نقش جهان؛ دومین میدان بزرگ در دنیا
میدان نقش جهان؛ یکی از میراث جهانی یونسکو در ایران که در قلب اصفهان قرار گرفته، همه ساله گردشگران زیادی را از داخل و خارج، به سوی خود جلب می‌کند. مجاورت این نگین سبز با شاهکارهایی چون عالی قاپو و مسجد شاه، مجموعه‌ای غنی از هنر معمای ایرانی فراهم آورده که داستانی طولانی و شنیدنی دارد.
گنجینه صنایع دستی اصیل ایرانی، در بازارهای مشرف به میدان، چشم انتظار مشتاقان و گردشگرانی از هر گوشه جهان است. تا رسیدن به این بازارها نیز، سرسبزی باغ‌ها و مناظر بی‌بدیل، فرصتی برای گردش و سیاحت فراهم آورده است.
در این نوشتار:
- شما را با تاریخچه احداث، ثبت ملی و مرمت این میدان آشنا می‌کنیم.
- از دیگر میادین بزرگ جهان سخن می‌گوییم.
- سری به جاذبه‌های گردشگری و بازارهای مشرف به این میدان زده، از سوغات و صنایع دستی آنها بهره می‌گیریم.
- از چوگان به عنوان بازی بزرگان و سنتی کهن یاد می‌کنیم.
در پایان نیز با یک جمع‌بندی کلی، مطلب را به پایان می‌رسانیم. با ما همراه باشید.
نقش جهان؛ نقشی روشن از جهان فرهنگ و هنر
اغلب کسانی که تاکنون شانس رفتن به شهر تاریخی اصفهان را داشته‌‌اند، از میدان نقش جهان دیدن کرده‌اند. بی دلیل نیست که نام نقش جهان در فهرست آثار جهانی یونسکو در ایران ثبت شده است. بی‌شک همه آنها اذعان دارند که وجود مجموعه‌ای تا بدین حد غنی از آثار معماری و هنر در یکجا، بسیار نادر و کم‌نظیر است. آثار هنری موجود در این مجموعه را می‌توان نمونه‌هایی از هنر در سطوح عالی و از هر گوشه جهان دانست. نام‌گذاری این میدان نیز، می‌تواند نشانه‌ای روشن از این طرز تلقی باشد.
نقش جهان آمیخته‌ای از صنایع دستی و معماری است که در اوج ظرافت، چون نقشی روشن از جهان بر بوم رنگین و سحرآمیز هنر، به نگاه‌های مشتاق هنردوستان تقدیم می‌شود. جاهای دیدنی اصفهان تمامی ندارد، می‌توانید چند روزی را برای دیدن آنها زمان بگذارید و هنوز هم دل از تماشای این هنر نگذارید.
بر میدان نقش جهان چه گذشته است؟
از داستان‌های کهن و ناتمام تاریخ، ماجرای شنیدنی و شیرین نقش جهان و یادگارهای آن را با شما مرور می‌کنیم:
در زمان حکومت شاه عباس اول صفوی و به فرمان او، میدان نقش جهان در باغی به همین نام بنا نهاده می‌شود. هم‌چنین در چهار طرف میدان، شاهکارهایی از معماری پی‌ریزی و ساخته می‌شوند که هر یک در جای خود بی‌نظیرند:
مسجد شاه در جنوب میدان، سردر قیصریه در شمال، مسجد شیخ‌لطف‌الله در شرق و کاخ عالی قاپو در غرب میدان، به فرمان شاه عباس، این مستطیل هنری را احاطه می‌کنند. هر یک از این شاهکارهای معماری، با کاشی‌کاری‌های نمونه و حجاری، معرق و دیگر هنرهای رایج آن دوران زینت یافته‌اند.
علاوه بر این همه، بالغ بر ۲۰۰ حجره دو طبقه در اضلاع این میدان، جهت تولید و عرضه صنایع دستی و هنرهای ایرانی تاسیس می‌شود. حتی تصور عظمت و شکوهی که چنین مجموعه‌ای پدید آورده تحسین برانگیز است. این میدان بزرگ، در دوره‌‌های تاریخی تجربه گوناگونی از عملکردهای تجاری و تفریحی تا مذهبی و سیاسی را از سر گذرانده است. بارها مورد بی‌مهری و کم‌توجهی قرار گرفته و پس از آن نیز به دستان پرهمت، ترمیم و تجدید بنا یافته است. از جمعیت مردم در جشن و تعزیه، تا بازارهای پرازدحام و مراسم رژه و خیمه شب‌بازی، همه در بطن این میدان، بارها و بارها تکرار شده‌اند.
ثبت ملی میدان نقش جهان و تغییر نام آن
پس از کشاکش‌های فراوان سرانجام در سال ۱۳۱۳ این شاهکار توسط یونسکو در فهرست آثار ایران به ثبت ملی رسید. هم‌چنین این میدان تاریخی، از نخستین آثار ایرانی است که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت و مورد حمایت معنوی این موسسه جهانی قرار گرفته است. نام آن در زمان ثبت میدان شاه بوده که پس از انقلاب به میدان امام تغییر کرد.
