مسجد کبود تبریز؛ شکوه معماری ایرانی اسلامی

شهر تبریز در گذر تاریخ همواره مورد توجه قرار می‌گرفت و اگر کمی اطلاعات تاریخی داشته باشید، می‌دانید که چشم بسیاری از دیگر کشورها همیشه به دنبال این شهر بوده است. اما این شهر شکوهمند دردکشیده، از روزهای سخت تاریخی جان سالم به در برد تا امروز که به عنوان یک شهر گردشگری با آثار تاریخی و جاذبه‌های طبیعی، برای همه گردشگران محبوب و دوست‌داشتنی است.
یکی از بناهای تاریخی و از مهم‌ترین جاهای دیدنی تبریز، مسجدی به جا مانده از دوران قراقویونلوها بوده که با نام مسجد کبود شناخته می‌شود. معماری این بنا با وجود آسیب‌های فراوان همچنان چشم‌نواز و باشکوه است. اگر به تاریخ ایران و بناهای تاریخی علاقه‌مند هستید، با ما راهی تبریز شوید تا در رواق‌ها و شبستان‌های این مسجد، همسفر روزهای تاریخی شویم.

معرفی مسجد کبود تبریز

رنگ‌های آبی، فیروزه‌ای و لاجوردی‌ را تصور کنید که بر روی کاشی‌های معرق دیده می‌شوند. این بنا شکوه معماری ایرانی اسلامی را به نمایش گذاشته و هنوز هم پس از گذر از دوران‌های طولانی، شکوهمند و زیبا به حیات خود ادامه می‌دهد. مسجد کبود از آثار تاریخی و جاذبه‌های دیدنی مهم شهر تبریز است که به سبک معماری اسلامی در زمان حکومت قراقویونلوها ساخته شد؛ یعنی زمانی که تبریز پایتخت ایران بود. مسجد کبود تبریز در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
همانطور که می‌دانید مسجد در معماری ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد، حال اگر بنای مسجد با کاشی‌ها و تزئینات متفاوت و در شهر تبریز باشد، یعنی اوج زیبایی! اصلا محال است کسی به تبریز سفر کند و به تماشای این اثر تاریخی اسلامی نرود. شما هم در اطراف مسجد قدم بزنید و به تماشای خیابان‌هایی بنشینید که روزگاری محل زندگی مردمانی دیگر بوده است.

مسجد کبود کجاست؟

کوله سفر خود را آماده کرده و راهی تبریز شوید. پس از رسیدن به این شهر، دسترسی به این مسجد کار آسانی است. سوار هر تاکسی‌ای که شوید، شما را به راحتی به مسجد کبود می‌رساند. این نگین فیروزه‌ای رنگ شهر تبریز، در مرکز شهر و در خیابان امام خمینی قرار دارد. برای رسیدن به این مسجد، حد فاصل میدان شهید بهشتی و میدان ساعت (میدان شهداری)، مقصد نهایی شما است.

آدرس مسجد کبود تبریز

در سفر به شهر زیبای تبریز، بازدید مسجد کبود را نیز در برنامه خود جای دهید تا تجلی شکوه معماری ایرانی را در نقش به نقش کاشی‌های این مسجد نظاره‌گر باشید. برای دیدن مسجد کبود تبریز می‌توانید همه روزه از ساعت 8 صبح تا 17:30 عصر به آدرس مسجد در خیابان امام خمینی مراجعه کنید.

آدرس مسجد کبود: تبریز، خیابان امام خمینی، نرسیده به میدان ساعت، جنب پارک خاقانی

دلیل نام‌گذاری مسجد کبود

احتمالا تا اینجا شما نیز متوجه شده‌اید که نام این مسجد، به دلیل وجود کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی به نام مسجد کبود نامگذاری شده است. اگر با مردم خونگرم و دوست‌داشتنی تبریز هم صحبت شوید، متوجه می‌شوید که این مسجد به نام‌های دیگری نیز معروف است. یکی از نام‌های که از زبان تبریزی‌ها با آن لهجه شیرین و دوست‌داشتنی می‌شنوید؛ «گوی مسجد» خواهد بود.

«مسجد شاه جهان» یکی دیگر از آن نام‌ها است که علت این نام هم با کمی دقت قابل حدس است؛ بله! این اسم به نام پادشاه مقتدر قراقویونلوها باز می‌گردد. یکی دیگر از نام‌ها، «عمارت مظفری» است که در برخی کتب تاریخی نیز به آن اشاره شده است. داستان این نام کمی متفاوت است و به علاقه وافر «ابو المظفر یعقوب بهادرخان» به این مسجد باز می‌گردد، همچنین این مسجد بخشی از عمارت بزرگ مظفریه بوده است که البته بخش‌های مختلف این عمارت دیگر وجود ندارند.

