عالی قاپو ؛ شاهکاری دیگر از معماری ایرانی

امروز می‌خواهیم سری به یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران بزنیم. بنایی که نه فقط از نظر معماری بلکه از نظر تزئینات به کار رفته در آن منحصربه‌فرد است. عمارت عالی قاپو، تنها بنایی در ایران است که در آن بخشی از فضا در خدمت موسیقی قرار گرفته و با همین هدف طراحی و ساخته شده است. شاید باور نکنید که این بنا در ابتدا به عنوان ورودی کاخ‌های صفوی ساخته شد اما رفته رفته الحاقاتی به آن اضافه کردند و کاربری آن را تغییر دادند تا جاییکه امروزه آن را به عنوان کاخ عالی قاپو می‌شناسیم. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله با ما همراه شوید تا با این بنای باشکوه عصر صفوی که از زیباترین جاهای دیدنی اصفهان است بیشتر آشنا شویم.

عالی قاپو، ترکیبی زیبا از معماری و هنر

زمانی که وارد میدان نقش جهان می‌شوید در ضلع غربی آن درست روبه‌روی مسجد شیخ لطف‌الله، بنایی شش طبقه با ایوانی باشکوه توجه شما را به خود جلب می‌کند.  این عمارت که به آن کاخ یا عمارت عالی قاپو گفته می‌شود، 36 متر ارتفاع دارد و در زمان صفویان بلندترین بنای اصفهان بوده و از هرجای شهر قابل تشخیص بوده است.

وقتی از دور عالی قاپو را تماشا می‌کنید محو معماری متفاوت آن می‌شوید اما این تمام ماجرا نیست. با ورود به طبقات مختلف، این گچ‌بری‌ها، کاشیکاری‌ها، نقاشی‌ها و مقرنس‌کاری‌های بسیار زیبای آن هستند که ساعت‌ها شما را درگیر خود می‌کنند، اما لحظه اوج بازدید شما زمانی اتفاق می‌افتد که وارد طبقه ششم می‌شوید. اتاقی تحت عنوان “اتاق موسیقی” با تزئیناتی کاملا متفاوت.

تاریخچه کاخ مجلل عالی قاپو

شاه عباس بین سال‌های 973 تا 977 پایتخت را از قزوین به اصفهان انتقال داد. با تغییر پایتخت نیاز به ساخت بناهایی مانند کاخ و دولتخانه احساس می‌شد. با ساخت بناهای جدید در محدوده میدان نقش جهان، تصمیم بر آن شد تا یک ورودی درخور نیز ساخته شود. عالی قاپو در ابتدای ساخت، نقش دروازه مرکزی قصرهایی را داشت که میدان نقش جهان را به مجموعه ساختمان‌های دولتخانه، عمارت رکیب‌خانه، جبه‌خانه، تالار تیموری، تالار سرپوشیده و کاخ چهلستون اصفهان متصل می‌کرد.

درباره تاریخ دقیق ساخت این بنا اطلاعاتی دقیقی نمی‌توان بیان کرد، اما برخی تاریخ‌شناسان آن را به دوره تیموری نسبت می‌دهند، که البته با بررسی‌هایی که هیات ایتالیایی تحت نظارت یونسکو در عالی‌ قاپو انجام دادند، مشخص شد کلیه عناصر به کار رفته در این بنا منعکس‌کننده هنر و معماری عصر صفوی است.

مسیر دسترسی به عالی قاپو

برای رفتن به بنای عالی قاپو کافی است سراغ میدان نقش جهان را از مردم اصفهان بگیرید. بهترین وسیله برای رفتن به میدان نقش جهان استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی مانند اتوبوس، مترو و تاکسی است. ایستگاه اتوبوس واقع در میدان امام حسین 800 متر با میدان فاصله دارد که هم می‌توانید پیاده این مسیر را طی کنید و هم با تاکسی. مترو اصفهان هم در میدان امام حسین ایستگاه دارد. در صورت استفاده از تاکسی، از هر نقطه‌ای از اصفهان امکان رفتن به میدان نقش جهان وجود دارد.

