مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران

فرهنگ هر قوم و ملیتی، ریشه در تاریخی دارد که گاه از دل همان جغرافیا برآمده و گاه از فرای مرزها بر زندگی مردم نشسته است. آنچه که نسل به نسل می‌چرخد، اعتقاد و باور ملتی است که به فرهنگ خود دارند و خواهان جاودانه کردن آن هستند.

برگزاری مراسم محرم در شهرهای مختلف هر کدام به طریقی طنین‌انداز روح فرهنگ غنی و دیرینه عاشورایی در میان اقوام ایرانی است؛ لر، کرد، ترک، عرب و یا فارس تفاوتی ندارد؛ هرکدام با توسل به آیینی دیرینه، سلوک گذشتگان خود را در در مسیر اقامه عزای حضرت سیدالشهدا(ع) ادامه می‌دهند.

بر همین اساس آشنایی با بهترین مقصدهای سفر برای محرم و شناخت مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران، به شما کمک می‌کند علاوه بر شرکت‌کردن در برگزاری مراسم‌های این ماه در شهرهای مختلف ایران، با مراسم محرم هر منطقه نیز آشنا شوید که تنها فقط برای یک بار در سال اتفاق می‌افتد. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

1. نخل گردانی در یزد

بافت تاریخی یزد و فرهنگ اصیل مردم آن، گردشگران زیادی را از داخل و خارج کشور به سمت خود می‌کشاند. یکی از جذابیت‌های این شهر خشتی؛ مراسم نخل گردانی در روز عاشوراست که هر ساله جمعیت زیادی برای دیدن آن به یزد سفر می‌کنند. البته آیین نخل گردانی در سایر شهرهای کویری و شهرهای مختلف یزد مانند تفت نیز اجرا می‌شود که نحوه برگزاری آن شباهت زیادی به هم دارد.

پرسه زنی، چاووشی‌خوانی، پوش کشیدن و روضه خوانی، نخل بستن و نخل برداری، کتل بستن، پخت آش گندم از جمله دیگر مراسم محرم در یزد است.

اگر تصویری از مراسم نخل‌گردانی ندیده باشید، احتمالا یک درخت نخل در ذهنتان بیاید که در واقع خلاف واقعیت آن است. نخل؛ اسکلتی بسیار بزرگ از جنس چوب و به شکل یک درخت سرو است که با پارچه‌ها و نذورات مردم تزئین شده است و در روز عاشورا بر روی دوش جمعیت حمل می‌شود. این نخل در واقع نمادی از تابوت امام حسین (ع) است و مردم ایمان دارند که حاجات آنها برآورده می‌شود. در کنار نخل گردانی مراسم‌های عام‌تر مانند نوحه خوانی، سینه زنی و اعطای نذورات و قربانی اجرا می‌شود که به شکوه این آیین تاریخی – مذهبی می‌افزاید.

فراموش نکنید اجاره ویلا و سوئیت در یزد می‌تواند کمی شما را در این روزها به چالش بکشد، زیرا گردشگران زیادی برای شرکت در آیین نخل‌گردانی به این شهر سفر می‌کنند. بنابراین پیشنهاد ما این است که از قبل و به صورت آنلاین اقامتگاه خود را انتخاب کنید.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی یزد

2. دمام زنی در مراسم محرم بوشهر

عکس از: خبرگزاری تسنیم

موسیقی در میان مردم بوشهر از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در مراسم شادی، سوگواری‌، عزاداری و نمایش مراسم محرم مختلف، آلات موسیقی این خطه از جنوب به صدا در می‌آید و شور و هیجان را به دل می‌آورد. سنج و دمام از سازهای معروف بوشهر است که در ایام محرم و مراسم‌های عزاداری در کنار نوحه خوانی و سینه زنی نواخته می‌شود و به نوعی موسیقی رزم و حماسه عاشورا را به تصویر می‌کشد. به هنرمندانی که در دسته عزاداران به زدن دمام می‌پردازند، «اشکون‌زن» می‌گویند.

شکر پلو، قیمه بوشهری، حلوای برنجی، حلیم و شله زرد از نذری‌های معروف مردم بوشهر در ایام محرم است که عزادارن به آن دعوت می‌شوند.

