سفر به زاگرس و تماشای لاله‌های واژگون کوهرنگ

بهار که می‌آید، باران که می‌بارد، درخت‌ها که جوانه می‌زند، گل‌ها که می‌شکفد؛ همه و همه ما را وسوسه می‌کند کوله بار سفر ببندیم و راهی طبیعت شویم تا جانی تازه کنیم. سفر به زاگرس و تماشای لاله‌های واژگون کوهرنگ فرصتی است که نباید آن را در بهار از دست داد. می‌توان تصور کرد در دشتی پر از گل قدم می‌گذاریم، در حالی که ابرهای پراکنده آسمان را زیباتر کرده و خورشید گرمای نیمه جانش را بر تنه زمین تابانده.

فروردین را با استقبال اردیبهشت بدرقه می‌کنیم و سری به دشت‌های کوهستانی زاگرس می‌زنیم که با یکی از گونه‌های نادر گل‌های دنیا بیشتر آشنا شویم. لاله‌های واژگون از آن قسم گل‌هایی است که شکل و شمایلش خود می‌تواند به تنهایی مسبب سفر باشد. اما بد نیست در همین ابتدای مسیر این مهم را بدانید که مجال زیادی برای دیدن این گل‌ها ندارید، چرا که عمر آن‌ها بسته به آب و هوا و منطقه، حدودا به اواسط بهار محدود می‌شود.

لاله واژگون در سایه‌ی فرهنگ و ادب

لاله واژگون، لاله سرنگون، لاله نگونسار، لاله واژگون سلطنتی، گل افسانه‌ای، تاج قیصر و اشک مریم از اسامی این گل زیباست  و در زبان محلی به آن گل بگریو (گل گریان) می‌گویند. کردها معتقدند هر کس این گل را بچیند برکت از سفره او رخت می‌بندد، به همین دلیل به آن «گل نان‌ بر» نیز می‌گویند. این گل در میان دشت‌های کوهستانی زاگرس و بعضی از مناطق مرکزی ایران می‌شکفد؛ شگفتنی رو به خویشتن، تو گویی انسانی از سر تواضع قامتش را خمیده کرده باشد. از این رو استعاره‌هایی از این گل زیبا در سایه‌ی فرهنگ و ادب ایرانیان وجود دارد.

لاله واژگون برای دفع حشرات، شیره‌ای بی‌رنگ دارد و هنگام تراوش، شبیه به اشکی از دل غمگسار لاله به نظر می‌رسد. در افسانه‌ها نیز آمده گل ” اشک مریم” یا “اشک سیاوش”  شاهد مرگ سیاوش به دست افراسیاب بوده، آن زمان که از غم او سر به زمین افکند و گریست.

رد پای این گل زیبا در نقش و نگارهای طاق بستان و سرستون‌های ساسانی نشان از قدمت لاله واژگون در دل تاریخ دارد. گفته می‌شود حدود قرن ۱۶ به واسطه جهانگردانی که به ایران سفر کرده بودند نمونه‌ای از این گل به اروپا برده شد. در همان سال‌ها بود که این گونه وحشی مورد توجه گلخانه سلطنتی انگلیس قرار گرفت و به صورت مصنوعی پرورش یافت. تا چندین سال تنها باغ گیاهشناسی و باغ سلطنتی انگلیس حق کاشت و استفاده از زیبایی این گل را داشت. از این رو به آن Fritillaria imperialis به معنای لاله واژگون سلطنتی می‌گویند.

خانواده بزرگ لاله‌های واژگون

لاله واژگون تنها نام یک گیاه نیست بلکه به خانواده‌ای از راسته سوسن سانان (Liliales) اطلاق می‌شود. تا به حال حدود ۱۴۰ گونه از لاله‌های واژگون شناسایی شده که ترکیه با ۳۹ گونه و ایران با ۱۵ گونه، از مراکز اصلی این گیاه به شمار می‌روند. گونه‌های مهم این گل کمیاب در ایران شامل اشک مریم، لاله واژگون خالدار، لاله واژگون ایرانی و لاله زاگرسی است.

اشک مریم

گل‌های چتری ۳ تا ۸ تایی هستند که بیشتر در مناطق فارس، خوانسار و کوه‌های بختیاری می‌توان دید. رنگ گل اشک مریم اغلب سفید، زرد، نارنجی و قرمز است که در برابر سرما، گرما و نور سازگاری زیادی از خود نشان می‌دهد. اما متاسفانه با گرم شدن آب و هوای منطقه در سال‌های اخیر عمر آن کوتاهتر شده.