بخش‌هایی از میدان نقش جهان، در طی زمان دستخوش تغییراتی شده است. گاهی حوضچه‌ها به باغچه تبدیل شده و زمانی به کاربری قبلی خود بازگشته‌اند. کاشی‌کاری‌ها به‌مرور زمان فرسوده شده و نیاز به تعمیر و مرمت پیدا کرده‌اند. اما هویت این اثر تاریخی کماکان پابرجاست.
دیگر میادین بزرگ جهان را بهتر بشناسیم!
میدان شهر شینگهای، واقع در دالیان استان لیائونینگ در شمال خلیج شینگهای، با مساحت ۱۱۰ هکتار به بزرگترین میدان‌شهر جهان شهرت یافته است. معنای لغوی نام آن (دریای ستارگان) می‌تواند استعاره‌ای از بزرگی بی‌نظیر آن باشد. گرداگرد این میدان نیز، بناهای تجاری لوکس و فروشگاه‌های نمونه تاسیس شده است. این میدان در صدمین سالگرد تاسیس شهر دالیان ساخته شده و آب‌نمای موسیقی آن شهرت جهانی دارد.
پس از آن و در رتبه دوم نیز میدان مردکا در جاکارتای اندونزی، در مرکز این شهر با وسعتی بیش از یک کیلومتر مربع ساخته شد. در مرکز آن، بنای یادبود ملی موناسا، محل برگزاری مراسم و رژه‌های ملی و جاذبه گردشگری و تفریحی مردم این شهر و گردشگرانی از سراسر جهان بوده است.
این جاذبه گردشگری با موزه‌ها و بناهای یادبود مهمی از قبیل کاخ موزه ملی اندونزی و وزارت‌خانه‌های مختلف این کشور احاطه شده است.
بیایید با هم به یک اصفهان‌گردی کوتاه برویم…
اکنون که تا حدودی از دیرینه میدان نقش جهان و تاثیر آن در جذب گردشگر گفتیم، بد نیست با هم در اطراف این میدان نیز گردش کوتاهی داشته باشیم. مختصر از آن جهت که، دریای بیکران دیدنی‌های این مجموعه را نمی‌توان در مطلبی به این اختصار گنجاند…
در اصفهان، رسیدن به مراکز فروش و عرضه آثار هنری کار دشواری نیست. اینجا به تمام معنا، از هر در و دیوار هنر می‌بارد. ده‌ها حجره گرداگرد میدان، هر یک مخزنی پایان‌ناپذیر از صنایع دستی ساخت هنرمندان بومی است که چشم همگان را خیره می‌کند.
برای تهیه سوغات و صنایع دستی اصفهان از هر نوع نیز، جستجوی طولانی در پیش نخواهید داشت. از فرش و بافته‌های هنری این شهر نظیر ابریشم‌بافی تا قلمزنی، منبت و معرق بسیار می‌توان گفت. علاوه بر این، مواردی چون میناکاری، فیروزه‌کوبی، کاشی‌سازی، قلمکاری و نقره سازی و ده‌ها رشته دیگر در صنایع هنری این شهر نیز، خوش درخشیده‌اند. باورنکردنی است اما حتی با افزودن مواردی چون ملیله‌دوزی، پولک‌دوزی، مینیاتور و ده‌ها رشته دیگر نیز این لیست به پایان نخواهد رسید. همه این موارد و بیش از آن را می‌توانید در فروشگاه‌های گرداگرد میدان یافته و خریداری کنید.
همه این موارد باعث شده اصفهان از دیرباز تاکنون بهشت عاشقان هنر باشد. غیر از این‌ها، انواع تنقلات و خشکبار نیز در بازارهای منتهی به میدان نقش جهان، انتظار شما را می‌کشد.
سر در قیصریه اصفهان، ما را به کجا می‌رساند؟
پس از بازدید میدان نقش جهان، و دیدن بناهای تاریخی، فرصتی استثنایی در انتظارمان است که نباید از دست بدهیم. سرراست‌ترین مسیر برای رسیدن به این گنجینه هنر و سوغاتی‌های متنوع، سر در قیصریه است که همچون دروازه‌ای ما را به بازار فرامی‌خواند.
این بخش که در ضلع شمالی میدان قرار دارد، به بازار سنتی اصفهان می‌رسد. جایی که سابقه تاریخی پر تلاطم را از سر گذرانده است:
زمانی نقاره‌خانه بوده و اعلام ساعات روز را برعهده داشت و زمانی در آن، ۱۱۰ عراده توپ غنیمتی، از جنگ پرتغالی‌ها، به نمایش درمی‌آمد. امروزه، گرچه حتی از بقایای آنها اثری نیست، ولی غنای این میدان و بازارهایش همچنان چشمگیر و مثال‌زدنی است. از ناقوس و ساعت بجا مانده از فتح هرمز تا جای پای قلم نگارگران بزرگ ایرانی، همه در این میدان قابل مشاهده هستند.
توصیه می‌کنیم در این بخش، دوربین‌های خود را برای ثبت وقایع بیرون بیاورید. هرآنچه را به چشم می‌بینید، با دوربین ثبت کرده و آن را نیز به عنوان یادگاری با خود ببرید.
