غذای محلی استان گلستان؛ ترکیبی از فرهنگهای غذایی مختلف
استان گلستان، نگارستان ایران با تنوع بالای قومی که از آن برخوردار است، سفرهای رنگین و زیبا از غذاهایی متنوع دارد. غذاهای محلی گلستان ترکیبی از فرهنگ غذایی فارس، ترکمن، بلوچ و کتول هستند. اما غنیبودن سفره غذای استان گلستان تنها متاثر از این تنوع قومی نیست؛ طبیعت سخاوتمند استان گلستان نیز دلیلی دیگر بر تنوع غذاهای استان گلستان است. طبیعتی که در دل آن زندگی جریان دارد و این جریان سحرانگیز زندگی راه خود را به سفره مردم این سرزمین باز کرده است. هریک از اقوام استان گلستان و هر گوشه از طبیعت همیشه سخاوتمند آن رنگ و طعمی بر این سفره گذاشتهاند و آن را به ضیافتی صد رنگ تبدیل کردهاند. همیشه بخش مهمی از سفرهای ما میتواند آشنایی با فرهنگ غذایی شهر یا روستای مقصد باشد. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با استان زیبای گلستان، مقاله ی جاهای دیدنی گلستان را مطالعه کنید.
در این مطلب از هومسا سری به استان گلستان میزنیم، بر سر سفره رنگین مردمش مینشینیم و با غذاهای محلی گلستان بیشتر آشنا میشویم. با ما همراه باشید.
معروفترین غذاهای محلی گلستان
تنوع قومی بالایی که در استان گلستان وجود دارد باعث شده تا تنوع زیادی هم در فرهنگ غذایی این منطقه شکل بگیرد. غذاهایی مانند خورش ماش، خورش ساک، باقلا پته، آش گوچه، چکدرمه، بولامه و باسترمه چند نمونه از غذاهای معروف استان گلستان هستند. در ادامه با خوشمزهترین غذاهای مردم فارس و ترکمن بیشتر آشنا میشویم.
انواع تهچین، پلو و خورش غذاهایی هستند که برنج را پای ثابت سفرههای مردم گلستان کردهاند. پس از نان و برنج، انواع گوشت، غلات و حبوبات، سبزیجات جالیزی مثل کدو تنبل، و البته سبزیجات جنگلی از دیگر مواد غذایی مورد استفاده در آشپزی گلستانی هستند.
مردم استان گلستان علاقه زیادی به استفاده از سبزیهای محلی (سبزی جنگلی) در غذاهای خود دارند و تا زمانی که این سبزیجات در دسترس باشند ترجیح میدهند از عطر و طعم آنها در غذاهای خود استفاده کنند. اَناریجه، اَنارجه یا اَنارجی با نام علمی Froriepia Subpinnata از سبزیجات محلی محبوب مردم گلستان است. این سبزی که در فصل بهار در مناطق جنگلی رشد میکند عطر و طعمی تند کمی شبیه به شوید دارد. زولَنگ، چوچاق یا شش شاخ با نام علمی Eryngium planum یکی دیگر از گیاهان جنگلی بهاره و مورد علاقه مردم برای طبخ غذا است.
مردم استان گلستان از این سبزیجات معطر در غذاهایی مثل مرغ و ماهی شکمپر و آشها و انواع غذاهای محلی گلستان استفاده میکنند.
یکی دیگر از سبزیهای جنگلی که در اوایل فصل بهار در مناطق جنگلی رویش میکند و بسیار مورد علاقه مردم برای آشپزی است، تره کوهی نام دارد که محلیها به آن اَلزو یا الزی میگویند. گیاهی شبیه به تره با گلهای سفید و زیبا که عطر و طعمی قوی دارد و مردم گلستان معمولا با آن کوکو طبخ میکنند.
1. چِکدِرمه
چکدرمه شناختهشدهترین غذای ترکمنی و یکی از محبوبترین غذاهای محلی گلستان است. ترکمنها این غذا را در تمام مهمانیها، جشنها و حتی پیکنیکهای خود طبخ میکنند. برای تهیه این غذا از قابلمه مخصوصی به اسم قازان یا قازَن استفاده میشود که از جنس چدن است، با انتهایی گرد شبیه به وُک که در فرهنگ غذایی شرق آسیا از آن استفاده میشود. این غذا در شکل سنتی خود با گوشت گوسفند پخته میشود، اما گاهی آن را با گوشت مرغ یا ماهی نیز طبخ میکنند.