بازدید از بنای عالی قاپو

این عمارت در تمام طول سال به جز 14 خرداد، 21 رمضان، تاسوعا و عاشورای حسینی، 28 صفر و 25 شوال باز است. مسافران می‌توانند از ساعت 9 صبح تا 4 و 30 دقیقه بعد از ظهر برای بازدید مراجعه کنند. البته فراموش نکنید این عمارت هنگام نماز جمعه، ایام عزاداری و اعتکاف تعطیل است.

مراحل ساخت عالی قاپو

ساخت عالی قاپو در 5 مرحله و در مدت 70 تا 100 سال صورت گرفت. این فرایند از زمان شاه عباش اول تا شاه سلطان حسین آخرین پادشاه صفوی ادامه پیدا کرد.

• مرحله اول: ساخت ورودی عمارت عالی قاپو

طرح اولیه بنایی مکعب مستطیل و بسیار ساده بود که در ابعاد 20 در 19 و ارتفاع 13 متر ساخته شد. این بنا تنها دو طبقه داشت و تا ارتفاع 6.5 متر فاقد هرگونه پنجره‌ای بود. بنای ساده عالی قاپو همانطور که گفتیم به منظور ورودی مجموعه کاخ‌های صفوی ساخته شد. این مجموعه شامل کاخ، مطبخ، اصطبل شاهی، محل نگهبانان و درمانگاه سلطنتی بود که مورد استفاده شاه و خانواده وی قرار می‌گرفت.

• مرحله دوم: ساخت ایوانی برای تماشای مسابقات

در مرحله دوم الحاقاتی به بنا اضافه شد. این الحاقات شامل گسترش طاق نماها به داخل میدان، ساخت طبقات سوم و چهارم و نیم طبقه پنجم و همین طور دو طبقه شدن ردیف طاق‌نماهای اطراف میدان بود.

• مرحله سوم: ساخت اتاق موسیقی

در مرحله قبل، بنای عالی قاپو از یک بنای ساده تبدیل به یک بنای باشکوه شده بود بنابراین می‌توانست به عنوان یک اقامتگاه کوتاه مدت برای مهمانان و خانواده شاه در نظر گرفته شود. به همین دلیل در مرحله سوم و در بالاترین نقطه عالی‌قاپو اتاقی ساخته شد با ویژگی‌هایی کاملا منحصربه‌فرد. اتاقی که در آن از نوعی گچ‌بری متفاوت به نام تنگ‌بری استفاده شد.

نمونه این نوع گچ‌بری خاص فقط در مقبره شیخ صفی اردبیلی در بخشی به عنوان چینی‌خانه دیده می‌شود که آن‌ هم از نظر کاربرد و موارد استفاده متفاوت است. در مورد تنگ‌بری در ادامه مقاله توضیح خواهیم داد.

• مرحله چهارم: تکامل ایوان

با توجه به تغییر کاربری میدان و برگزاری بازی چوگان و رژه سربازان و غیره در آن، نیاز به فضایی احساس می‌شد که دید مناسبی به میدان نقش جهان داشته باشد به همین دلیل ایوان اصلی ساخته شد. این ایوان 7 متر جلوتر از راسته بازار بود و با زاویه مناسبی که ایجاد می‌کرد، محل مناسبی برای پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی شاه حین تماشای مسابقات بود.

• مرحله پنجم: الحاقات نهایی

در این مرحله ستون‌هایی برای ایوان در نظر گرفتند و روی آن را با سقف پوشانند. تزئینات سقف در قسمت داخلی این ایوان از زیباترین تزئیناتی است که ممکن است در عمر خود دیده باشید. علاوه بر تکمیل ایوان، با کمک سیستم آبرسانی، آب به طبقات، بخصوص حوض مسی ایوان منتقل شد.