بازدید از جاهای دیدنی بوشهر خالی از لطف نیست اما همانطور که در بالا اشاره کردیم، شاید ایام محرم زمانی برای سفر شهرگردی نگذارد اما اگر فرصت داشته باشید می‌توانید طبیعت‌گردی را به برنامه سفر خود اضافه کنید.

کسانی که علاقه دارند در کنار شرکت در مراسم‌های محرم و استفاده از فضای معنوی این ماه، از جاذبه‌های بوشهر هم دیدن کنند، می‌توانند با اجاره ویلا و سوئیت در بوشهر، فرصتی برای خود ایجاد کنند تا گوشه گوشه این شهر پر از رمزوراز را ببینند.

3. شام غریبان ماه محرم در حرم امام رضا (ع)

یکی از استان‌هایی که در مراسم‌های آیینی از جمله عزاداری‌های ماه محرم بسیار دیدنی است؛ استان خراسان بوده که پیشنهاد می‌شود برای یک بار هم که شده در ماه محرم به خراسان بروید. مشهد، در مرکزیت این استان به عنوان پایتخت مذهبی ایران شناخته شده که به دلیل وجود حرم مطهر امام هشتم (ع) هر ساله بسیاری از زائران از شهرها و کشورهای دیگر سفر به مشهد را تجربه می‌کنند. در ماه‌های محرم نیز مراسم‌های عزاداری بر مدار حرم امام رضا (ع) برگزار می‌شود و سیل دسته‌های عزاداران در آخر به حرم می‌رسد و با زیارت ایشان حسن ختامی پر فضیلت نصیب عزادارن خواهد شد.

یکی از زیباترین مراسم‌های آیینی ماه محرم در مشهد؛ شام غریبان حرم امام رضا (ع) است که به این صورت برگزار می‌شود که خادمان حرم با داشتن شمع دور تا دور یکی از برزگ‌ترین صحن‌ها می‌ایستند و نوحه‌خوانی در وسط صحن قرار می‌گیرد و دیگر خادمان و عزاداران با او هم‌نوا می‌شوند. برای اقامت در مشهد و زیارت هشتمین امام شیعیان پیشنهاد می‌شود سری به سایت هومسا بزنید و از بین تعداد زیادی اقامتگاه، گزینه مورد نظر خود را انتخاب کنید. اجاره ویلا و سوئیت در مشهد از هومسا تنها با چند کلیک ساده امکان‌پذیر است.

4. علم بندان، مراسم محرم مردم ماسوله

این مراسم تاریخی مذهبی که قدمت آن به 800 سال قبل برمی‌گردد، در روز ششم محرم هر سال در جوار بقعه عون ابن علی برگزار می‌شود. ریش‌سفیدان چهار محله روستا، علم‌هایی که نماد پرچم حضرت ابالفضل است و توسط هیات‌ها به پارچه‌های سبز و مشگی مزین می‌شود به سمت بقعه می‌برند و در همان جا با نوحه‌‌سرایی و روضه‌خوانی مراسم عزاداری آغاز می‌شود.

5. جغجغه زنی در مراسم محرم ابیانه

کاشان درروزهای مختلف سال خصوصا ایام محرم گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند. ابیانه یکی از روستاهای توریستی این شهر است که هنوز حالت سنتی خود را حفظ کرده است و مردمی مهمان‌نواز پذیرای مسافرانی هستند که سفر به روستای ابیانه را انتخاب کرده‌اند. شاید ابیانه از معدود شهرهایی باشد که مردمش در ایام محرم لباس سیاه به تن نمی‌کنند و با همان لباس محلی یا سنتی به عزاداری امام حسین مشغول می‌شوند و عزاداران آیین‌های سنتی این شهر را در مراسم‌های محرم ابیانه اجرا می‌کنند. امام‌زاده‌ای در ابیانه مورد احترام مردم است و در ایام محرم نیز عزاداران در بارگاه ایشان حضور پیدا می‌کنند و به مراسم‌های مختلفی می‌پردازند.