عالی قاپو…کاخ یا عمارت؟
همه ما بارها نام عالی قاپو را شنیده‌ایم. این عمارت که بهتر است آن را کاخ بنامیم، نام اصلی آن آلا قاپی است، هنگام تاسیس، ساختمان ساده‌ای در ورودی دولتخانه صفوی بوده که به مرور طبقاتی به آن افزوده و نهایتا به شکل امروزی درآمده است. از اصلی‌ترین دلایل شهرت این مجموعه، مینیاتورهای نفیس رضا عباسی است. آثار بی‌بدیل و تکرار نشدنی این نگارگر ایرانی را، گچبری‌های آخرین طبقه کاخ عالی قاپو همراهی می‌کند تا عمارت را به معنای واقعی کلمه، به خانه هنر تبدیل کند. همان جایی که بخاطر پژواک موسیقی زمانی، به نام اتاق موسیقی خوانده می‌شد. عالی قاپو از برترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان شهر هنر ایرانی است، که هیچ گردشگری نباید گردش در آن را از دست بدهد.
ایوان این عمارت، غیر از محلی برای ثبت قراردادها و وضع قوانین مملکتی، منظر نگاه شاه عباس صفوی در هنگام تماشای چوگان بازی و نمایش نیز بوده است. در ادامه مطلب، به تاریخچه کوتاهی از این ورزش کهن و ماندگار می‌پردازیم.
چوگان و یادمان‌های کهن پارسی…
چوگان از رشته‌های ورزشی قدیمی، حدود سال ۶۰۰ قبل از میلاد در ایران شکل گرفته و زمانی در میان پادشاهان رواج داشته است. این بازی به‌ویژه در زمان صفویان به‌منزله فرصتی بوده تا بزرگان مهارت‌های سوارکاری خود و توان جنگی اسب‌ها را به نمایش بگذارند. بعدها چوگان به هند و سایر کشورها و امروزه به المپیک و دیگر رقابت‌های جهانی راه یافته است. اما ناباورانه در زادگاه آن، ایران، چندان استقبالی از چوگان نمی‌شود!
جالب است بدانید میدان نقش جهان، خاستگاه این ورزش و حتی بر اساس برخی شواهد، بازی چوگان، انگیزه ساخت این میدان بوده است! نقاشی‌های به‌جا مانده از آن دوران به خوبی این واقعیت را یادآور می‌شود. اهمیت اسب سواری و علاقه و تمایل شاهان صفوی به این ورزش، باور این ماجرا چندان عجیب به‌نظر نمی‌رسد.
در پایان
در انتهای این کلام، بار دیگر یادآور می‌شویم که نقش جهان، میدانی برای نمایش توانایی‌های انسان برای خلق هنر در بالاترین سطوح آن است. فرصتی برای روشن شدن چشم‌ها به دیدار هر آنچه در گنجینه رشته‌های مختلف هنری می‌درخشد.
افزون بر این‌ها، میدان نقش جهان، دنیای کوچکی است که در خود، برای همه گردشگران با هر سلیقه، اندوخته‌ای دارد. چنانچه در پی خرید باشید، سردر قیصریه راهنمای شما به بازارهای این مجموعه است. اگر مایل باشید از آثار هنر معماری دیدار کنید، هر ضلع این میدان مستطیل شکل، شما را به اثری راهنما خواهد بود. و چنانچه بخواهید از سرسبزی طبیعت لذت ببرید، باغات اطراف را برمی‌گزینید.
دیدن این مجموعه بی‌نظیر هنری پیشنهاد پایانی ما به شماست. هم‌چنین اگر به اصفهان سفر کردید تماشای دیگر جاذبه‌های تاریخی این شهر را از دست ندهید. برای این که بهترین لذت را از سفر به اصفهان کسب کنید، می‌توانید اقامتگاه مورد علاقه خود را از طریق هومسا به صورت کاملا آنلاین رزرو کنید. در هومسا می‌توانید برای اجاره سوئیت در اصفهان یا اجاره اقامتگاه بوم گردی در اصفهان اقدام کنید. از سوییت‌های مدرن گرفته تا اقامتگاه‌های بوم‌گردی و خانه‌های سنتی برای اقامت چند روزه در اصفهان زیبا در سایت هومسا وجود دارد که برای مشاهده و انتخاب دست کاربران را باز می‌گذارد.
میدان بزرگ با چشم انداز سنتی و شکیل که وقتی با کالسکه ازش بازدید میکنید خیلی حس قدیمی بودن رو میگیرید و بازاری که حاشیه اش هست و وسائل سنتی و مسی واقعا جذابیت مکان رو بیشتر میکنه.
پارسا جان
اگه به بناهای تاریخی و کلا سفر در زمان علاقه داری یادت باشه این بار که رفتی نقش جهان حتما سری به کاخ عالی قاپو بزنی. گوشه گوشه این کاخ تو رو به گذشته می‌بره مخصوصا ایوان کاخ که شاه و اطرافیانش از اونجا بازی‌های مختلف و مراسم نوروز رو تماشا می‌کردن.