برای طبخ چکدرمه، گوشت گوسفند همراه با آب، ادویه و رب گوجهفرنگی در قازن پخته میشود، سپس گوشت را کنار میگذارند و به عصاره باقی مانده در قازن، برنج اضافه میکنند. برنج در همین ترکیب پخته میشود و طعم آن را به خود میگیرد. در نهایت، برنج پخته شده در ظرف کشیده میشود و تکههای گوشت بر روی آن قرار میگیرد. نوشیدنی مورد علاقه ترکمنها یعنی شیر شتر (که به عنوان دوغ شتر هم شناخته میشود) در کنار این غذا سرو میشود.
2. خورش ماش
خورش ماش (در گویش محلی: ماش پَتی) یک غذای گیاهی است که برای تهیه آن از اسفناج، سیر، چغندر، کدو حلوایی، ماش و آب نارنج استفاده میشود. این خورش که از محبوبترین غذاهای محلی گلستان است معمولا در فصل پاییز و زمستان که فصل کدو حلوایی است طبخ میشود. خورش ماش در کنار برنج و گاهی هم کوکو سیبزمینی سرو میشود.
3. خورش ساک (آش ساک)
بدون شک معروفترین غذای گرگانی خورش ساک است. این غذا در برخی آیینهای مذهبی در شهر گرگان طبخ میشود و بخش جداییناپذیر این مراسم است. معمولا با شروع فصل بهار و آمدن اسفناجهای تازه به بازار مردم استان گلستان این خورش خوشمزه را طبخ میکنند. برای تهیه این خورش علاوه بر اسفناج که سبزی مورد علاقه مردم گرگان است، از گوشت گوسفند، نخود، سیر و ادویه هم استفاده میشود. خورش ساک معمولا به صورت سرد و همراه با زرشکپلو و مرغ سرو میشود.
4. باقلا پَته
پته یا پتی در گویش مردم محلی استان گلستان به معنای خورش است. یکی دیگر از غذاهای محلی گلستان که مردم در فصل بهار با آمدن باقلا تازه به بازار طبخ میکنند و بسیار هم به آن علاقه دارند باقلا پته است. باقلا پته غذایی ساده و راحت است که معمولا در کنار غذاهای دیگر سرو میشود. برای تهیه این غذا باقلا همراه با سیر، ادویه و رب انار یا رب آلو جنگلی پخته میشود. مردم گلستان باقلا پته را معمولا همراه با برنج و ماهی میل میکنند.
5. آش گوجه
آش در میان غذاهای محلی استان گلستان جایگاه ویژهای دارد. انواع مختلفی از آش را میتوان در سفره گلستانیها دید. یکی از محبوبترین آشهای گرگانی، آش گوجه است. برای تهیه این غذا از گوشت گوسفند، گوجه فرنگی، برنج و ادویه استفاده میشود. غذایی که در نهایت آماده خواهد شد آشی قرمز رنگ است که علاوه بر داشتن رنگی زیبا، طعم و بویی عالی نیز دارد.
6. آش ماست یا آش گزنه
آش ماست یا آش گزنه غذای مخصوص شب چهارشنبهسوری در گرگان است. اما در روزهای دیگر سال هم پخته میشود. سبزی که به طور معمول در این آش مورد استفاده قرار میگیرد گزنه است، گیاهی خودرو که به شدت برای پوست حساسیتزا است، اما به صورت خوراکی خواص بسیار زیادی دارد. گزنه تنها سبزی مورد استفاده در این آش نیست. برخی از مردم گلستان از جمله مردم مینودشت این آش را با سَلَف (گیاهی جنگلی شبیه به اسفناج با برگهایی کوچکتر) و برخی نیز با اسفناج آن را طبخ میکنند. برای تهیه آش ماست، برنج همراه با سبزی، برگ سیر، باقلا و کدو سبز پخته و پس از سرد شدن، همراه با ماستی که به آن سیر و نعنا اضافه شده سرو میشود.