عالی قاپو در زمان قاجار

عکس از: خبرگزاری ایرنا

متاسفانه بعد از صفویان و انتقال پایتخت از اصفهان به تهران، بی‌توجهی‌های بسیاری به بنای عالی قاپو شد. در زمان قاجار حاکم اصفهان؛ ظل السطان مدتی از آن به عنوان محل سکونت و کار استفاده کرد و تغییراتی در بنا ایجاد کرد. وی این تغییرات را که در سال 1274 انجام شد را به زبان شعر در جبهه شرقی و سر در ورودی نگاشته است.

آسیب‌های وارد شده به عالی قاپو بیش از این موارد بودند. اصفهان مدتی را تحت استیلای افغان‌ها بود و باعث شده نه تنها عالی قاپو بلکه سایر بناهای اصفهان نیز تحت تاثیر این اشغال قرار گرفته و آسیب ببینند، با این وجود چیزی که در حال حاضر به عنوان کاخ عالی قاپو می‌شناسیم، همچنان عظمت و زیبایی خود را حفظ کرده و آن را به رخ می‌کشد.

آخرین بازسازی در عمارت عالی قاپو

در سال 1384 و به مدت دو سال این بنا مورد بازسازی و مرمت حرفه‌ای قرار گرفت و با اینکار امید دوباره‌ای برای حفظ این اثر تاریخی در دل‌ها زنده شد.

معماری کاخ عالی قاپو

عالی قاپو علاوه بر تزئینات متفاوت، از معماری خاص و منحصربه‌فردی هم بهره برده است. در این بخش می‌خواهیم مختصری درباره معماری این بنای صحبت کنیم.

این بنا به یکباره ساخته نشد و در هر دوره بخش جدیدی به آن اضافه کردند. شکل خاص ایوان جلویی باعث شده نمای ساختمان از سمت میدان نقش جهان یعنی ضلع شرقی، دو طبقه به نظر آید، اما همین بنا از نمای پشتی ساختمان 5 طبقه و از دو طرف سه طبقه دیده می‌شود. طبقه پنجم بیشتر شبیه یک نیم طبقه است که چندان به چشم نمی‌آید. ساخت منبع آب در بخش شمالی و راه‌پله در بخش جنوب باعث شده تا تعداد طبقات را متفاوت‌تر ببینیم. با این حال اگر طبقه اول را به عنوان اولین طبقه در نظر بگیریم، کل عمارت 6 طبقه محسوب می‌شود.

• پله‌های مارپیچ بنا

دومین نکته مهمی که درباره معماری عالی قاپو می‌توان گفت استفاده از پله‌های مارپیچ است. این پله‌ها که به صورت قرینه در ضلع شمال‌غربی و جنوب‌غربی ساخته شده‌اند به استحکام بنا کمک بسیاری کرده‌اند. پله‌های مارپیچ تنها راه دسترسی به پشت‌بام از قسمت پشتی ساختمان هستند. از آنجایی که با افزایش ارتفاع ساختمان امکان استفاده از پلکان مارپیچ کمتر می‌شود، سازندگان بنا مجبور شده‌اند، پلکان را بلندتر از حالت معمول در نظر بگیرند. این پله‌ها بیشتر توسط خدمه مورد استفاده قرار می‌گرفت تا در کمترین زمان خود را به طبقات مختلف برسانند.

• تعداد پلکان عالی قاپو و ابعاد آن

از طبقه همکف تا سالن موسیقی 94 پله و تا پشت‌بام ساختمان 114 پله ساخته شده‌اند. ارتفاع این پله‌ها در قسمت‌هایی از ساختمان 22 سانتی‌متر و در بخش‌های دیگر تا 32 سانتی‌متر در نظر گرفته شده است. عرض پله‌ها نیز حدود یک متر است اما در طبقه آخر این عدد به 85 سانتی‌متر کاهش پیدا می‌کند.

• پاگردهایی متفاوت

طبیعتا طی‌کردن این تعداد پله برای رسیدن به طبقات مختلف برای خدمه کار مشکلی بوده به همین دلیل در هر طبقه فضایی در نظر گرفته شده تا نیروهای خدماتی بتوانند استراحت کوتاهی داشته باشند. این پاگردها به شکل بالکن‌هایی در قسمت غربی بنا ساخته شده‌اند.