لاله واژگون خالدار

ساقه این نوع از باقی گونه‌ها کوتاهتر است که بر روی آن اغلب گل‌های تکی یا جفتی به رنگ بنفش، سفید و نارنجی خالدار رشد می‌کند.

لاله واژگون ایرانی

ساقه این نوع نسبت به بقیه بلندتر است؛ گرچه چنین به نظر می‌رسد، زیبایی آن به نسبت اشک مریم کمتر باشد. همچنین به دلیل سازگاری بالایی که با گرما دارد، تا ۳۰ گل قهوه‌ای مایل به سبز نیز بر روی ساقه آن رشد می‌کند و معمولا در مناطق سنگلاخی یافت می‌شود.

لاله زاگرسی

این گونه را می‌توان با رنگ متمایز آن یعنی زرد کمرنگ متمایل به لیمویی در مناطق زاگرس شناسایی کرد.

کوهرنگ؛ یک تیر و دو نشان

اگر برای دیدن لاله واژگون منطقه کوهرنگ را انتخاب کردید، از جاذبه‌های اطراف آن به ویژه عشایر بختیاری غافل نشوید. برای هر کسی که به دنبال ماجراجویی‌ست،  قدم زدن در دشت‌های پر از گل و آشنایی با عشایر بختیاری منطقه تجربه‌ای دلنشین خواهد بود. اقامت در اکوکمپ عشایری کوهرنگ فرصت تجربه دلچسب زندگی به سبک عشایر به همراه امکانات رفاهی قابل قبولی فراهم کرده است. اسب سواری، حضور در جشن‌های  محلی عشایر بختیاری، مسابقه تیراندازی، پوشیدن لباس محلی و غیره از تفریحات و فعالیت‌هایی ست که در طول مدت اقامتتان خواهید داشت.
گياهان دارویی، سبزيجات طبيعي، لبنيات، عسل به همراه بافته‌های داری و عشایری نظیر گلیم، جاجیم ، خورجین، البسه محلی جزء سوغات و صنایع دستی این منطقه است که نمی توان به راحتی از آن گذشت. به ویژه اگر شما از آن دست گردشگرانی باشید که با کمک به اقتصاد جامعه محلی و توسعه پایدار گردشگری منطقه به دنبال پربارترکردن کوله بار سفر‌تان هستید.

برای دیدن گل لاله واژگون در ایران به کجا سفر کنیم؟

همانطور که گفتیم لاله واژگون تنها متعلق به ایران نیست و گستره جغرافیایی آن شامل چند قاره می‌شود. در کشور عزیزمان مناطقی وجود دارد که این گل‌های جذاب بسته به آب و هوای منطقه در طول فروردین و اردیبهشت قابل مشاهده است. در ادامه خواهیم گفت لاله واژگون در چه مناطقی از ایران رشد می کند.

استان اصفهان مناطق خوانسار (گلستان‌کوه)، فریدون شهر، سمیرم، افوس، دره بید

چهارمحال بختیاری منطقه کوهرنگ

ایلام منطقه آبدانان

کرمانشاه مناطق ارتفاعات شاهو و پراو

همدان منطقه ملایر

فارس مناطق مشکان، چادگان، سپیدان

لرستان منطقه الیگودرز

مرکزی منطقه خمین

و خراسان شمالی منطقه گرمه

در این مناطق، کوهرنگ به دلیل تراکم گل‌های روییده مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. هر ساله عاشقان طبیعت به صورت شخصی و یا گروهی به این سرزمین سفر می‌کنند. البته نباید فراموش کنیم هر جایی که انسان قدم گذاشته، خساراتی هم به همراه داشته که در مورد لاله واژگون می‌تواند تا مرز انقراض این‌گونه پیش برود. خوشبختانه سازمان حفاظت محیط زیست از این موضوع غافل نبوده و با معرفی این‌گونه به عنوان اثر طبیعی ملی، سبب شناساندن و حفاظت آن شده. این امر گردشگران را تشویق به نگهداری بیشتر کرده تا از هر نوع آسیب عمد و غیرعمد بپرهیزند. پیشنهاد می کنیم سری به مقاله ی جاهای دیدنی ایلام بزنید.