کاخ گلستان تهران؛ تنها میراث جهانی یونسکو پایتخت

اگر به تاریخ، فرهنگ و هنر ایران علاقمند هستید، قطعا می‌دانید که تهران می‌تواند یک مقصد گردشگری عالی برای شما باشد. کاخ گلستان یکی از مکان های تاریخی تهران است که زیبایی، شکوه و ارزش تاریخی آن باعث شده گردشگران از هر کجای ایران و جهان به بازدید از آن علاقه‌مند باشند. این بنا که در حال حاضر به عنوان کاخ موزه گلستان شناخته می‌شود، بنایی با ۴۴۰ سال قدمت و از شاهکارهای معماری دوران صفویه است. معماری فوق‌العاده زیبا و منحصربه‌فرد از یک سو و رویدادهای مهمی که در طول تاریخ در این کاخ اتفاق افتاده از سوی دیگر باعث اهمیت این بنا شده است. در این مطلب از هومسا می‌خواهیم سری به کاخ گلستان، از برترین جاهای دیدنی تهران بزنیم و گوشه گوشه آن را از منظر هنر معماری و تاریخ با هم بررسی کنیم. با ما در این گردش دلپذیر همراه باشید.

کاخ گلستان کجاست؟

کاخ گلستان بنایی واقع در بخش مرکزی شهر تهران است که در اواخر دهه ۹۸۰ هجری قمری در دوران صفویه ساخته و پس از آن توسط ۷ پادشاه قاجار به عنوان محل استقرار و پادشاهی، مورد استفاده قرار گرفت. کاخ گلستان مجموعه‌ای از چندین عمارت، حیاط، باغ، تالار و گذرگاه‌هایی است که هریک به نوبه خود می‌توانند یک اثر تاریخی و یک جاذبه گردشگری منحصربه‌فرد باشند.

حضور پادشاهان مختلف در این کاخ باعث شده روح بنا شاهد رویدادهای تاریخی مهم باشد، رویدادهایی که ما از برخی از آن‌ها باخبریم. اما برخی دیگر، مانند یک راز در دل دیوارهای بنا تا همیشه مسکوت باقی خواهند ماند. از مهم‌ترین رویدادهایی که در کاخ گلستان اتفاق افتاده می‌توان به تاج‌گذاری مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار، گشایش مجلس یکم، فراهم کردن مقدمات انقراض سلسلسه قاجار و استقرار سلطنت پهلوی، جلوس و تاج‌گذاری رضاشاه و تاج‌گذاری محمدرضا شاه پهلوی اشاره کرد. اینکه بنای کاخ گلستان در زمان صفویه ساخته شد اما آنچه که اکنون از دل تاریخ برمی‌آید همه رخدادهایی از دوران قاجار و پهلوی است، مربوط به این می‌شود که کاخ گلستان در طول تاریخ دچار تغییرات و بعضا آسیب‌های فراوانی شد. بنابراین در حال حاضر اطلاعات زیادی درمورد اتفاقاتی که پیش از دوران قاجار در این بنا رخ داده است، وجود ندارد.

کاخ گلستان یکی از ارزشمندترین مکان های تاریخی تهران است که بدون شک سزاوار معرفی به جهان است. پرونده ثبت کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۰۷ به شورای این سازمان ارسال شد. در ابتدا نگرانی‌هایی درمورد رد این درخواست به دلیل وجود بناهایی مرتفع در مجاورت کاخ وجود داشت. اما سرانجام پس از ۶ سال بررسی‌ها وپیگیری‌های فراوان، کاخ گلستان در سی و هفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در کامبوج به تاریخ ۲۳ ژوئن سال ۲۰۱۳ به عنوان نخستین اثر تاریخی ثبت جهانی در شهر تهران، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. 

بیشتر بخوانید: میراث جهانی یونسکو در ایران

تاریخچه کاخ گلستان تهران

شاید نتوان به درستی تعیین کرد که کاخ گلستان دقیقا متعلق به چه دوره‌ای است. ساخت این کاخ در دوران صفوی آغاز شد اما در دوره‌های پس از آن چندین بار مورد بازسازی و تغییراتی بعضا وسیع قرار گرفت.