• پلکان شاهی

عالی قاپو اکنون از یک ورودی ساده تبدیل به بنایی مناسب شاه و مهمانان شاه شده بود و پلکان مارپیچ تناسب زیادی با کاربرد جدید بنا نداشتند. لازم بود پلکانی در خور شان شاه و مهمانانش ساخته شود. ابتدا در بخش جنوبی پلکانی ساخته شد که مستقیم به تالار راه داشت اما از نظر کیفیت و راحتی چندان مناسب نبودند.

در مرحله بعد معماران تصمیم گرفتتند پلکان بهتری ساخته بسازند که از اتاقی در همکف ساختمان به ایوان راه داشته باشد. این پلکان از یک اتاق 26 متری همراه با شومینه در ضلع جنوب غربی آغاز می‌شد و بعد از عبور از اتاق‌ها و چند ایستگاه به ایوان ستوندار می‌رسید. عرض این پله‌ها که در بازدید از عالی قاپو نیز شاهد آن‌ها خواهید بود، 1.4 متر و ارتفاع آن‌ها 26 سانتی‌متر است. برای زیباتر‌کردن این پلکان از کاشی‌هایی هفت‌رنگ با زمینه‌ای به رنگ زرد و حاشیه لاجوردی استفاده شده که جذابیت آن را چند برابر کرده است.

تزئینات در کاخ عالی قاپو

تا اینجا درباره معماری خاص عالی قاپو صحبت کردیم، اما آنچه این بنا را به یکی از حیرت‌آورترین بناهای عصر صفوی تبدیل کرده تنها معماری آن نیست. در ساخت عالی قاپو از هنرهایی چون کشته‌بری، تنگ‌بری، مقرنس، نگارگری و نقاشی، کاشی‌کاری، لاله‌چینی و طلاکاری اشاره کرد. در قسمت‌های بیرونی ساختمان از کاشی هفت‌رنگ و تزئینات و خطوط اسلیمی استفاده شده و قسمت‌های داخلی با گچ‌بری، لایه‌چینی و کشته‌بری با نقوش زیبای گل‌و‌بته، شکارگاه، حیوانات و پرندگان تزئین شده‌اند.

• کشته بری

گچ‌بری یکی از قدیمی‌ترین هنرهایی است که در ساختمان‌هایی با معماری ایرانی به وفور دیده می‌شود، اما در دوره صفویه نوع خاصی از گچ‌بری رواج پیدا کرد که به آن کشته‌بری می‌گفتند. در این روش اختلاف سطح زیادی در بخش‌های مختلف گچ‌بری‌شده دیده نمی‌شود به گونه‌ای که اگر از فاصله دور آن را مشاهده کنید تقریبا هم سطح و شبیه به یک نقاشی دیده می‌شود. در کشته‌بری چهار ماده اصلی گچ، گچ اصفهان، گچ سفید و گچ کشته نقش اصلی را ایفا می‌کنند.

در عمارت عالی قاپو از کشته‌بری به دفعات استفاده شده است به طوری که با قدم‌زدن در اتاق‌های آن، شاهد استفاده از این هنر ارزشمند هستیم، ولی به جرات می‌توان گفت زیباترین اثر کشته‌بری مزین به نقوش تذهیب را می‌توان در سقف تالار تشریفات عالی قاپو به نظاره نشست. با نگاه دقیق به این طرح‌ها می‌توان رنگ‌های سبز، مسی و آبی لاجوردی را تشخیص داد. خوشبختانه روی طرح‌ها را با لایه‌ای از محلول کتیرا پوشانده‌اند که نه تنها باعث تبیت رنگ‌ها شده بلکه جلوه‌ای مات و زیبا به آن بخشیده است.

یکی از نکات بسیار جالب درباره تزئینات کاخ عالی قاپو استفاده از نقوش فرش در زیباسازی سقف و دیوارها است که با ظرافت بی‌نظیری صورت گرفته است. به اعتقاد برخی از محققان، رضا‌ عباسی و شاگردانش از جمله هنرمندانی بودند که در ایجاد تزئینات عالی قاپو سهمی داشتند.