یکی از آئین‌‌های قدیمی محرم در ابیانه، مراسم جغجغه زنی است که قدمت آن به چیزی حدود ۴۰۰ سال قبل برمی‌گردد و در سال ۹۲ به عنوان یک اثر فاخر ملی ثبت شد. این مراسم در روز تاسوعا در محله یسمون اجرا می‌شود. عزاداران حسینی جغجغه‌ها را که شی کوچک و تراشیده از چوب هستند، به هم می‌زنند و بر هارمونی نوحه سرایی می‌افزایند. اوج این مراسم در امامزاده عیسی و یحیا با دور هم جمع‌شدن اهالی و حتی گردشگران به چشم می‌خورد که پس از عزاداری در روستا به همان محله یسمون ختم می‌شود و افراد پس از خوردن غذاهای نذری مراسم را به پایان می‌رسانند. از سایر مراسم محرم در ابیانه و کاشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• نخل‌گردانی
• شاداگردانی
• طلوع‌خوانی
• و شام غریبان

اگر قصد سفر به ابیانه را دارید باید قبل از حرکت به فکر اجاره ویلا و سوئیت در ابیانه باشید زیرا اقامتگاه‌های این منطقه محدود است در ایام شلوغی مانند محرم ممکن است نتوانید اقامتگاه مناسب مورد نظر خود را پیدا کنید.

6. مراسم تشت گذاری در محرم اردبیل

بارها پیش آمده وقتی از حماسه عاشورا می‌شنویم، راوی از بستن آب بر روی یاران امام حسین می‌گوید و حزن و اندوه را به دل شنوندگان می‌آورد. مراسم تشت گذاری مردم اردبیل که در خیلی از مناطق دیگر ایران نیز برگزار می‌شود، به نوعی یاد تشنگان کربلای و شهدای آن روزها را را زنده می‌کند که علیه ظلم ایستادگی کردند. تشت نیز نماد همان مشک پر از آبی است که دست به دست در این مراسم در بین عزاداران می‌گردد و با اشک آن‌ها پر از آب می‌شود.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی اردبیل

7. گل مالی و چهل منبر در لرستان

مراسم عزاداری در میان لرها با حزن و اندوهی که در صدای ساز و دهل  و موسیقی چمرونه نهفته است، آغاز می‌شود. در شهرهای لرستان به خصوص خرم‌آباد در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی عزاداران لباس‌های خود را با گِل که از خاک نرم و گلاب تهیه شده، گِل ‌مالی و بعد از این مراسم شروع به عزاداری می‌کنند.

در شهر دیگری از لرستان، خانم‌ها به یاد بزرگ ‌زن صحنه عاشورا؛ حضرت زینب چادر سیاه به سر می‌کنند و با پای برهنه و شمعی در دست، به یاد مصیبت‌های ایشان اشک می‌ریزند، مراسم شام غریبان را برگزار می‌کنند و مردان نیز با مداحی و زنجیرزنی به سوگواری می‌پردازند.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی لرستان

8. تعزیه خوانی در مراسم محرم اصفهان

هنر نمایش و تئاتر از نوع تعزیه‌خوانی که به روایت حماسه‌ی عاشورا می‌پردازد، به صورت خیابانی برگزار می‌شود که هر یک از اعضا نقشی را بر عهده می‌گیرد و با خواندن روضه و رجز در شکل و شمایلی متفاوت، سعی در بازسازی تاریخ محزون شیعیان دارد. این آیین مذهبی در طول تاریخ و در مناطق مختلفی از ایران به اجرا درمی‌آمده و سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل گشته است. اوج این هنر نمایشی در دوران قاجار بوده و در زمان رضا خان با محدودیت‌های زیادی مواجه شد. برای تماشای تعزیه خوانی می‌توانید به شهر اصفهان سفر کنید چرا که این مراسم با شکوه خاصی در این شهر تاریخی برگزار می‌شود. میدان نقش جهان یکی از لوکیشن‌های منتخب برای اجرای مراسم و سوگواری است که می‌توانید برای تماشای تعزیه به آنجا بروید.