7. آش آلو
آش آلو، یا آنطور که در گویش محلی میگویند هَلی آش، از انواع آشهای گرگانی است. برای تهیه این غذا از نخود، لوبیا، سبزی آش، برنج، کدو سبز یا کدو حلوایی و در نهایت آلو (گوجه سبز) استفاده میشود. این آش هم معمولا در فصل بهار و زمانی که آلوها سبز و ترش هستند پخته میشود.
8. بولامه
بولامه یک غذای مناسبتی از فرهنگ غذایی ترکمنها است. این غذای مقوی که پخت آن نیاز به زمان و انرژی زیادی هم دارد همزمان با هفتمین روز تولد نوزاد و جهت تقویت زنی که تازه زایمان کرده پخته میشود. برای تهیه بولامه، برنج از روز قبل خیسانده و سپس در روغن سرخ میشود. بعد از آن برنج همراه با آب به مدت هشت ساعت پخته میشود تا به صورت حلیم درآید. پس از پخت برنج، روغن اضافی آن برداشته و به برنج شکر اضافه میشود. در نهایت، بولامه در یک جشن زنانه کوچک سرو خواهد شد.
9. بورک
بورک یا بورگ غذایی است که در کشورهای مختلف مثل ایران، ترکمنستان و ترکیه طبخ میشود. ترکمنها نیز بورک را به سبک خود درست میکنند. بورک در فرهنگ غذایی مردم ترکمن نقش پررنگی دارد و در مهمانیها و مراسم مختلف طبخ میشود. بورک ترکمنی خمیری پر شده از ترکیباتی نظیر گوشت، سبزی، سیبزمینی و ادویه است که در تنور یا روغن پخته میشود.
10. آش ترشی
آش ترشی (در گویش محلی: ترشی آش) یکی دیگر از غذاهای محلی استان گلستان بوده و تقریبا مشابه آش رشته یا آش کشک است، با این تفاوت که در آن به جای کشک، از رب انار یا رب آلو جنگلی استفاده میشود. گرگانیها برای تهیه آش ترشی گاهی از سبزیهای جنگلی مثل الزی (سیر یا تره کوهی)، زولَنگ (شش شاخ) و اناریجه استفاده میکنند. در آش ترشی گرگان باقلا و کدو حلوایی هم استفاده میشود. این آش یا به صورت ترش یا همراه با کمی شکر و به صورت ترش و شیرین (آش ترشی شکر) خورده میشود.
11. ماش پلو
این غذا که کم و بیش مشابه عدسپلو است با استفاده از ماش و برنج پخته میشود. ماشپلو به طور معمولا بدون گوشت پخته میشود و از جمله غذاهای گیاهی سفره استان گلستان است. اما این غذا گاهی با استفاده از گوشت چرخشده هم سرو میشود.
12. باسترمه
باسترمه نیز از جمله غذاهای ترکمنی است که با ماهی اوزونبرون تهیه میشود. برای طبخ این غذا، ماهی که از قبل قدری سرخ شده همراه با دانه انار، سیب زمینی، ادویه و پیاز زیر برنج گذاشته میشود و همراه با هم پخته میشوند.
13. انواع ته چین از غذاهای محلی گلستان
مردم استان گلستان عاشق تهچین هستند. انواع مختلفی از تهچین (در گویش محلی: تَرچین) در میان غذاهای محلی گلستان یافت میشود. تهچین گوشت، تهچین مرغ، تهچین اسفناج، تهچین مرغ و بادمجان، تهچین تخممرغ و حتی تهچین کلهپاچه را میتوان از جمله غذاهای گرگانی معرفی کرد. در تهیه این غذا معمولا ترکیب اصلی که گوشت گوسفند، تخممرغ یا بادمجان است همراه با ادویه و پیاز سرخ میشود و سپس لابهلای برنج آبکششده (اوکشی پِلا) قرار میگیرد. برای تهچین کلهپاچه نیز، اجزای مختلف بدن گوسفند ابتدا قدری همراه با آب پخته میشوند و سپس همراه با برنج مرحله آخر پختشان انجام میشود. در شکل سنتی طبخ تهچین کلهپاچه، پخت گوشت به صورت کامل همراه با برنج انجام میشود که در این صورت زمان پخت غذا بسیار طولانیتر میشود.