کاخ گلستان در دوران صفویه

سنگ‌بنای اصلی کاخ گلستان در سال ۹۸۸ هجری قمری و در زمان شاه عباس صفوی گذاشته شد. بنایی که امروزه از کاخ گلستان می‌بینیم با آنچه که ۴۴۰ سال پیش توسط معماران صفوی گذاشته شد تفاوتی قابل توجه دارد. بنای اولیه این کاخ بسیار ساده‌تر از بنای فعلی بوده و براساس برخی سفرنامه‌ها که توسط گردشگران خارجی نوشته شده، این بنا کاخی نسبتا ساده بوده که با درختان چنار محصور شده بود. البته اگر به شکل بنای فعلی کاخ گلستان دقت کنیم، به وضوح آثار و نشانه‌هایی از سبک معماری صفویه، از جمله رنگ‌های زرد و صورتی که در این دوران به معماری ایران اضافه شد را مشاهده می‌کنیم.

کاخ گلستان در دوران زندیه

با شروع سلطنت خاندان زند در ایران، کاخ گلستان به دستور کریمخان زند مورد بازسازی قرار گرفت و در این دوران، یعنی بین سال‌های ۱۱۷۳ تا ۱۱۸۰ بخش‌هایی به بنا اضافه شد. اما شکل آن همچنان با بنای امروزی تفاوت‌های زیادی داشت. گرچه می‌توان گفت ساخت محوطه‌ای که در حال حاضر در کاخ گلستان می‌بینیم در زمان کریمخان آغاز شد. در حقیقت پایه و اساس شکل امروزی بنای کاخ گلستان در همین دوران گذاشته شد.

کاخ گلستان در دوران قاجار

مهم‌ترین ساخت و سازها که منجر به شکل‌گیری بنای اصلی کاخ شد، در زمان آغامحمدخان قاجار صورت گرفت. داستان از آنجایی شروع می‌شود که با ضعیف شدن خاندان زندیه، آغامحمدخان جسارت و قدرت پیدا می‌کند تا به همراه برخی از اعضای طایفه خود از مقر اصلی خود یعنی دشت گرگان به سمت فلات مرکزی ایران، یعنی تهران و دامغان حرکت کند. او برخی از اعضای خاندانش را در گرگان باقی گذاشت تا به مقر روس‌ها نزدیک باشند و از این طریق بتواند اقدامات روس‌ها را نیز تحت نظارت و کنترل نگه دارد. هدف آغامحمدخان دسترسی هرچه بیشتر به بخش‌های مرکزی و جنوب کشور بود. سرانجام او توانست در شعبان ۱۲۰۹ لطفعلی خان زند را شکست دهد و سپس در نوروز ۱۲۱۰ هجری قمری در ارگ سلطنتی گلستان به عنوان پادشاه ایران تاج‌گذاری می‌کند.

علاقه او به افزایش قدرت باعث شد ساخت و سازهای بیشتری در محل ارگ گلستان انجام دهد و تالارها و عمارت‌های بیشتری به آن اضافه کند. در این زمان کاخ گلستان چهره دیگری پیدا کرد و شکوه و زیبایی خیره‌کننده‌ای یافت.

۵۴ سال بعد از شروع حکومت آغامحمدخان، ناصرالدین شاه قاجار در ۱۲ ذی‌القعده ۱۲۶۴ دومین پادشاه قاجار بود که در کاخ گلستان تاج‌گذاری کرد و طی نزدیک به ۵۰ سال زندگی در این کاخ، تغییرات بیشتری در آن به وجود آورد. ناصرالدین شاه قاجار عاشق سفر به فرنگ بود و معمولا تحفه‌هایی ارزشمند با خود از سفرهایش می‌آورد. جدا از دوربین فیلمبرداری و نوع پوششی که به واسطه او از غرب وارد ایران شد، او دستور داد بخش‌هایی از بنای کاخ گلستان نیز به سبک معماری اروپایی بنا شود. تغییراتی که متاثر از معماری اروپایی بود در سال‌های ۱۲۹۰، ۱۲۹۵ و ۱۳۰۶ در کاخ گلستان صورت گرفت.

در سال‌های باقی‌مانده حکومت قاجار، یعنی در دوران مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار، تغییرات چشمگیری در بنای کاخ گلستان صورت نگرفت. اما رخدادهای تاریخی مهمی در آن به وقوع پیوست که از آن جمله می‌توان به بازگشایی مجلس یکم، مقدمه‌چینی انقراض حکومت قاجار، جلوس و تاج‌گذاری رضاشاه و در نهایت، تاج‌گذاری محمدرضا شاه پهلوی اشاره کرد. 

کاخ گلستان در دوران معاصر

پس از انقراض دوره قاجار و روی کار آمدن حکومت پهلوی، تاجگذاری رضا شاه و محمدرضا شاه در کاخ گلستان صورت گرفت. در همین دوره تغییرات و تصرفاتی نیز در بافت کاخ گلستان ایجاد شد که البته بسیاری از افراد این تغییرات و دگرگونی‌ها را نادرست می‌دانستند. پس از انقراض حکومت پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی کاخ گلستان به شکل امروزی آن درآمده و در قالب موزه و یک بنای تاریخی ارزشمند از آن استفاده شد که امکان بازدید از بسیاری از بخش‌های آن وجود دارد.

