تالاب میانکاله ؛ میزبانی برای پرندگان مهاجر

خطه سرسبز شمال از جنگل گلستان در شرق استان گلستان تا جنگل بی بی یانلو و گیردکانلق در غرب استان گیلان پر از شگفتی و زیبایی است. هر وجب از خاک این منطقه سرسبز پر از دیدنی‌های فوق‌العاده‌ای است که لذت سفر به این منطقه را چند برابر می‌کند. تالاب میانکاله که یکی از جاهای دیدنی استان مازندران محسوب می‌شود، هر ساله علاوه بر مسافران زیادی که برای تفریح راهی میانکاله می‌شوند، میزبان پرندگانی است که برای رسیده به میانکاله کیلومترها مسیر را طی می‌کنند. این مهاجرت گروهی تبدیل به یکی از جاذبه‌های تالاب میانکاله شذه است. با ما همراه شوید تا شما را با این پدیده بینظیر بیشتر آشنا کنیم.

تالاب میانکاله کجاست؟

تالاب میانکاله یکی از جاهای دیدنی بهشهر محسوب می‌شود. این تالاب در 45 کیلومتری بهشهر قرار گرفته و از شمال به دریای خزر، از جنوب به خلیج گرگان، از شرق به آشوراده و از غرب به تالاب زاغمرز محدود می‌شود. راه دسترسی به این تالاب یک کانال باریک یک کیلومتری است که به بندر ترکمن می‌رسد. طبیعت بکر میانکاله بسیاری از گردشگران را در فصل‌های مختلف به این منطقه می‌کشاند، اما علاقه‌مندان به پرنده‌نگری فصل پاییز و زمستان راهی میانکاله می‌شوند.
در تالاب میانکاله که به آن “میان قلعه” هم می‌گویند می‌توانید از تماشای مناظر زیبای تالاب و طلوع و غروب آن لذت ببرید. فراموش نکنید بدون دوربین مناسب راهی میانکاله نشوید چون بعد از برگشت بابت ثبت نکردن عکس، افسوس خواهید خورد.

مسیر دسترسی به تالاب میانکاله

برای رفتن به تالاب میانکاله ابتدا باید خود را به یکی از شهرهای نزدیک تالاب در مازندران برسانید. اگر از ساری راهی تالاب می‌شوید می‌توانید دو مسیر مختلف را طی کنید. مسیر اول که کوتاه‌تر است، از ساری به سمت نکا حرکت کنید و پس از طی 56 کیلومتر به تالاب میانکاله خواهید رسید. شهر بهشهر در همین مسیر قرار دارد. بنابراین به جای ساری می‌توانید اقامتگاه مناسبی در بهشهر پیدا کرده و از آنجا راهی تالاب شوید.
در مسیر دوم که کمی طولانی‌تر است، ابتدا باید 46 کیلومتر را طی کنید تا به بندر امیرآباد برسید و از آنچا مجددا 5 کیلومتر تا ابتدای محدوده پناهگاه حیات وحش رانندگی کنید. البته تا تالاب هنوز راه درازی در پیش دارید.

بهترین زمان برای سفر به میانکاله

میانکاله در تابستان بسیار گرم و شرجی است و برای سفر چندان مناسب نیست، اما زمستان‌های میانکاله با وجود سرمای زیاد و بارندگی شدید بهترین زمان برای سفر به این منطقه محسوب می‌شود چون معمولا هدف از سفر به میانکاله پرنده نگری است و پرندگان مهاجر معمولا در این سفر در تالاب حضور دارند. بهار و شهریور میانکاله هم از نظر آب‌و‌هوا عالی است، چون هم هوا بسیار خوب است و هم بارندگی چندان زیاد نیست ولی نمی‌توانید امیدی به تماشای پرندگان مهاجر داشته باشید. در این میان پاییز هم مثل زمستان زمان خوبی برای تماشای پرندگان است، اما همانطور که احتمالا حدس زده‌اید مقدار بارندگی در این فصل بسیار زیاد است که سفر را کمی مشکل می‌کند. بنابراین در سفر به میانکاله در فصل‌های پاییز و زمستان که بهترین فصل‌ها برای سفر هستند، آمادگی لازم را داشته باشید.

