جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان: آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم گیلان
ایران را می‌توان کشور هزار فرهنگ دانست. وجود قومیت‌های مختلف و اقلیت‌های گوناگون در جای جای ایران سبب شده تا در اقصی نقاط ایران بتوانیم آداب و رسوم و فرهنگ‌های مختلفی را بیابیم. اگرچه به واسطه پیشرفت زندگی به سمت مدرنیته بسیاری از آداب و رسوم سنتی در قومیت‌های مختلف کمرنگ شده است، با این حال هنوز هم می‌توانیم در جای جای ایران آداب و سنن گوناگونی را ببینیم. استان گیلان از جمله استان‌هایی بوده که همواره به سنت‌های خود پایبند بوده و همچنان بسیاری از آداب و رسوم خود را به جا می‌آورد. در این مقاله قصد داریم با تعدادی از جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان آشنا شویم. با هومسا همراه باشید.
جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان
شاید بتوان بسیاری از جشنواره‌های سنتی ایران را به استان گیلان نسبت داد. مردم گیلان برای بسیاری از اقدامات کشاورزی خود جشنواره‌های ویژه‌ای داشته و بسیاری از آداب و رسوم خود را در قالب جشنواره‌های مختلف اجرا می‌کنند. اگر قصد سفر و اجاره ویلا در گیلان را برای شرکت در چنین جشن‌هایی دارید. این متن برای شماست. از جمله مطرح‌ترین جشنواره‌های سنتی گیلان می‌توان موارد زیر را نام برد.
جشن خرمن
جشن خرمن از جمله جشن‌های قدیمی با پیشینه تاریخی طولانی بوده که نمادی از دوستی، قدرشناسی و همکاری مردم استان گیلان می‌باشد. جشن خرمن یکی از رسومات مربوط به کشاورزی بوده و به مهم‌ترین کاشته گیلانیان یعنی برنج ربط دارد. این جشن در نیمه دوم شهریور اجرا شده و هدف از اجرای آن شکرگزاری برای برداشت محصول برنج است.
برای مردم گیلان برنج و برنج‌کاری بسیار حائز اهمیت بوده و برنج را نمادی از برکت و خیر می‌دانند. در قالب این جشنواره کشاورزان پس از برداشت برنج، آخرین خوشه برنج را بریده و با خود به منزل می‌آورند و آن را در قسمتی از منزل آویزان می‌کنند تا اهالی خانه و مهمانان ببینند. این خوشه یک سال در خانه نگهداری شده و پس از آن به خزانه برنج سال جدید اضافه می‌گردد.
جشنواره آیینی تیرماه سیزده شو
از دیگر جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان از قدیم می‌توان به جشنواره آئینی تیرماه سیزده شو اشاره کرد که همان جشن تیرگان کهن می‌باشد. در گذشته زمانی که نام روز و ماه یکی می‌شد جشن می‌گرفتند. در روزگار کهن سیزدهمین روز ماه را تیر می‌خواندند. از این رو سیزدهم تیر ماه به عنوان جشن تیرگان و یا به گویش گیلانیان جشن تیرماه سیزده شو شناخته می‌شود.
البته اهمیت این جشن علاوه بر یکی بودن نام روز و ماه، به مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش کمانگیر نیز مربوط می‌شود. محلیان معتقدند در چنین روزی آرش با تیراندازی مرز ایران و توران را مشخص کرد. بر همین اساس جشنواره تیرماه سیزه شو را برای بزرگداشت مراسم پرتاب برگزار می‌کنند. در طی این جشنواره مردم محلی ۱۳ نوع خوراکی مختلف تهیه کرده و در طی شب و در خلال جشن و پایکوبی این خوراکی‌ها را می‌خورند. آیین لال زن شو نیز در این جشنواره برگزار می‌گردد.
جشنواره نوروز بل
یکی از قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین گاه‌شمارهای موجود گاه‌شمار گیلکی یا دیلمی می‌باشد. در این گاه‌شمار بر خلاف تقویم‌های امروزی که اعتدال بهاری و آغاز بهار به عنوان اولین روز سال جدید شناخته می‌شود، انقلاب تابستانی یعنی طولانی‌ترین روز سال و گرم‌ترین روزها را به عنوان آغاز سال جدید برمی‌شمرند. بر همین اساس بین روزهای ۱۳ تا ۱۷ مرداد سال جدید آنان آغاز گشته و جشن نوروز بل برگزار می‌شود. البته معمولا ۱۷ مرداد برای جشن گرفتن و برپا داشتن آتش مقدس انتخاب می‌شود.
در این روز مردم محلی پس از روشن کردن آتش به آوازخوانی و موسیقی‌نوازی می‌پردازند. آیین پوشیدن لباس نو و تبریک سال جدید نیز مانند نوروز بهاری انجام می‌شود.