بیشتر بخوانید: پارک آب و آتش

معماری کاخ گلستان تهران و معرفی بخش‌های مختلف بنا

کاخ گلستان در طول تاریخ ۴۰۰ و اندی ساله خود بارها دچار تغییر شده است. در دوره‌هایی بخش‌هایی به آن اضافه شد و همچنین اسنادی وجود دارد که برخی بخش‌های آن نیز به کلی ویران یا حذف شدند. از جمله بخش‌هایی که در ادوار گذشته در کاخ گلستان وجود داشتند اما امروزه اثری از آن‌ها در این کاخ دیده نمی‌شود می‌توان به عمارت اندرونی (فرح‌آباد یا حرم‌خانه)، خوابگاه ناصری، تالار خاقان مغفور، عمارت خروجی، عمارت صندوقخانه، رخت‌دارخانه سلطنتی و دروازه نقاره‌خانه اشاره کرد.

همچنین یکی دیگر از بناهایی که در گذشته در کاخ گلستان وجود داشته اما اکنون دیگری اثری از آن نیست، تکیه دولت یا تکیه همایونی دولتی بود. این تکیه با ۲۸۲۴ مترمربع مساحت در زمان ناصرالدین شاه بنا شد و محلی بود برای برگزاری مراسم تعزیه و سایر آیین‌های سوگواری و روضه‌خوانی عاشورا. محل این بنا در بخش جنوب شرقی کاخ، شمال سبزه میدان و روبه‌روی مسجد شاه تهران بوده است. پس از دوران ناصرالدین شاه و به دنبال مورد استفاده قرار نگرفتن بنا، تکیه دولت کم‌کم رو به ویرانی رفت، تا جایی که در سال ۱۳۲۵ جهت ساخت بانک ملی ایران به طور کلی تخریب شد.

اما از جمله بناهایی که در حال حاضر در کاخ گلستان وجود دارند، می‌توان به شمس‌العماره، تالار سلام، تالار آیینه، ایوان تخت مرمر، حوضخانه، کاخ ابیض، خلوت کریمخانی، عمارت بادگیر، تالار عاج، تالار الماس، تالار برلیان، کتابخانه و حوضخانه عمارت بادگیر اشاره کرد. می‌توان گفت تقریبا تمام این بناها در دوران قاجار ساخته شده است. بنابراین گرچه ساخت بنای کاخ گلستان در زمان صفویه آغاز شد، اما آنچه که ما امروزه از این بنا می‌بینیم به صورت کلی در دوره قاجار و توسط پادشاهان مختلف این سلسلسه، از جمله آغامحمدخان و ناصرالدین شاه ساخته شده است.

شمس العماره یا کاخ شاهنشاه

از برجسته‌ترین بناهای کاخ گلستان که به عنوان کاخ شاهنشاه نیز شناخته می‌شود، شمس العماره است که در ضلع شرقی بنا قرار دارد. این بنا در زمان ناصرالدین شاه قاجار طی دو سال (بین سال‌های ۱۲۴۴ تا ۱۲۴۶ هجری شمسی) ساخته شد. اهمیت شمس العماره را می‌توان در زیبایی معماری آن و همچنین ارتفاع و بزرگی بنا یافت. این بنا در پنج طبقه با ۳۵ متر ارتفاع بنا شد که در زمان خودش، بلندترین ساختمان تهران بود. شمس العماره تا پیش از ساخته شدن سردر باغ ملی، به عنوان نماد تهران شناخته می‌شد. جدا از بلندی بنا، یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شمس العماره این است که نخستین ساختمان در شهر تهران بود که در ساخت آن از فلز استفاده شد. تمام ستون‌ها در طبقات بالا ساختمان و همچنین حفاظ‌ها همگی از فلز چدن ساخته شده‌اند. 