تاریخچه ساخت مسجد کبود تبریز

بنای زیبای مسجد در سال ۸۴۵ هجری شمسی و به دستور قدرتمندترین پادشاه دوره قراقویونلوها، یعنی سلطان ابوالمظفر جهانشاه ساخته شد. برخی از مورخان معتقداند که ساخت این مسجد و تزئینات داخلی آن در طی 30 سال تکمیل شده است و به همین دلیل در کتیبه سردر ورودی مسجد به تاریخ دیگری اشاره شده است که احتمالا به زمان پایان کاشی‌کاری‌ها برمی‌گردد. گفته می‌شود همسر یا دختر سلطان جهانشاه در ساخت این مسجد نقش مهمی داشتند.
از ساخت این بنای شگفت‌انگیز 6 قرن می‌گذرد؛ قرن‌های که با حوادث مختلفی همراه بوده است و نقش گذر این سال‌ها و سختی‌ها در جای‌جای مسجد به چشم می‌خورد. در حدود 300 سال پیش زلزله‌ای شدید در تبریز، بخش اعظمی از بنای مسجد را از بین برد، تا آنجا که تنها بخش‌های محدودی از مسجد از گزند زلزله در امان ماندند. در سال 1318 بازسازی مسجد آغاز شد تا بنای آن مطابق با معماری پیشین مرمت شود و این بازسازی بنای مسجد تا سال‌ها بعد ادامه داشت.

معماری مسجد کبود تبریز

همانطور که گفتیم معماری بنای مسجد کبود تبریز متعلق به قرن نهم هجری است. معماری چشم‌نواز این بنا حتی پیش از ورود به داخل مسجد، یعنی دقیقا از زمانی که به آن نزدیک می‌شوید، چشم‌ها را خیره می‌کند. اصلا لازم نیست که اطلاعات تاریخی یا هنری شما از بناهای کهن چندان زیاد باشد، این مسجد همچون یک آهنربا شما را به خود جذب می‌کند. سبک معماری این بنا آذری است و به گونه‌ای طراحی شده است تا متناسب با آب و هوای تبریز باشد.

جالب است بدانید که مسجد کبود در گذشته، یعنی زمانی که ساخته شد، بخشی از بنای عمارت بزرگ مظفریه بود. بنای مظفریه علاوه بر مسجد بخش‌های دیگری مانند کتابخانه و خانقاه نیز داشته است که امروزه دیگر وجود ندارند. در سرداب مسجد نیز، مقبره‌هایی برای سلطان جهانشاه و خانواده ایشان در نظر گرفته بودند که البته اکنون این قبرها خالی است.

• بنای مسجد کبود تبریز و مجموعه مظفریه

برای ساخت بنای مسجد از آجر، ملات گچ و سنگ مرمر استفاده کرده‌اند. صحن اصلی مسجد به شکل چهارگوش بوده و یک حوض زیبا در میان آن قرار گرفته است؛ در این صحن راه پله‌هایی وجود دارد که به ایوان‌های مشرف به صحن منتهی می‌شود. بنای اصلی مسجد رو‌به‌روی صحن قرار دارد که گنبدی بزرگ و آجری مزین این بنا است. گنبد کوچک‌تری نیز در بخش انتهایی مسجد قرار دارد که محل سرداب و مقبره خانواده پادشاه بوده است. در مجموع هفت گنبد کوچک دیگر نیز در شبستان‌های شرقی و غربی مسجد دیده می‌شود.

یکی از زیبایی‌های خیره‌کننده این مسجد سر در ورودی آن بوده که زیبایی آن حتی با وجود تخریب و گذر از روزهای سخت همچنان زبان‌زد خاص و عام است. شبستان مسجد بخشی است که در آن طاق‌ها و ستون‌های پی در پی دیده می‌شود و در بخش‌هایی از آن هنوز هم کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگ دیده شده و چشم‌ها را خیره می‌کند. محراب مسجد نیز مزین به آیات قرآنی است که بر روی کاشی‌های زیبا خطاطی شده‌اند.

• تزیینات مسجد کبود تبریز

مسجد کبود تبریز با کاشی‌کاری‌ها و تزئینات شگفت‌انگیز خود به نگین فیروزه جهان اسلام معروف شده است. از تزئینات اصلی این مسجد می‌توان به وجود همین رنگ‌های لاجوردی و فیروزه‌ای بر کاشی‌ها اشاره کرد. این کاشی‌ها در سردر ورودی، شبستان، محراب و دیگر بخش‌ها دیده می‌شوند. روی این کاشی‌ها آیات قرآنی به خط ثلث، نستعلیق و نسخ خطاطی شده‌اند.
کتبیه‌های این مسجد همچون شناسنامه‌ای است که اصالت بنا و تاریخچه آن را نشان می‌دهند. این کتیبه‌ها در بخش‌های مختلف مسجد قرار دارند. در سردر ورودی مسجد کتیبه‌ای دیده می‌شود که با وجود تخریب بخش‌هایی از آن، همچنان نام عمارت مظفریه بر روی آن به چشم می‌خورد. کتیبه‌ای دیگر دورتادور شبستان مسجد کشیده شده که سوره فتح بر روی آن خطاطی شده است و طبق نظر متخصصان به عنوان نمادی از فتوحات سلطان قراقویونلوها است. طراحی سقف مسجد با آب طلا و لاجورد بوده و کافی است کمی سر خود را بالا بیاورید تا زیبایی آن را به چشم ببینید.