• تنگ بری

وجه تمایز عالی قاپو با سایر بناهای ایرانی حتی بناهایی که مربوط به دوره صفوی هستند، استفاده از نوعی گچ‌بری به نام تنگ‌بری است. در این نوع گچ‌بری، فضاهایی مانند بطری، گلدان، صراحی و سایر ظروف بر روی دیوار و سقف ایجاد شده است. تنگ‌بری به کار رفته در اتاق موسیقی علاوه بر زیبایی جنبه انتشار یکنواخت موسیقی را بر عهده داشته است. همانطور که در سطرهای قبلی گفتیم، نمونه این گچ‌بری را در چینی‌خانه اردبیل هم می‌توان دید.

• مقرنس؛ انعکاس هنر خاص ایرانی در مساجد و آرامگاه‌ها

نمونه‌های مقرنس‌‌کاری را حتما زیر درگاه‌ها و ایوان مساجد دیده‌اید. مقرنس نوعی گچ‌بری است که در آن اشکالی به صورت هندسی و با اختلاف سطح متفاوت ایجاد می‌شود. در دوره صفویه هم از مقرنس‌کاری در تزئین بناهای مختلف از جمله عالی‌قاپو استفاده شده است. مقرنس‌های ایجاد شده در عالی قاپو از مثلث تا دوازده ضلعی متغییر هستند. این اشکال به صورت ورقه‌های گچی 2.5 سانتی‌متری ساخته می‌شدند و سپس توسط گچ به هم چسبانده شده‌اند.

• نگاری گری و نقاشی های دیوارهای عالی قاپو

هنر نگارگری از جمله هنرهایی است که در دوره صفوی از محبوبیت خاصی بین شاهان برخوردار بود. در این دوره شاهد نقش بستن این نگاره‌ها بر دیواره کاخ‌هایی چون عالی قاپو و کاخ چهلستون هستیم. به نظر می‌رسد نقوشی که بر دیوارهای عالی قاپو ترسیم شده کار فردی به نام محمد قاسم بوده است. معمولا شیوه کار به این گونه بوده که طراحی، ترکیب‌بندی، قلم‌گیری و طراحی صورت را اساتید انجام می‌دادند و بوم‌سازی و رنگ‌آمیزی را شاگردان استاد. متاسفانه طرح پرندگان و اسلیمی‌های ظریف و زیبای کار شده در این کاخ، فاقد امضا هستند و دقیق مشخص نیست که چه کسی این طرح‌ها را خلق کرده است.

طبق بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده که کاخ عالی قاپو در زلزله‌ای که در زمان شاه عباس دوم رخ داد، آسیب‌های فراوانی دیده به طوری که روی نقاشی‌های قبلی یک لایه گچ قرار گرفته و مجددا نقاشی‌هایی روی آن ترسیم شده است. این مسئله در دوره قاجار دوباره تکرار شده اما اینبار آسیب‌های فراوانی به نقاشی‌های صفوی وارد کرده‌اند.

• نقاشی‌هایی با دو سبک کاملا متفاوت در عمارت عالی قاپو

قسمت‌هایی که در آن از هنر لایه‌چینی و کشته‌بری(نوعی گچ‌بری) استفاده شده طرح‌ها شامل گل‌و‌بته، خطوط اسلیمی، ختایی، شکارگاه و پرندگان هستند. این طرح‌ها بعد از ترسیم توسط آب طلا جلا داده شده‌اند. نقاشی‌های طبقات اول، دوم، چهارم و پنجم مزین به این هنر هستند.

اما در طبقات سوم و ششم شاهد نوع متفاوتی از نقاشی هستیم. این نوع بیشتر شبیه نقاشی‌های مینیاتوری به سبک رضا عباسی هستند که رگه‌هایی از سبک اروپایی در آن به چشم می‌خورند. در این نقاشی‌ها پیکره‌های جانشینان شاه‌عباس با پوششی اروپایی تصویر شده‌اند. نقاشی‌های خارجی توسط آنژل ولوکار که در زمان شاه سلیمان در دربار صفویه حضور داشتند ترسیم شده‌اند.