دیدنی های اطراف تالاب میانکاله

در سفر به میانکاله می‌توانید از تالاب‌های لپو و پلنگان، آشوراده، ساحل زیبای زاغمرز با امکانات تفریحی دریایی، کشتی به گل نشستهو کومه‌های ماهیگیری دیدن کنید.

تجهیزات مورد نیاز در سفر به تالاب میانکاله

بسته یه اینکه چه فصلی راهی میانکاله می‌شوید نیاز به تجهیزات متفاوتی خواهید داشت. برای مثلا لباس گرم برای فصل سرد و عینک و کلاه نقابدار و کرم ضدآفتاب به همراه لباس شنا برای فصل‌های گرم سال. اما سایر تجهیزاتی که پیشنهاد می‌کنیم همراه خود داشته باشید شامل کوله پشتی و کفش پیاده‌روی، دوربین عکاسی، دارو و لوازم شخصی، بطری آب و تنقلات، مجوز کتبی ورود به میانکاله، کارت شناسایی، چکمه و دوربین چشمی یا سایر وسایل پرنده‌نگری.

اگر قصد اجاره ویلا و سوئیت در بهشهر یا ساری را دارید، نیازی به بردن بسیاری از وسایل از جمله وسایل آشپزی یا خواب ندارید، اما اگر می‌خواهید

در میانکاله و اطراف آن چادر بزنید، هم باید وسایل بیشتری همراه خود ببرید و هم اینکه به شرایط آب‌و‌هوایی بیشتر توجه کنید.

بهترین رستوران‌های منطقه میانکاله

تالاب میانکاله منطقه‌ای محافظت شده است و طبیعتا نمی‌توانید انتظار داشته باشید که رستوران یا کافه‌ای در آن پیدا کنید. اما چند رستوران در جزیره آشوراده و سواحل زاغمرز و روستای زاغمرز وجود دارند که البته ضمانتی بابت کیفیت آن‌ها وجود ندارد. بنابراین پشنهاد می‌کنیم از غذای خانگی استفاده کنید یا حداقل از خدمات رستوران‌های بهشهر یا ساری استفاده کنید.

اهمیت میانکاله از نظر زیست محیطی

میانکاله منطقه‌ای 70 هزار هکتاری را پوشش می‌دهد و آخرین بازمانده منطقه نیمه مشجر دریای خزر محسوب می‌شود. این تالاب جزو ذخیره‌گاه‌های بین‌المللی یونسکو در ایران محسوب می‌شود. البته میانکاله تنها منطقه‌ای نیست که چنین عنوانی را به خود اختصاص داده است. 12 منطقه دیگر از جمله جنگل ارسباران در آذربایجان شرقی، جنگل‌های حرا در تالاب خورخوران هرمزگان، دریاچه هامون در سیستان و بلوچستان، ارژن و پریشان در استان فارس، کپه داغ در خراسان شمالی، کویر، خار توران در سمنان و گلستان، تنگ صیاد در چهارمحال و بختیاری، دنا در اصفهان و کهکیلویه و بویراحمد، گنو در هرمزگان و ارومیه در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی در این لیست قرار دارند.

این منطقه از تمیزترین مناطق شمالی کشور محسوب می‌شود. طرح‌های مختلفی برای حفاظت از این زیستگاه طبیعی انجام شده که مانع از تولید هرگونه زباله، سازماندهی صیادی و ممانعت از شکار غیرقانونی از این جمله هستند.
میانکاله در فصل پاییز میزبان هزاران گونه از پرندگان مهاجری است که صدها کیلومتر را از سیبری و روسیه طی می‌کنند تا خود را به این تالاب برسانند. بیش از 60 درصد پرندگان منطقه خاورمیانه هم، زمستان را در این تالاب سپری می‌کنند.