شمس العماره یکی دیگر از سوغات فرنگ ناصرالدین شاه است. او در سفرهایی که به اروپا داشت، مجذوب و شیفته معماری غرب شد. پس از بازگشت از یکی از همین سفرها، او دستور داد بنایی در پایتخت ایران و در محل زندگی او ساخته شود که از طریق آن بتواند به همراه مهمانان خود مناظر تهران و اطراف آن را مشاهده کند، درست مانند همان چیزی که در سفرهایش از پادشاهان غربی می‌دید. شمس العماره با طراحی معیرالممالک و هنر معمار علی محمد کاشی ساخته شد. اما این بنا محلی نبود که شاه بخواهد از آن تنها برای مشاهده تهران از ارتفاع ۳۵ متری، که در نوع خود بی‌نظیر هم بود، استفاده کند. شمس العماره به نوعی مجلس ایران نیز محسوب می‌شد. در دوران ناصرالدین شاه جلسات شاه با وزا در محل کاخ شمس العماره صورت می‌گرفت و به همین دلیل این بنا به اسم هیئت وزرا نیز مشهور است.

معماری و تزئینات کاخ شمس العماره

بنای شمس العماره دارای پنج طبقه است که ایوان و تالار اصلی یا تالار شاه‌نشین در همین طبقه قرار دارد. اتاق‌های گوشواره نیز که معمولا در معماری ایرانی دیده می‌شود و در دو سوی شاه‌نشین قرار دارد، در این بنا دیده می‌شود. در تمام طبقات و تمام اتاق‌های شمس العماره تزئینات مشبک، آیینه‌کار و کاشی‌کاری‌های زیبا به کار رفته. کاشی‌کارهایی که در بخش‌های مختلف این بنا ایجاد شده، به نوعی تلفیقی از کاشی‌کاری ایرانی و کاشی‌کاری اروپایی است.

تالار سلام یا تالار موزه

یکی دیگر از تالارهای اصلی کاخ گلستان تالار سلام است که این روزها به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل گاهی به آن تالار موزه هم می‌گویند. این بخش نیز در زمان قاجار و در سال ۱۲۵۴ به بنای کاخ گلستان اضافه شد. معماری این بخش توسط صنیع‌الملک (حاج ابوالحسن معمارباشی) انجام شده است. علت نام‌گذاری این بنا آن بوده است که در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، تصمیم گرفته شد که تخت طاووس (تخت خورشید) از اتاق آیینه به این بخش منتقل شود و مراسم رسمی سلام و استقبال‌های رسمی در این بخش از کاخ صورت بگیرد. به این ترتیب رفته‌رفته نام این تالار به تالار سلام تغییر پیدا کرد. این تالار دارای ۹ پنجره رو به جنوب باغ کاخ گلستان است و با ۱۰۰۰ مترمربع مساحت به عنوان بزرگترین تالار کاخ گلستان شناخته می‌شود.

گرچه تالار سلام در زمان ناصرالدین شاه به کاخ گلستان اضافه شد، اما در دوران پهلوی تغییرات زیادی در آن ایجاد شد. این تغییرات در حدود سال ۱۳۴۶ و به دلیل برگزاری مراسم تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی صورت گرفت. بیشتر گچ‌کاری‌ها و آیینه‌کاری‌هایی که اکنون در این تالار دیده می‌شود در همین زمان ایجاد شدند. همچنین تغییرات زیادی در چیدمان تالار نیز در این زمان ایجاد شد. تخت طاووس در سال ۱۳۶۰ به موزه جواهرات ملی منتقل شد و تختی که اکنون در این تالار وجود دارد، ماکت آن است. البته اشیای دیگر مثل زره شاه اسماعیل صفوی، تیر و کمان نادرشاه، مهر فتحعلی شاه و تاج آغامحمدخان قاجار از جمله اشیای نفیس و باارزشی هستند که هم‌اکنون در تالار سلام کاخ گلستان وجود دارند.

تالار آینه

یکی دیگر از بخش‌های اصلی کاخ گلستان تالار آینه است که ساخت آن از سال ۱۲۵۳ توسط صنیع‌الملک آغاز شد و تا ۱۲۶۱ به طول انجامید. تالار آینه در غرب کاخ گلستان قرار دارد. پیش از آنکه این تالار در این بخش از کاخ ساخته شود، عمارتی با چهل ستون چوبی به نام عمارت الماسیه در آنجا قرار داشت. نقاشی مشهور کمال‌الملک از ناصرالدین شاه قاجار نیز شاه را در همین بخش از کاخ، یعنی تالار آیینه نشان می‌دهد. البته که تالار از آنچه که در نقاشی کمال‌الملک دیده می‌شود بسیار کوچک‌تر است و درحقیقت کمال‌الملک با کشیدن این نقاشی، که کار بر روی جزئیات آن در حدود پنج سال طول کشید، قصد داشته شکوه و جلال کاخ همایونی را به تصویر بکشد. از این نقاشی در بسیاری از مراسم رسمی در آن دوران استفاده می‌شد.