برای ترسیم نقش‌ها در تالار موسیقی و روی ازاره‌ها، بخش زیرین دوال، طاقچه‌ها و گوشواره‌ها، روی بدنه جرزها، و قسمت‌هایی از ایوان از سبکی معروف به تمپرا استفاده شده است. تمپرا نوعی رنگ محلول در آب است که خاصیت چسبندگی دارد. این خاصیت باعث مقاومت بیشتر طرح شده و به همین دلیل از آن برای نقاشی روی دیوار استفاده می‌شود.

• کاشی کاری کاخ عالی قاپو

تا قبل از دوره صفوی کاشی کاری در خدمت بناهای مذهبی بود اما از این دوره به بعد شاهد استفاده از کاشی‌کاری در بنای غیر مذهبی نیز هستیم. در کاخ عالی قاپو به عنوان یکی از بناهای منحصر به فرد این دوره، از کاشی‌کاری هم در قسمت‌های بیرونی بنا و هم بخش‌های داخلی استفاده شده است. کاشی‌های به کار رفته در پلکان شاهی این مجموعه از نوع کاشی‌های هفت‌رنگ بوده و در ساخت آن  از ترسیم نقوش گل‌های مختلف روی زمینه‌ای زرد رنگ استفاده شده است.

به گفته محققان کاشی‌های به کار رفته در این بنا حتی از مسجد شیخ لطف‌الله که از جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود، هم مفصل‌تر هستند.

• لایه چینی و طلاکاری

یکی دیگر از هنرهایی که در دوره صفویه به وجود آمد و جایگاهی به دست آورد، هنر لایه‌چینی و طلاکاری است. ظاهرا در بنای عالی قاپو هم از این هنر به زیباترین شیوه بهره برده شده است. این ادعا را می‌توان در نوشته‌های مورخان و سیاحانی که از این بنا دیدن کرده‌اند، دید. برای انجام چنین تزئینی، بعد از سوزنی‌کردن طرح، آن را به وسیله پودر زغال روی دیوار منتقل می‌کردند سپس با مرکب رقیق شده و قلمو طرح روی دیوار تثبیت می‌شد و در مرحله آخر نوبت به لایه چینی و طلاکاری می‌رسید. یعنی حاشیه اطراف نقاشی و قسمت‌هایی از تاج و سربند و غیره با ضخامت 3 سانتی‌متر، طلاکاری می‌شد. این مرحله از نظر دقت و ظرافت کار پر زحمتی بوده است.

نوشته‌های دیوار عمارت عالی قاپو

در بخش‌هایی از بنای عالی قاپو اشعاری نوشته شده‌اند که متعلق به زمان شاه سلطان حسین هستند. این اشعار بیشتر بیان‌کننده الحاقاتی هستند که در زمان این شاه صفوی صورت گرفته‌اند.

بخش‌های عالی قاپو

در هر یک از طبقات کاخ عالی قاپو شاهد بخش‌هایی هستیم که هر یک به نوبه خود شاهکاری بی‌نظیر از هنر ایرانی بوده و زیبایی‌های خاص خود را دارد. در ادامه با ما همراه شوید تا با این بخش‌ها بیشتر آشنا شویم.

• طبقه اول: ورودی و کریاس

بنای عالی قاپو نیز مانند هر کاخ دیگری ورودی‌های متنوعی داشته که هر کدام کاربری متفاوتی داشته‌اند. این بنا دارای پنج در بوده است. در چهار حوض در قسمت شمالی، در شاهی مشرف به دروازه شهر که به آن دروازه دولت می‌گفتند و در قسمت غربی قرار داشت، در حرمسرا و در جبه‌خانه یا در مطبخ. یک در اصلی هم داشت که مشرف به میدان نقش جهان بود. امروزه همین در مورد استفاده بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.