14. مانتی ترکمنی
مانتی غذایی است که در فرهنگ غذایی تعداد زیادی از کشورهای همسایه ایران جایگاهی ویژه دارد. مانتی ترکیه، مانتی افغانی، مانتی ارمنی، مانتی ترکمنی و خینگالی گرجستان همگی دارای ترکیبات کم و بیش مشابه هستند و در حقیقت همگی یک غذا محسوب میشوند. اما ترکمنهای ساکن ایران این غذا را به شکلی جالب طبخ میکنند. آنها برای تهیه این غذا که از محبوبترین غذاهای محلی گلستان است از ظرف چدنی مخصوصی میکنند. این ظرف دایرهای شبیه به سینی است و روی آن تعدادی خانههای ششضلعی با قطر حدود سه سانت وجود دارد. برای تهیه مانتی ترکمنی یک لایه خمیر بر روی این سینی پهن میشود، خمیر بر روی آن قدری فشرده میشود تا محل ششضلعیها از روی خمیر مشخص شود.
سپس مقداری از ترکیب گوشت چرخ کرده، پیاز و دانه انار ترش در هر خانه قرار داده میشود. برای ترکیب میانی خمیر به جای گوشت، گاهی از اسفناج یا تخممرغ هم استفاده میشود. بر روی این ترکیب لایه دیگری از خمیر قرار داده میشود و سپس با وردنه روی آن صاف میشود. به این ترتیب بخشهای اضافی خمیر جدا میشوند و تنها خمیری که داخل ششضلعیها قرار دارد باقی میماند. با برگرداندن سینی تکههای کوچک خمیر که در میانشان ترکیب گوشتی قرار دارد جدا میشوند. مانتیها در آب جوش ریخته و حدود یک ربع پخته میشوند. سپس از آب خارج و همراه با ماستی که با سیر و نعنا طعمدار شده، مقداری روغن حیوانی (روغن زرد) و همچنین کمی گوجه سرخ شده سرو میشوند.
15. نخودپلو با کشمش
گرگانیها برای تهیه نخودپلو، گوشت گوسفند یا گوشت مرغ را همراه با پیاز، ادویه، نخود پخته شده و کشمش پلویی میپزند و لابهلای برنج قرار میدهند. نخودپلو نیز از جمله غذاهایی است که در برخی مناسبتها و به صورت نذری در استان گلستان پخته میشود.
16. آش ماش
آش ماش یکی از غذاهای محلی گلستان است و بین مردم این استان محبوبیت زیادی دارد. برای تهیه آش ماش، برنج و ماش در آب پخته میشود و سپس به آن مقدار زیادی پیاز اضافه میشود. پیازی که برای تهیه آش ماش استفاده میشود پیازهای کوچکی هستند که به شکل درسته در آش ریخته میشوند. گرگانیها عقیده دارند این غذا برای افرادی که دچار سرماخوردگی هستند بسیار مفید است و به همین دلیل در فصل پاییز و زمستان این غذای مقوی را به صورت مرتب میپزند.
17. کئی ترشک
مردم استان گلستان به انواع کدو علاقه زیادی دارند و هیچ فرصتی را برای اضافه کردن این سبزی پرخاصیت و خوشمزه به غذاهای خود از دست نمیدهند. یکی از سادهترین و در عین حال محبوبترین غذاهای محلی گلستان کدو ترشک یا به گویش محلی کئی ترشک است. برای تهیه این غذا کدو سبز به پیاز سرخشده اضافه میشود و سپس به آن آب نارنج اضافه میکنند. این غذا همراه با نان سرو میشود.
18. کپور کله
کپور کله یا کله سِرو یکی دیگر از غذاهای استان گلستان است که با استفاده از کله ماهی طبخ میشود. برای تهیه این غذا معمولا از قبل سر ماهی (بیشتر ماهی کپور) را جدا میکنند و نگه میدارند. هرازگاهی زمانی که تعداد کلههای ماهی زیاد شد غذایی با آن میپزند که به آن کله سرو میگویند. برای طبخ آن کلههای ماهی همراه با ادویه و آب پخته و در نهایت یک سوپ مقوی حاصل میشود.