علت نام‌گذاری این تالار نیز به آینه‌کاری‌های زیبا و باشکوهی که در آن صورت گرفته برمی‌گردد. در تالار آینه سه ارسی بزرگ قوسی‌شکل به سمت باغ وجود دارد. همچنین دو در و یک پنجره به سمت بخش داخلی عمارت نیز در این تالار وجود دارد.

ایوان تخت مرمر یا دیوان خانه | قدیمی‌ترین بنای کاخ گلستان

ایوان تخت مرمر، ایوان دارالاماره یا دیوان‌خانه، قدیمی‌ترین بنایی است که در کاخ گلستان وجود دارد. این بنا در سال ۱۱۷۳ و در زمان کریم خان زند ساخته شد. ایوان تخت مرمر که به دلیل قرارگیری تخت مرمر در آن به این نام خوانده می‌شود، در دوران قاجار برای تبریک و شادباش عید نوروز و سایر اعیاد به مردم توسط پادشاهان قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفت. ایوان تخت مرمر در طول تاریخ دو بار به صورت وسیع مورد تغییر و بازسازی قرار گرفت. یک بار در سال ۱۲۰۶ و در زمان آغامحمدخان قاجار این تغییرات انجام شد. در آن زمان آغامحمدخان به شیراز لشکر کشید و با حمله به قصر وکیل، غنایم زیادی از جمله چندین آیینه قدی، ستون‌های مرمر و درهایی بلند را از این قصر خارج کرد و به تهران آورد. او قصد داشت از این سازه‌ها و اشیایی که از شیراز با خود آورده در کاخ گلستان استفاده کند. از آنجایی که درها و ستون‌ها بسیار بلند بودند، او دستور داد تغییراتی اساسی در ایوان تخت مرمر ایجاد کنند تا ستون‌ها و درها را بتوان در ساختار این بخش از کاخ استفاده کرد.

در حدود صد سال بعد یعنی در سال ۱۳۰۰ هجری قمری و در زمان سلطنت ناصرالدین شاه، این بار به دنبال خرابی‌هایی که در ساختار این بخش از بنای کاخ گلستان ایجاد شده بود، تغییرات و بازسازی‌هایی در آن صورت گرفت. مرمت گچ‌بری‌ها، خاتم‌کاری‌ها، آیینه‌کاری‌ها و مشبک‌ها همه در این دوران انجام شدند که نه‌تنها به عمر بنا اضافه کردند بلکه زیبایی و شکوه بیشتری نیز به ایوان تخت مرمر بخشیدند. در آذرماه سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی، رضاشاه در همین ایوان تاج‌گذاری کرد و سلسلسه پهلوی در ایران به صورت رسمی آغاز شد.

تخت مرمر که هسته اصلی این بخش از بنای کاخ گلستان است متعلق به فتحعلی شاه قاجار بوده و از ۶۳ قطعه سنگ مرمر مجزا، سرهم شد. دستور ساخت تخت مرمر توسط فتحعلی شاه به این دلیل صادر شد که از طرفی ایوان تخت مرمر حفاظت چندانی نداشت و از سوی دیگر اعلام تبریکات اعیاد نیز نیاز به جایگاهی مشخص داشت. برای این کار ابتدا تخت طاووس در نظر گرفته شده بود اما از آنجایی که جابجایی تخت طاووس دشوار بود، فتحعلی شاه دستور داد تختی در همین محل ساخته شود که به صورت دائمی و ثابت بتوان از آن استفاده کرد. در نهایت این تخت با استفاده از ۶۵ قطعه مرمر زرد معادن یزد توسط محمدابراهیم ساخته شد.

کاخ ابیض

کاخ ابیض یکی دیگر از بناهای مهم کاخ گلستان است که به منظور نگه‌داری هدایایی که برای ناصرالدین شاه فرستاده شده بود، ساخته شد. در اواخر دوران سلطنت ناصرالدین شاه، سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی تعدادی هدایای ارزشمند و نفیس برای شاه ایران ارسال کرد. از آنجایی که در بیشتر بناهای کاخ اشیا و هدایای مهم و باارزش دیگری نگهداری می‌شدند، ناصرالدین شاه دستور داد در گوشه جنوب غربی کاخ، بنای جدیدی ساخته شود تا این هدایا در آنجا قرار بگیرند.