ورودی کاخ عالی قاپو

برای ساخت سردر ورودی بنا از نوعی سنگ به نام سنگ سماق استفاده شده است. این سنگ که رنگ آن متمایل به صورتی یا سبز است، در گذشته به دلیل سختی و استقامتی که داشته در پی ساختمان‌ها و ستون‌های سنگی استفاده می‌شده است.

ورودی کاخ به شکل جناقی طراحی شده و دو طرف آن با نقاشی و کاشی‌هفت رنگ تزئین شده است. با عبور از سردر به دهلیزی شمالی-جنوبی می‌رسیم که در انتهای آن عمارت اصلی عالی قاپو قرار گرفته است.

در اصلی یا در مقدس

در اصلی بنای عالی‌قاپو، بنا به متون تاریخی به مقبره امام علی (ع) در نجف تعلق دارد که توسط شاه‌عباس با این مکان آورده شده است. در بالای سر در ورودی کتیبه‌ای با مضمون مذهبی “انا مدینه العلم و علی بابها” نوشته شده که باعث شده بنا در نزد مردم احترام و ارزش خاصی داشته باشد.

کریاس یا هشتی

بعد از عبور از در ورودی به کریاس یا هشتی می‌رسیم که دارای سقفی گنبدی و مرتفع است. این بخش با نقاشی و کشته‌بری تزئین شده است.

در ساخت این گنبد اندازه‌ها و تناسبات ریاضی دقیقی توسط سازنده بنا به کار گرفته شده به طوری که اگر شما در یکی از گوشه‌های این فضا قرار بگیرید و جمله‌ای را بسیار آهسته بگویید فرد دیگری که در گوشه قرینه شما قرار گرفته آن را به وضوح خواهد شنید. علاوه بر این رعایت این تناسب باعث استحکام بالای بنا شده و به راحتی وزن طبقات بالایی را تحمل می کند.

در کریاس و درست به روبه‌روی در ورودی، درب دیگری قرار دارد که از طریق آن می‌توانید به حیاط پشتی ساختمان دسترسی پیدا کنید. نور از دریچه مشبک بالای این در وارد هشتی یا کریاس می‌شود که هم نقش تامین نور داخل ساختمان را به عده دارد و هم زیبایی خاصی به فضا بخشیده است. در اطراف کریاس اتاق‌های قرار دارند که در گذشته محل رسیدگی به امور اداری و قضایی و مشکلات مردم بوده‌اند.

در دو گوشه قرینه این طبقه با ورودی پلکان‌های مارپیچ روبه‌رو هستیم که بازدیدکنندگان را به طبقات بالاتر می‌رساند.

• طبقه دوم: جایگاه برای آبرسانی

در این طبقه اتاق‌ها و راهروهایی به صورت قرینه ساخته شده‌اند. ضلع شمالی این بخش، جایگاه سیستم آبرسانی و حوض و منبع آب است و از آن به عنوان مهمترین بخش سیستم آبرسانی به حوض مسی ایوان یاد می‌شود.

• طبقه سوم: ایوان ستوندار

ایوان ستوندار و سالن مرکزی یا همان شاه‌نشین در این طبقه قرار دارند. زمانی که کسی برای دیدار شاه مراجعه می‌کرد بخش شاه‌نشین با شاه ملاقات داشت به همین دلیل به آن تالار بارعام هم گفته می‌شود.

برای رسیدن به طبقه سوم باید 45 پله از پلکان شاهی را پشت سر بگذارید. ایوان ستوندار زیبای عالی قاپو در طبقه سوم و در ارتفاع 28 متری قرار گرفته است. ارتفاع ایوان برابر با 10 متر است و سقف آن روی 18 ستون چوبی استوار شده است. این ستون‌ها از درخت چنار بوده و در 6 ردیف و به صورت سه تایی نصب شده‌اند. هنگام مرمت بنا برای استحکام بیشتر ستون‌ها، از آهن استفاده شده است. این ایوان از سر طرف باز طراحی شده تا زاویه دید بیشتری داشته باشد.