19. آش خمیر
آش خمیر (در گویش محلی: خمیر آش) یک آش مقوی و لذیذ و از جمله معروفترین آش های گرگانی است. برای تهیه آش خمیر، نخود، لوبیا، ماش، رشته آش (خمیر)، سبزی، کدو، عصاره قلم گاو و رب انار محلی همراه با هم پخته میشوند تا در نهایت یکی از خوشمزهترین آش های گرگانی آماده شود.
20. ترچلو یا قارون آتی
ترچلو یکی دیگر از غذاهای محلی گلستان است که در بین مردم این قوم محبوبیت زیادی دارد. ترچلو نوعی چلو گوشت یا تهچین گوشت است که برای تهیه آن از گوشت ناحیه شکم گوساله استفاده میشود. درحقیقت قارون آتی در زبان ترکی به قسمتی از گوشت شکم گوساله گفته میشود که در نزدیکی دنده قرار دارد. این گوشت همراه با ادویه و آب پخته میشود و بعد به صورت لایهای همراه با برنج آبکششده در قابلمه ریخته میشود. در نهایت قارون آتی و برنج همراه با آبگوشت سرو میشود.
21. بورانیها
مردم استان گلستان به انواع بورانی نیز علاقه زیادی دارند و معمولا در کنار بیشتر غذاهای خود از بورانی استفاده میکنند. بسته به فصل و سبزیجات موجود در بازار نوع خاصی از بورانی بر سفره مردم استان گلستان قرار میگیرد. اما محبوبترین بورانیها برای مردم این منطقه بورانی بادمجان و بورانی اسفناج است. برای تهیه بورانی بادمجان ابتدا بادمجان را روی آتش کباب میکنند و سپس پوست میگیرند. بادمجان کبابی ساطوری شده با ماست و دارچین و سیر ترکیب و بورانی بادمجان آماده میشود. برای تهیه بورانی اسفناج نیز اسفناجهای درسته یا درشت خورد شده را با آب میپزند و و پس از آبکشی با ماست ترکیب میکنند.
نان در فرهنگ غذاهای محلی گلستان
نان جایگاهی ویژه در سفره مردم گلستان دارد. بیشتر مردم در طول روز در یک، دو یا هر سه وعده اصلی از نان استفاده میکنند. انواع مختلفی از نان در استان گلستان پخته میشود.
22. نان جزغاله
نان جزغاله هم در بین مردم محلی استان گلستان و هم در بین ترکمنها محبوبیت زیادی دارد. ترکمنها به این نان قاوور تمچالی چورک میگویند. این نان شبیه نان کمبه است، با این تفاوت که به خمیر آن تکههای کوچک دمبه اضافه میشود که به آن جزغاله میگویند.
23. نان قلاچ
در شهر گرگان نان قُلاچ از سایر انواع نان پذیرفتهتر و محبوبتر است، نانی ضخیم و گرد با سطحی صاف یا حبابدار که گاهی به اشتباه به آن نان بربری هم میگویند. نان لواش انتخاب دوم مردم استان گلستان است. نان تافتون، سنگک و بربری از دیگر نانهایی هستند که مردم در این استان از آنها استفاده میکنند.
24. نان کمبه
اما در شهرها و روستاهای مختلف استان گلستان انواع نان محلی هم پخت میشود. صبحها آتش تنورها کمکم گرم میشود و خمیری که در اولین ساعات صبح آماده شده حالا تبدیل به نانهایی خوش عطر و طعم میشود. نان کُمبه یک نان محلی است که به شکل گرد و با قطر تقریبا بیست سانت پخته میشود. گاهی بر روی این نان ترکیب تخممرغ و زردچوبه به همراه سیاهدانه اضافه میشود.
25. پیشمه
پشمه یا بیشمه یکی از نانهای سنتی مردم ترکمن است که با استفاده از آرد گندم و آب تهیه میشود. خمیر ور آمده به صورت توپهای کوچک در روغن سرخ و در نهایت نان توپی نرم و خوشمزهای حاصل میشود.