واژه عربی ابیض به معنای سفید است و نام این بنا نیز برگرفته از شکل ظاهری آن است. کاخ ابیض با الهام از معماری اروپایی قرن هجده و به رنگ سفید ساخته شد. در بخش‌های مختلف آن نیز از سنگ مرمر سفید استفاده شده است که سادگی و در عین حال، زیبایی باشکوهی به بنا بخشیده است. البته کاخ ابیض تنها برای قرار دادن هدایای پادشاه عثمانی مورد استفاده قرار نگرفت و از همان ابتدای ساخت بنا، به عنوان هیئت دولت و محلی برای برگزاری جلسات رسمی سران کشور نیز استفاده می‌شد.

کاخ ابیض در حال حاضر به عنوان موزه مردم‌شناسی و به عنوان یکی از جاهای دیدنی شهر تهران جهت بازدید در اختیار مردم قرار دارد. همچنین در برخی مواقع نیز در محل این بنا، کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی مثل خطاطی، مجسمه‌سازی و نجاری نیز برگزار می‌شود.

خلوت کریمخانی

این بخش هم یکی از قدیمی‌ترین بناهایی است که در حال حاضر در کاخ گلستان وجود دارد. اینجا بنایی سرپوشیده و ستون‌دار است که در میانه آن حوضی قرار دارد، در گذشته آب این حوض از یکی از قنات‌های تهران تامین می‌شد. خلوت کریمخانی در دوران کریمخان زند ساخته شد. اما آنچه که ما امروزه از آن می‌بینیم تنها بخش کوچکی از بنای اصلی است. خلوت کریمخانی دیوار به دیوار تالار سلام قرار دارد. زمانی که ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تالار سلام را بسازد، بخش‌های زیادی از خلوت کریمخانی تخریب شد تا فضای مناسبی برای تالار سلام ایجاد شود. این بخش محل عبور افراد کاخ از اندرون و باغ گلستان به ایوان تخت مرمر بوده است. در این بخش از بنا نیز تخت مرمری مانند دیوان‌خانه ساخته شد که البته کوچک‌تر و ساده‌تر از آن تخت بود. گفته می‌شود ناصرالدین شاه بسیار به این بخش از کاخ علاقه داشته و اغلب دوست داشته اوقات تنهایی خود را در این قسمت به قلیان کشیدن سپری کند.

در حال حاضر دو اثر ارزشمند در این بخش از کاخ گلستان وجود دارد که یکی سنگ مزار ناصرالدین شاه است و دیگری تخت فتحعلی شاه قاجار. همچنین کمال‌الملک در یکی دیگر از آثار نفیس خود تابلویی از خلوت کریمخانی با عنوان حوض خلوت کریمخانی کشیده که زیبایی و آرامش این قسمت از کاخ را به خوبی نشان می‌دهد. این تابلو هم‌اکنون در موزه کاخ گلستان نگهداری می‌شود.

عمارت بادگیر کاخ گلستان

عمارت بادگیر در بین سال‌های ۱۲۲۰ تا ۱۲۶۰ به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. نام آن برگرفته از بادگیر بلندی است که در ساختمان بنا قرار دارد. این بادگیر تنها بادگیر در ایران است که بر روی آن تزئینات معرق به کار رفته. وجود این بادگیر در این بخش از کاخ باعث ایجاد هوایی خنک و مطبوع در ایام گرم سال می‌شد و بنابراین محلی بود برای استراحت و فراغت ساکنان کاخ. عمارت بادگیر در زمان ناصرالدین شاه به میزان زیادی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. از جمله اتفاقات مهمی که در این بخش از کاخ گلستان رخ داد، تاج‌گذاری مظفرالدین شاه قاجار بود.

تالار عاج

از دیگر تالارهای اصلی کاخ گلستان می‌توان به تالار عاج اشاره کرد که اگرچه تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست، اما طبق شواهد می‌توان به این نتیجه رسید که زمان ساخت آن به پیش از ساخت تالار سلام و تالار آیینه برمی‌گردد. در تالار عاج یک تابلوی آبرنگی منحصربه‌فرد از محمود خان ملک‌الشعرا قرار داشته که نمای بیرونی تالار عاج را به تصویر کشیده است.

بر اساس این نقاشی می‌توان به این نتیجه رسید که تالار عاج پیش از دگرگونی‌ها و خرابی‌ها دارای یک ایوان شش ستونی، یک راه پله و سه ارسی بزرگ بوده است. باورهای مختلفی در رابطه با علت نامگذاری تالار عاج وجود دارد. برخی از افراد علت نامگذاری این تالار را دو عاج بزرگ فیلی می‌دانند که در داخل تالار وجود دارد. برخی دیگر نیز بر این باورند که شیوه صحیح نوشتاری نام تالار، تالار آج بوده که در زبان ترکی به معنای گرسنه است؛ چرا که این تالار در گذشته برای پذیرایی و صرف غذا استفاده می‌شده است.