حوض مسی

در مرکز ایوان، حوضی مسی با ابعاد 7 متر در 5 متر و عمق 60 سانتی‌متری تعبیه شده که در ساخت آن 79 قطعه مس پرچ شده به کار گرفته شده است. سقف بالای این حوض دارای تزئیناتی است که تصویر زیبای آن را در آب حوض می‌توان دید. ظاهرا سقف زیبای تالار توسط شیخ بهایی ساخته شده است.

پشت ایوان تالار بزرگی با تعدادی اتاق و طاق‌های بسیار قرار دارد که همان تالار بارعام است و مردم در این قسمت به دیدار شاه می‌آمدند.

سالن مرکزی در طبقه سوم

در این طبقه یک سالن مرکز بزرگ ساخته شده بود که ظاهرا از آن برای برگذاری دایرهای رسمی و مراسم تاج‌گذاری استفاده می‌شده است. این سالن که به صورت دوبلکس طراحی شده دارای سقفی 9 متری است. اتاق‌هایی که در دو طرف سالن و با پنجره‌های مشبک ساخته شده بودند برای تماشای مراسم توسط محارم سلطنتی به کار می‌رفتند.

• طبقه چهارم: اتاق جانبی

در این طبقه شاهد یک دالان یا فضای کوچک با دو اتاق تودرتو و یک اتاق جانبی هستیم که در کنار آنها یک ایوان کوچک در ضلع شمالی ساخته شده است. در این طبقه تزئیناتی مانند گل و بوته، شکارگاه، نقوش اسلیم و ختایی و غیره به چشم می‌‎خورند.

• طبقه پنجم: محل استراحت شاه و مهمانان

نیم طبقه پنجم شامل پنج اتاق کوچک است که ظاهرا محل استراحت شخصی شاه بوده است. این طبقه هم دارای تزئینات گل و بوته و حیوانات و پرندگان به سبک کشته‌بری است.

• طبقه ششم: اتاق موسیقی

بزرگترین اتاق این عمارت با 63 متر مربع وسعت، در این طبقه قرار گرفته است. این اتاق که به آن اتاق موسیقی، اتاق صوت یا طاق صوت گفته می‌شود در گذشته محل پذیرایی از مهمانان ویژه شاه بوده است. بخش مرکزی این تالار به صورت چلیپا طراحی شده و در اطراف آن دو سالن کوچکتر و چند اتاق ساخته شده اند. برای تزئین تالار موسیقی از تنگ‌بری در استفاده شده که با بخش‌های دیگر ساختمان تفاوت‌های فاحشی دارد.

دیدنی های اطراف عمارت عالی قاپو

بعد از بازدید از بنای عالی قاپو به راحتی می‌توانید از بازار قیصریه، مسجد شیخ لطف الله و مسجد امام اصفهان دیدن کنید. ورودی اصلی همه این بناها در میدان نقش جهان اصفهان قرار دارند. کاخ چهلستون نیز با این مجموعه تنها 650 متر و باغ و عمارت هشت بهشت هم 1.4 کیلومتر فاصله دارند.

اقامت در اصفهان

شهرهای تاریخی ایران مانند شیراز، کاشان، یزد و اصفهان با تعداد زیادی جاذبه تاریخی، طبیعی و تفریحی جزو بهترین مقاصد گردشگری محسوب می‌شوند. اگر اهل تماشای هنر و معماری ایرانی باشید، این شهرها بهترین انتخاب براس سفر خواهند بود. خوشبختانه از نظر زیرساخت‌های گردشگری هم در وضعیت مطلوبی قرار دارند. برای اجازه ویلا و سوئیت در اصفهان پیشنهاد می‌کنیم حتما سری به وب‌سایت اجاره ویلا و سوئیت هومسا بزنید. از طریق هومسا می‌توانید قبل از سفر برای اقامتگاهتان برنامه‌ریزی کنید و انتخابی متناسب با شرایط خود و همسفرانتان داشته باشید.