26. نان عیدی
در برخی مناطق روستایی، بخصوص در مناسبتهای مختلف، مثل عید نوروز، نان خرمایی هم پخته میشود. نان خرمایی که به آن نان عیدی هم میگویند نان کوچکی است که در میان آن خرما و گردو میگذارند. پیش از پخت نیز با یک مهر مخصوص طرحی شبیه گل بر روی آن میاندازند.
نان خرمایی همیشه در کنار نان زنجبیلی و همچنین نان سَرغَربلی بر سر سفره پذیرایی مردم استان گلستان قرار میگیرد. غَربیل یا آبکش ظرفی است که با استفاده از آن به خمیر شکل میدهند و به همین دلیل هم به آن نان سرغربلی میگویند. معمولا در کنار نان عیدی (نان خرمایی، زنجبیلی، سرغربلی و پادرازی) حلواهایی خوشطعم و لذیذ مثل حلوا اُماج که با آرد برنج، عسل و زعفران پخته میشود و همچنین حلوا گردویی هم بر سر سفره پذیرایی گلستانیها قرار میگیرد.
27. قاتلاما
قَتلمه یا قاتلاما از دیگر نانهای ترکمنی است. برای تهیه این نان از لایههای نازک خمیر استفاده میشود. در نهایت نانی که به دست میآید لایهلایه و بسیار برشته است. برای شیرین شدن این نان پس از پخت بر روی آن پودر قند ریخته میشود.
بیشتر بخوانید: غذاهای محلی مازندارن
در سفر به گلستان کجا اقامت کنیم؟
شما میتوانید با اجاره ویلا و سوئیت در گلستان از وب سایت هومسا به راحتی و با آسایش کامل، به بخشهای مختلف این استان زیبا سر بزنید، از زیباییهای طبیعت فوقالعاده آن لذت ببرید و همچنین طعم ویژه غذاهای محلی گلستان را امتحان کنید. اقامتگاههای بسیار زیادی در استان گلستان وجود دارد و به همین دلیل ممکن است کار انتخاب یک اقامتگاه مناسب برایتان کمی مشکل شود. شما میتوانید با خیالی آسوده این کار را به تیم هومسا بسپارید. تیم هومسا در کنار شما است تا با معرفی و انجام کامل روند رزرواسیون اقامتگاه به صورت آنلاین، به شما کمک کند اقامتی امن، راحت و بدون دغدغه را تجربه کنید.
کافی است وارد سایت هومسا شوید و در صفحه اصلی سایت نام استان گلستان را سرچ کنید. در این صفحه بهترین اقامتگاههای استان گلستان به شما نمایش داده میشوند. میتوانید با تنظیم فیلترهای مختلف، محدوده قیمت و سایر ویژگیها را انتخاب کنید تا در کوتاهترین زمان ممکن، اقامتگاه موردنظر خود را پیدا و رزرو کنید.
رزرو ویلا و سوئیت از طریق سایت هومسا نهتنها روشی سریع و آسان برای رزرو اقامتگاه است، بلکه به شما کمک میکند بدون نیاز به مراجعه به افراد غریبه در جادهها و پذیرفتن ریسک اجاره اقامتگاه با این روش، به آسانی و بدون هیچ مشکلی محل اقامت خود را در استان گلستان رزرو کنید. با این روش، در صورت بروز کوچکترین مشکلی، شکایت شما توسط تیم هومسا به صورت قانونی و کامل پیگیری خواهد شد.
سفر به گلستان با خاطره فراموش نشدنی طعمها
برای گردشگرانی که علاقه دارند با طعمهای جدید آشنا شوند، استان گلستان یک مقصد عالی است. در سرتاسر استان گلستان غذاهای مختلفی طبخ میشود که متعلق به فرهنگهای گوناگون هستند. سفر به استان گلستان میتواند با تجربه بینظیر و فراموشنشدنی چشیدن طعمهای متفاوت همراه باشد.
اگر شما هم تا به حال به استان گلستان سفر کردهاید لطفا نظرات و تجربههای ارزشمند خود در مورد غذاهای محلی گلستان را زیر همین پست با ما و همراهان هومسا به اشتراک بگذارید.
آش ساک و خورش ماش و خورش آلبالو رو ازش نمیشه گذشت به دوستان توصیه میکنم حتما یبار رو امتحان کنن