تالار برلیان

تالار برلیان از دیگر تالارهای مهم کاخ گلستان بوده که به واسطه اتاق‌هایی پر از آیینه‌کاری و چلچراغ به این نام خوانده می‌شود. پیش از آن که تالار برلیان ساخته شود، تالار بلور در محل آن واقع بوده که مربوط به دوران حکومت فتحعلی شاه می‌باشد. در زمان ناصرالدین شاه تالار بلور به واسطه فرسودگی تخریب شده و در جای آن تالار برلیان ساخته شده است.

تزیینات بیشتری نیز در زمان مظفرالدین شاه به بنای تالار برلیان اضافه شد. در زمان ناصرالدین شاه از تالار برلیان برای نگهداری هدایای پادشاهان استفاده می‌شده است. در دوران پهلوی نیز این تالار جهت برگزاری مهمانی‌های رسمی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

تالار ظروف

از دیگر تالارهای اصلی کاخ گلستان می‌توان به تالار ظروف اشاره کرد که پس از تخریب یکی از سازه‌های دوران قاجار در محل آن ساخته شده است. در این تالار هدایای پادشاهان کشورهای دیگر به ویژه کشورهای اروپایی نگهداری می‌شده است. از جمله اشیا موجود در این تالار می‌توان به یک سرویس جواهرنشان اهدا شده از ملکه ویکتوریا، سرویس‌های چینی مربوط به جنگ‌های ناپلئون، سرویسی که نیکولای اول امپراطور روسیه اهدا کرده است، سرویس هدیه داده شده از طرف الکساندر سوم و… اشاره کرد.

تالار الماس

تالار الماس یکی از تالارهای بسیار دیدنی کاخ گلستان بوده که از قسمت‌های قدیمی کاخ گلستان به شمار می‌آید. تالار الماس بعد از عمارت بادگیر واقع شده و به واسطه آیینه‌کاری‌های زیبای موجود در آن به این نام خوانده می‌شود. آیینه‌کاری‌های برخی از قسمت‌های این تالار به دوران فتحعلی شاه قاجار بازگشته و برخی از تغییرات و تزیینات دیگر موجود در آن مربوط به دوران ناصرالدین شاه می‌باشد.

موزه مخصوص

در تالار سلام قسمتی از حوضخانه مخصوص نمایش اشیا باقی‌مانده از شاهان قاجار است. برخی از این اشیا به ناصرالدین شاه تعلق داشته و برخی هدیه‌هایی بوده که پادشاهان و هنرمندان به دولت قاجار هدیه کرده‌اند.

موزه عکاسخانه

در بخش زیرین شاهنشین عمارت بادگیر یک حوض‌خانه وسیع وجود داشته که در چهار سمت آن چهار بادگیر بلند قرار گرفته است. این بادگیرها به منظور خنک نگه داشتن هوای حوضخانه و تالارها و اتاق‌ها تعبیه شده که به واسطه وجود آب جاری در حوض آن قسمت، پادشاهان قاجار روزهای تابستانی خود را در آن می‌گذراندند. در حال حاضر این بنا به یک موزه عکاسی تبدیل شده است که عکس‌های کاملی از دوره قاجار به همراه وسایل عکاسی در آن نگهداری می‌شود.

موزه نگارخانه

در قسمت دیگری از حوضخانه تالار سلام موزه نگارخانه قرار گرفته است که تابلوهای نقاشی ایرانی مربوط به دوره قاجار در آن نگهداری می‌شود. در بخش جنوبی این موزه پرده‌های نقاشی شده از دوران قاجار قرار داشته و در بخش شمالی تابلوهای نقاشی قرار گرفته‌اند. البته این روزها هر دو بخش شمالی و جنوبی به شکل یکپارچه درآمده و آثار فاخری از نقاشانی مانند کمال‌الملک، مصورالملک، میرزا بابا نقاش باشی شیرازی و… در آن نگهداری می‌شود.

کتابخانه کاخ گلستان

شاید بتوان کتابخانه کاخ گلستان را یکی از بزرگترین و فاخرترین کتابخانه‌های ایران دانست. این کتابخانه دارای دو بخش مخصوص به کتاب‌های چاپی و کتاب‌های خطی بوده که قدمت نسخه‌های خطی آن به زمان فتحعلی شاه و قدمت کتاب‌های چاپی آن به دوران پهلوی دوم باز می‌گردد. در کتابخانه کاخ گلستان بیش از 7000 کتاب چاپ سنگی، تاریخی و هنری وجود داشته که از جمله این کتاب‌ها می‌توان به یک دیوان شمس 52 ساله اشاره کرد. کتاب‌هایی مانند هزار و یک شب، قرآن‌های نفیس، شاهنامه، مرقع گلشن و… نیز به شکل خطی در این کتابخانه وجود دارد.