حیف است که برای محرم و شرکت در مراسم عاشورا و تاسوعا به اصفهان سفر کنید، اما به جاذبه‌های تاریخی اصفهان مانند کاخ هشت بهشت و کاخ عالی قاپو سر نزنید. کافی سفر خود را کمی طولانی‌تر کنید. برای اجاره ویلا و سوئیت در اصفهان وارد سایت هومسا شوید.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی اصفهان

9. چمر و چایینه، مراسم عزاداری مردم ایلام

عزاداری در ایلام، «چمر و چایینه» نام دارد؛ مراسمی شبیه به تعزیه خوانی که علاوه بر ایام محرم در سوگ عزیزان نیز این مراسم برگزار می‌شود. این عزا مانند یک تئاتر خیابانی است که همه عزاداران بازیگران این نمایش هستند. سناریو به این صورت است که در برگزاری مراسم چمر صدای هلهله زنان که بر صورت خود می‌کوبند به گوش می‌رسد و اسبی آزین شده وارد میدان می‌شود که با لوازم جنگی این حس را القا می‌کند که تازه از میدان جنگ رسیده است. وقتی این اسب به جمعیت می‌رسد صدای عزادارن به اوج خود می‌رسد و همه در این بین نذورات خود را پخش می‌کنند.

در مراسم چایینه نیز برای مردان بزرگ کربلا همچون حضرت قاسم، امام حسین، حضرت ابالفضل، حضرت علی ‌اکبر مراسم چایینه برگزار می‌شود. زنان به حالت نمایشی دختری جوان و مجرد را سفید پوش می‌کنند و صدای هلهله به گوش می‌رسد. آنگاه لباسی خونی از راه می‌رسد و صدای هلهله‌ها تبدیل به صدای شیون و عزا می‌شود، شمع روشن می‌کنند و نوحه‌خوانی شروع می‌شود. اگر در روزهای محرم سفر به ایلام را تجربه کردید، حتما در این مراسم با شکوه شرکت کنید که بسیار دیدنی است.

بیشتر بخوانید: مکان‌های دیدنی ایلام

10. رژه سواران بر اسب در همدان

عکس از: خبرگزاری بسیج

همدان در روزهای محرم بسیار دیدنی است علاوه بر این که همدان یکی از بهترین مقصدهای گردشگری برای سفرهای تابستانی است؛ پیشنهاد می‌شود حال که محرم امسال در تابستان است حتما سفر به همدان را تجربه کنید که با یک تیر دو نشان را مورد هدف قرار می‌دهید. یکی از مراسم‌هایی که در محرم برای عزادارن حسینی در همدان برگزار می‌شود رژه سواران بر اسب است که در این تعزیه خود عزاداران از جمله بازیگران تعزیه‌گردان محسوب می‌شوند. برای اقامت در همدان و شرکت در مراسم‌های محرم با اجاره ویلا و سوئیت در همدان قبل از رسیدن به مقصد برنامه‌ریزی سفر خود را انجام دهید.

11. چهل ‌منبر در استان گیلان

در شهر لاهیجان که در استان گیلان واقع شده است مراسمی آئینی برگزار می‌شود که به چهل‌منبر شهرت دارد و در آن طبق‌هایی را با شمع‌هایی مخصوص و دست‌ساز تزئین می‌کنند که به صورت رشته‌ای است و در کنار آن نیز خرمایی برای پذیرایی از عزادارن قرار می‌دهند و بر روی دست می‌گردانند. گیلان با طبیعت زیبایی که دارد یکی دیگر از مقصدهایی است که برای سفرهای تابستانی مورد استقبال گردشگران قرار می‌گیرد به خصوص که در ایام محرم، با دیدن مراسم‌های آئینی این منطقه نیز هم زیارتی انجام می‌شود و هم سیاحت!
برای اجاره ویلا و سوئیت در لاهیجان به سایت  کمترین زمان ممکن می‌توانید بهترین ویلا در گیلان را انتخاب کنید.

12. تعزیه خوانی در تفرش

عکس از: خبرگزاری ایرنا

از جمله هنرهای نمایشی که قدمت آن به دهه‌های دیرین تاریخی بازمی‌گردد؛ تعزیه‌خوانی در تفرش است که به زیبایی هر چه تمام‌تر برگزار می‌شود. جالب است بدانید که تعزیه از جمله نخستین گام‌هایی است که در زمینه تئاتر در ایران برداشته شده است.