دیدنی های اطراف مسجد کبود تبریز

قرارگیری مسجد کبود در یکی از محلات قدیمی تبریز باعث شده است تا دیدنی‌های مختلف در اطراف این مسجد در انتظار شما باشد. با ما همراه شوید تا در اطراف مسجد قدم زده و دیدنی‌ها اطراف آن را نیز مشاهده کنیم.

• میدان ساعت

همانطور که گفتیم، بنای زیبای مسجد کبود در نزدیکی میدان ساعت قرار دارد. پس از بازدید از این مسجد به میدان ساعت نیز سری بزنید. در این میدان ساعتی قدیمی با قدمت 80 سال وجود دارد. با توجه به اینکه بنای کاخ شهرداری نیز در این میدان قرار گرفته، به آن میدان شهرداری نیز می‌گویند. این میدان تنها در فاصله 500 متری مسجد است، پس با یک پیاده‌روی کوتاه به آنجا خواهید رسید.

• موزه‌ آذربایجان

در ضلع غربی مسجد و تنها با فاصله 90 متر، به موزه آذربایجان می‌رسید. در این موزه آثار تاریخی مختلفی از دوره‌های اسلامی و حتی پیش از اسلام نگهداری می‌شود. جالب است بدانید که این مکان پس از موزه ملی ایران، دومین موزه باستان شناسی ایران به حساب می‌آيد.

• خانه‌های تاریخی تبریز

قدمت خانه‌های تاریخی تبریز به دوره قاجار باز می‌گردد که تمامی آن‌ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند. این خانه‌های تاریخی در خیابان امام خمینی و خیابان مقصودیه قرار دارند، پس می‌توان آن‌ها را در اطراف مسجد کبود پیدا کرد. از جمله این خانه‌های تاریخی می‌توان به خانه نیکدل، خانه گنجه‌ای زاده، خانه بهنام (خانه قدکی)، خانه سلماسی (موزه سنجش) و خانه حیدرزاده اشاره کرد.

• بازار کبود

یک بازار بزرگ و زیبا با سبک قدیمی، در ضلع شرقی مسجد جای گرفته است. در این بازار قدم بزنید و از صنایع دستی زیبایی این شهر، بهترین سوغاتی‌ها را تهیه کنید. برای ما ایرانی‌ها یکی از بخش‌های جذاب سفر، ذوق و شوق خرید سوغاتی و تماشای بازارهای سنتی است. فراموش نکنید حتما حتما از طعم انواع شیرینی های تبریز هم بچشید و لذت ببرید.

• مقبره الشعرا

در 2 کیلومتری مسجد، مقبره الشعرا تبریز قرار دارد که محل دفن بسیاری از بزرگان و نام‌آوران عرصه ادب، فرهنگ و دانش این مرزوبوم است. مقبره الشعرا را محل دفن بیش از 400 تن از بزرگان می‌دانند که البته مقبره‌ها در طول تاریخ در اثر باد و باران و طوفان از بین رفته‌اند و تنها مقبره موجود متعلق به شاعر پرآوازه تبریز، سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار است.

از سایر جاهای دیدنی تبریز می‌توان به بازار تبریز و پارک ائل گلی اشاره کرد.

اقامت در شهر تبریز و بازدید از مسجد کبود

اگر به دنبال مقصدی مناسب برای یک سفر هیجان‌انگیز هستید، شهر تبریز بهترین انتخاب ممکن خواهد بود. شهری زیبا با جاذبه‌های طبیعی و آثار تاریخی فراوان که آب و هوای خوبی دارد. تبریز شهر شکوه و زیبایی‌ها است، پس وقت را از دست ندهید و برای دیدن مسجد کبود و دیگر دیدنی‌های آن راهی تبریز شوید. در پایان، پیشنهاد می‌کنیم که پیش از سفر به تبریز هتل یا سوئيت مورد نظر خود را از طریق هومسا رزرو کنید. به این شکل، پس از رسیدن به مقصد نگرانی نداشته و تنها به فکر تفریح و گشت و گذار خواهید بود.

کلام آخر

در این مطلب کوتاه سعی کردیم، درباره زیبایی‌های مسجد کبود و جاهای دیدنی اطراف آن صحبت کنیم. امیدواریم این مطلب توانسته باشد شما را به بازدید از این مسجد زیبا ترغیب کند. اگر اطلاعات بیشتری درباره این مسجد دارید که می‌تواند به کامل‌شدن این مطلب کمک کند، خوشحال می‌شویم با ما به اشتراک بگذارید.