از دریاچه‌های شگفت‌انگیز گیلان بیشتر بخوانید: قایقرانی، ماهیگیری و لذت بردن از آرامش طبیعت 🏞️🛶👌
آیین‌ها و آداب و رسوم سنتی گیلان
علاوه بر جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان، مردم گیلان و برخی دیگر از شهرهای شمالی دارای برخی آداب و رسوم برای برگزاری مراسماتی مانند محرم، نوروز، ازدواج و… نیز می‌باشند. از جمله این آداب و رسوم می‌توان موارد زیر را نام برد.
مراسم علم بندی و علم واچینی
علم بندی و علم واچینی جزو مراسمات کهن عزاداری محرم می‌باشند. یک روز مانده به شروع محرم زمان انجام مراسم علم بندی است که در این زمان افرادی که نذر دارند پارچه سبزی به علم بسته و روی آن شمع روشن می‌کنند تا در طول محرم به حاجت خود برسند.
در این مراسم که معمولا تا روز هفتم محرم به طول می‌انجامد عزاداری، نوحه‌خوانی و سینه‌زنی برگزار شده و بین مردم نذری نیز پخش می‌شود. در روز عاشورا یا سومین روز از شهادت امام حسین (ع) مراسم علم واچینی اجرا می‌گردد. در این مراسم افرادی که به واسطه علم بندی حاجت روا شده‌اند به پخش نذری و قربانی کردن گوسفند می‌پردازند. پس از آن نیز پارچه‌هایی که به دور علم بسته شده باز می‌گردد و علم به شکل کاملا پوشیده در پارچه پیچیده می‌شود تا سال بعد مجددا استفاده گردد.
گیشه بری
گیشه‌بری یکی از آداب و رسوم مربوط به ازدواج است. به مراسمی که در طی آن عروس به خانه داماد برده می‌شود گیشه‌بری گفته می‌شود. در این مراسم ساز و نقاره نواخته شده و ترانه‌های مبارک باد مختلفی خوانده می‌شود. در قالب این مراسم آداب گوناگونی اجرا می‌شود. در برخی از مناطق گیلان نهالی از خانه پدر عروس کنده شده تا عروس و داماد آن نهال را با هم در خانه داماد بکارند.
در برخی نقاط گیلان نان و آرد را در سفره‌ای به کمر عروس می‌بندند تا عروس با وارد شدن به خانه داماد خیر و برکت با خود به همراه ببرد. در جای دیگری از گیلان نیز در مسیر بردن عروس به خانه داماد، زمانی که عروس از روی هر جوی آب روان بگذرد بخشی از مهریه خود را به حضرت فاطمه زهرا می‌بخشد و در نهایت جمع این بخشش‌ها از مهریه او کم می‌شود.
کشتی گیله مردی
گیلان و دیگر استان‌های شمالی به پهلوانان و کشتی‌گیران خبره‌اش شناخته می‌شود. کشتی گیله مردی از جمله آداب و رسومی بوده که در تابستان‌ها و یا در جشن‌ها و عروسی‌ها اجرا می‌شود. برای انجام این کشتی محوطه‌ای محصور شده آماده می‌گردد و سپس کشتی‌گیران که شلوارهایی به نام لاسپار به پا دارند حرکات نمایشی انجام می‌دهند تا قدرت خود را به حریفانشان نشان دهند.
از گیلان‌گردی بیشتر بخوانید: راهنمای کامل سفر به سرزمین سبز شمال ایران
شما چقدر با جشنواره‌ها و مراسمات سنتی گیلان آشنایی دارید؟
جشنواره‌ها و آیین‌های سنتی استان گیلان بیشمار است. مردم گیلان به شکرانه هر برداشت خود جشنی برپا کرده و تمامی اعیاد، عزاداری‌ها و روزهای ویژه سال را با آداب و رسوم ویژه‌ای پشت سر می‌گذارند. علاوه بر جشنواره‌ها و آداب و رسوم ذکر شده در بالا جشنواره‌های دیگری نظیر جشنواره توت فرنگی، جشنواره بهار نارنج، جشنواره گلاب‌گیری، جشنواره گیاهان دارویی، جشنواره چای، جشنواره جوکول، جشنواره بادام زمینی، جشنواره زیتون، جشنواره شکار، جشنواره انار، جشنواره شب یلدا، جشنواره آواها و گویش‌های محلی و… نیز در این استان برگزار می‌گردد.
به نظر شما جذاب‌ترین جشن گیلان کدام است؟ آیا تا به حال در چنین مراسم‌هایی حضور داشته‌اید؟ شما اهل کدام نقطه ایران هستید؟ اگر اطلاعاتی در این زمینه دارید برای ما بنویسید. همچنین این مقاله را برای همسفران خود بفرستید.