چطور به کاخ گلستان برویم؟

ورودی کاخ گلستان در خیابان 15 خرداد و روبه‌روی بازار تهران است. برای رفتن به این کاخ می‌توانید از تاکسی، مترو یا خودرو شخصی استفاده کنید.

دسترسی به کاخ گلستان تهران با مترو

در صورتی که بخواهید با مترو به کاخ گلستان بروید باید سوار خط یک مترو تهران (تجریش-کهریزک) شوید تا ایستگاه ۱۵ خرداد برسید. پس از خروج از مترو، به سمت خیابان داور بروید تا به ورودی اصلی کاخ برسید.

دسترسی به کاخ گلستان با ماشین شخصی یا تاکسی

برای رفتن به کاخ گلستان با خودرو شخصی یا تاکسی نیز باید خود را از هر نقطه شهر به خیابان ۱۵ خرداد برسانید و سپس به صورت پیاده به خیابان داور بروید.

البته کاخ گلستان در روزهای غیر تعطیل در محدوده طرح ترافیک قرار دارد.

آدرس کاخ گلستان:

خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ

شماره تماس کاخ گلستان:

021-33956662

ساعات کاری و هزینه بلیط کاخ گلستان:

ساعت کاری کاخ گلستان در سال 1402 از ساعت 9 صبح تا 7 بعد از ظهر می‌باشد. البته فروش بلیط تنها تا ساعت 17:15 دقیقه می‌باشد.

لازم به ذکر است که کاخ گلستان در تعطیلات رسمی و خاص مانند 14 خرداد، شهادت امام علی (ع)، تاسوعا و عاشورای حسینی، اربعین حسینی، رحلت پیامبر، شهادت امام جعفر صادق (ع) و سیزده فروردین تعطیل می‌باشد.

بلیط ورود به کاخ گلستان نیز برای هر بازدیدکننده در سال 1402 معادل 46 هزار تومان می‌باشد. لازم به ذکر است که این مبلغ برای بازدیدکنندگان خارجی بیشتر است.

امکانات و خدمات کاخ گلستان:

در کاخ گلستان برخی از امکانات رفاهی برای بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده است که از جمله این امکانات می‌توان به سرویس بهداشتی، نمازخانه، چایخانه با امکان سرو انواع غذاها و دمنوش‌ها و غرفه عکاسی جهت عکس گرفتن با حال و هوای دوره قاجار و لباس‌های قاجاری اشاره کرد.

اقامت در تهران با هومسا

برای بازدید از کاخ گلستان که یکی از زیباترین جاهای دیدنی تهران است، می‌توانید در تهران اقامت کنید. شما با اجاره سوئیت در تهران می‌توانید به راحتی از سایر مکان های تاریخی تهران مثل کاخ سعدآباد نیز دیدن کنید. اقامتگاه‌های زیادی در شهر تهران وجود دارند. بنابراین برای سهولت کار خود این امکان را دارید که کار اجاره ویلا و سوئیت را به تیم هومسا بسپارید. تیم هومسا در کنار شما است تا با معرفی و انجام کامل روند رزرواسیون بهترین اقامتگاه‌های تهران به شما کمک کند سفری عالی و بدون دغدغه همراه با آسایش را تجربه کنید.

کاخ گلستان ؛ یک بازدید به یاد ماندنی در قلب تهران

کاخ گلستان یکی از نمونه‌های بی‌نظیر معماری در قلب شهر تهران است. این بنا که در ادوار مختلف تاریخ شاهد رویدادهای مهمی بوده، حالا درهایش را به سوی گردشگران باز کرده تا با بازدید از آن نه‌تنها از محل این رویدادها دیدن کرده باشند بلکه از زیبایی و شکوه معماری بی‌نظیر کاخ گلستان نیز مشعوف شوند. در بازدید از کاخ گلستان تنها به فضاهای بسته و عمارت‌ها و تالارها بسنده نکنید. در حیاط و باغ زیبای کاخ نیز چند دقیقه‌ای راه بروید، دیوارها و کاشی‌کاری‌های بی‌نظیرش را با دل فرصت نظاره کنید، در سایه‌سار کاج‌های بلندش نفس بکشید و از این همه شکوه و زیبایی که از پس قرن‌ها همچنان احساس می‌شوند، لذت ببرید.

سوالات متداول