. داستانی که در این‌باره بر سر زبان‌هاست، چنین روایت می‌کند که شاهزاده ماهان فرد ظالمی بوده و ستم زیادی بر مردم روا می‌داشته، به همین خاطر معمار باغ دل چندان خوشی از او نداشته است. در یکی از روزهایی که با دلخوری به تزئینات سردر مشغول بوده، خبر مرگ ناصر الدوله به گوش او می‌رسد. او که از شنیدن این خبر در پوست خود نمی‌گنجد، با خوشحالی تغار گچ را بر زمین می‌کوبد و باغ را ترک می‌کند.

نام عکاس: مهلا جنابی ، باشگاه خبرنگاران جوان

عمارت بالاخانه | رستوران باغ شاهزاده

این عمارت اشرافی در انتها و بالاترین بخش مجموعه، برای سکونت و تفریح صاحب باغ ساخته شده است. زیبایی‌های معماری هر کدام از طبقات این بالاخانه بسیار هنرمندانه از هر سمت‌وسو چشم‌نوازی می‌کند. محوطه‌ای سرسبز و وسیع که با نرده‌های چوبی احاطه‌شده منظره‌ی دل‌انگیزی را در اطراف سردر و عمارت اصلی باغ به وجود آورده است.

وجود حوض بزرگ و چندین فواره‌ پرآب که در مقابل عمارت می‌خروشد، قابی از طراوت و نشاط را در دیدگان زنده می‌کند. پس از گردش در محوطه و بازدید از عمارت می‌توانید از قسمت بالاخانه که رستورانی در آن دایر شده استفاده کنید. این بخش از بنا توسط بخش خصوصی اداره می‌شود.

باغ خلوت

بخشی از محوطه‌ی باغ به‌صورت منحنی و در پشت عمارت اصلی وجود دارد که فضایی به نسبت خصوصی‌تری را برای ساکنان عمارت به وجود می‌آورد. در این بخش باغچه‌هایی از درختان بلند همچون سایه‌بانی فضای دنج باغ خلوت را می‌پوشاند. حفره‌ی دیوار انتهای باغ محلی است که آب به نهرها و آبراهه‌های درون باغ جریان پیدا می‌کند.

خانه‌ی زعیم باشی

این بخش محل سکونت نگهبان باغ بوده است که در بالای حمام خانه قرار گرفته است. به دلیل عمق بیشتر این بنا نسبت به سایر اتاق‌های باغ، این بخش بیشترین بیرون‌زدگی را در قسمت پشتی حیاط مرکزی دارد.

حمام

پشت دیوار پیرامونی فضای تودرتویی برای استحمام ساکنان خانه وجود دارد که فضای داخلی آن شامل حمام گنبد و تعدادی قوس‌ است.

بهترین زمان سفر به باغ شازده ماهان

این باغ در هر فصل با زیبایی‌های خاص آمیخته می‌شود، اگرچه بهترین فصل برای بازدید باغ فصل بهار است اما تماشای گوشه و کنار این باغ تمام‌عیار ایرانی در فصل پاییز هم خالی از لطف نیست. منظره زیبایی از درختان پاییزی زرد و نارنجی و حتی صدای خش‌خش برگ‌هایی که مانند فرشی بر زمین پهن‌ شده‌اند، حال و هوای دل را دگرگون می‌کند.

امکانات باغ شاهزاده کرمان

اقامتگاه: مهمانسرای باغ به‌عنوان اقامتگاه در اختیار گردشگران قرار داده می‌شود؛ بنابراین می‌توانید لذت تجربه اقامت در این عمارت را به سفر خاطره‌انگیز خود اضافه کنید.

رستوران: همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد، در بخش شاه‌نشین این عمارت رستورانی برای بازدیدکنندگان دایر است. علاوه بر خوردن غذا در فضای دل‌نشین رستوران و تماشای باغ، می‌توانید از اینترنت رایگان هم استفاده کنید.

امکانات تفریحی: جهت تفریح بیشتر در اطراف باغ امکاناتی برای اسب‌سواری فراهم شده است و علاقه‌مندان می‌توانند سوار بر اسب از مناظر اطراف باغ دیدن کنند. علاوه بر آن صنایع‌دستی مثل گلیم و فرش هم در برخی از اتاق‌های عمارت در معرض فروش قرار گرفته است. گردشگران می‌توانند با خرید این سوغاتی‌های هنرمندانه با دستی پر به شهرهای خود بازگردند.

نام عکاس: مهلا جنابی ، باشگاه خبرنگاران جوان

جاذبه‌‌ی نزدیک به باغ شاهزاده

آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی: سید نورالدین شاه نعمت‌الله ولی ماهانی کرمانی یا همان شاه نعمت‌الله ولی از شعرا و عرفای برجسته قرن هشتم و نهم هجری است. آرامگاه وی هم از بناهای عرفانی و منحصربه‌فرد ایرانی بوده که فضای باصفایی برای بازدید به شمار می‌رود. این آرامگاه حدوداً در فاصله‌ی 6 کیلومتر باغ واقع شده است.

مسیر دسترسی به باغ شاهزاده ماهان

برای رفتن به این باغ، راهی جاده کرمان- بم شوید. در 35 کیلومتری جاده به سمت جنوب غربی کرمان حرکت کنید. هم‌اکنون در 6 کیلومتری شهر ماهان و در پای کوهپایه‌های تیگران می‌توانید نظاره‌گر این باغ زیبای ایرانی باشید.

اقامت در کرمان

زمانی که به این استان تاریخی سفر کردید، حتما از دیگر جاهای دیدنی کرمان هم بازدید کنید و اصلا نگران اقامتگاه نباشید. چون می‌توانید با صرف زمان کم و بسته به نیاز و بودجه‌ای که در اختیار دارید از طریق وب‌سایت هومسا اقدام به اجاره ویلا و سوئیت در کرمان کنید. هومسا یک سامانه‌ی آنلاین رزرو انواع اقامتگاه است که هزاران اقامتگاه فعال در سرتاسر ایران دارد و به اجاره ویلا و سوئیت می پردازد. شما با هومسا به دنیایی از اقامتگاه‌های متنوع مانند اقامتگاه بوم‌گردی، آپارتمان، ویلا، سوئیت و کلبه دسترسی دارید و می‌توانید یک اقامت راحت را با این سامانه تجربه کنید.