و از ویژگی‌های منحصر به فرد آن نسبت به دیگر نمایش‌هایی که در جهان اجرا می‌شود، این است که بینندگان تعزیه با آن ارتباط شدید احساسی برگزار می‌کنند که گاهی این اتفاق افتاده است که برخی از بازیگرانی که در نقش‌های منفی تعزیه بازی می‌کنند را مورد ضرب‌وشتم قرار داده‌اند و با این که تمام صحنه‌های این نمایش را می‌دانند با اشتیاق هر چه تمام‌تر تا آخرین صحنه را می‌بینند. تفرش از اولین شهرهایی است که آثار تعزیه در آن دیده می‌شود. برای سفر به تفرش روزهای محرم بهترین ایامی است که می‌توانید به این منطقه بروید و اجاره ویلا و سوئیت در تفرش امن‌ترین راه برای اقامت در این منطقه است.

13. نوای شاخسی واخسی در مراسم محرم تبریزی ها

برگزاری مراسم محرم در تبریز بسیار با شکوه است که اگر در آن ایام مسافر این شهر باشید، از دیدن آن تحت تأثیر قرار می‌گیرید. می‌توانید مراسم «شاه‌ حسین» را از نزدیک ببینید و حتی یکی از عزاداران این مراسم باشید. در این مراسم سیل عظیمی از عزاداران دوشادوش یکدیگر می‌ایستند و دست‌هایشان را به پشت کمر دیگری می‌گذارند و چوبی مخصوص را به نماد شمشیر بالا و پایین می‌آورند و نوای «شاخسی»، «واخسی» می‌گویند که منظور همان یاحسین، وای حسین است.

برای اجاره ویلا و سوئیت در تبریز روی کمک هومسا حساب کنید.

بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی تبریز

14. دسته عزاداران حسینی در زنجان

عزادارن حسینی(ع) در زنجان، پایتخت شور و شعور حسینی هر ساله مراسمی باشکوه برای عزای سیدالشهدا(ع) برپا می‌کنند. مردم زنجان در ایام محرم کوچه‌های را شهر سیاه‌پوش می‌کنند و بی‌دریغ برای اقامه عزای حسینی(ع) تلاش می‌کنند. نوحه‌ها و مرثیه‌ها به زبان ترکی خوانده می شود و خیل جمعیت سیاه پوش راهی عزا می‌شوند. نظم و جمعیت زیاد عزادارن بر شکوه مراسم عزای حسینی(ع) در زنجان می‌افزاید و رنگ و بویی عاشورایی به فضا می‌بخشد.

حسینیه اعظم زنجان از اماکن مذهبی شیعیان است که در جنوب شهر زنجان واقع شده است و به دلیل قدمت 100 ساله خود، جزو جاهای دیدنی زنجان هم محسوب می‌شود. این حسینه توسط حاج میرزا محمد نقی و حاج میرزا بابایی وقف شده است. همه ساله روز هشتم محرم دسته عزاداری از محل مسجد در خیابان فردوسی تا امام زاده سید ابراهیم حرکت می‌کند؛ در طول مسیر حرکت دسته نذورات تقدیم دسته می‌شود.  علاوه بر مردم زنجان، عزادارن از استان‌های مختلف  در این دسته عزاداری می‌کنند.

کلام آخر

در تمام دنیا مراسم‌های مذهبی به عنوان یکی از عناصر برجسته فرهنگی مورد توجه گردشگران و مردم شناسان زیادی بوده که خود به تنهایی بهانه‌ای برای سفر می‌شود. فستیوال محرم یا همان مراسم محرم در ایران هر ساله در دهه اول این ماه با شور و حالی در غم از دست دادن امام حسین به اشکال مختلف و مبنی بر باورهای عام و مردمی برگزار می‌شود. تعزیه خوانی، تشت گذاری، علم بندان، نخل گردانی و غیره از مراسم‌های دیدنی محرم در روستاها و شهرهای ایران است که قدمت آن به سال‌های دور و حتی حدود 800 سال قبل برمی‌گردد.

سوالات متداول

معروف ترین مراسم محرم در شهرهای ایران کدامند؟

نخل گردانی در یزد، دمام زنی در بوشهر، شام غریبان در حرم امام رضا، علم بندان در ماسوله، جغجغه زنی در ابیانه، تشت گذاری اردبیل، چمر و چایینه در ایلام و…