پرنده نگری در تالاب میانکاله

پاییز و زمستان بهترین فصل‌ها برای رفتن به میانکاله است. البته به شرطی که به تماشای پرندگان مختلف علاقه داشته باشید. برای شروع چنین سفری نیاز به مجوز سازمان حفاظت محیط زیست بهشهر نیاز دارید.
پرندگان این منطقه از اوایل شهریور ماه مهاجرت خود را آغاز کرده و تا اوایل دی ماه ادامه می‌دهند. در این فاصله زمانی بین 500 هزار تا یک میلیون پرنده به تالاب میانکاله می‌آیند تا فصل سرما را در آن سپری کنند. البته در سایر فصل‌ها هم می‌توانید شاهد پدیده مهاجرت پرندگان باشید اما در این مقطع زمانی تنوع و تعداد پرندگان به اوج خود می‌رسد.
پرندگانی که وارد این تالاب می‌شوند را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. پرندگان شکاری، خشکزی و آبزی. نکته جالب این است که گونه‌های مختلف پرندگان بخش‌های متفاوت تالاب را برای اقامت انتخاب می‌کنند. این موضوع رابطه مستقیمی با میزان شوری و شیرینی آب تالاب دارد. مثلا هرچقدر به سمت شرق تالاب برویم به میزان شوری آب افزوده می‌شود به طوری که در شرقی‌ترین بخش تالاب، شوری آب تالاب با شوری آب دریا برابر است. اما بخش‌های غربی تالاب دارای آب شیرین‌تری است و بیشتر پرندگانی در این بخش دیده می‌شوند که تمایل به زندگی در آب‌های شیرین دارند.
در آب‌های شیرین میانکاله می‌توانید شاهد پرواز پرندگانی چون حواصیل بزرگ سفید، اگرت کوچک، حواصیل خاکستری و اردک باشید. اما در بخش‌های شرقی‌تر پرندگانی چون آبچلیک، سلیم، تلیله، کشیم، باکلان بزرگ، پرستوهای دریایی، انواع کاکایی و فلامینگو زندگی می‌کنند.

برای دیدن عکس‌ها در اندازه واقعی روی آن‌ها کلیک کنید

علاوه بر تاثیر شوری آب، زمان مهاجرت هم مهم است. مثلا اولین مهمانان تالاب که اوایل شهریور وارد تالاب می‌شوند را خوتکاهای معمولی، خوتکاهای ابرو سفید و اردک‌های نوک پهن تشکیل می‌دهند. در اواسط شهریور ماه مهمانان جدیدی به مهمانان قبلی اضافه می‌شوند از جمله اردک‌های سرسبز. اواخر شهریور این اردک‌های سرحنایی و فیلوش‌ها هستند که جمع پرندگان را کامل می‌کنند.
اوایل مهرماه نوبت به اردک‌های سیاه و سرسیاه می‌رسد که وارد تالاب شوند. از اواسط مهر تا پایان مهر هم اردک‌های تاجدار، مرگوس‌ها، باکلان‌ها و بقیه اردک‌ها افتخار مهمانی تالاب را به دست می‌آورند.
آبان ماه هم غازهای خاکستری و غازهای پیشانی سفید به مقصد سفر خود می‌رسند و جایی در دل تالاب میانکاله لانه‌ای برای خود می‌سازند. در ادامه روند مهاجرت پرندگان، قوها و پلیکان‌ها تا اوایل آذرماه خود را به تالاب می‌رسانند. بیشترین نوع پرنده‌ای که در آذرماه وارد تالاب می‌شود را انواع چنگرها تشکیل می‌دهند.
از اواخر اسفندماه تا اوایل خرداد ماه، این پرندگان زیبا به سمت مناطق بومی خود شروع به پرواز می‌کنند.

نکته جالب درباره مهاجرت پرندگان این است که اگر پرنده‌ای در حین فصل مهاجرت تخت‌گذاری کند، نمی‌تواند به همراه جوجه‌هایش به مناطق بومی خود برگردد. این مسئله باعث می‌شود که پرنده مادر به همراه جوجه‌ها در میانکاله بماند و جوجه‌ها تبدیل به پرنده بومی میانکاله شوند. تعدادی از پرندگان مهاجر از جمله اردک‌های سرسبز و چنگرها کم کم بومی منطقه شده‌اند. متاسفانه برخی از این گونه‌ها که تعداد آن‌ها به 12 گونه می‌رسد، به دلیل بی‌توجهی و کشتار پرندگان دچار افت جمعیت شده‌اند. متاسفانه گونه‌هایی مانند عقاب دریایی دم سفید، مرگوس سفید، پلیکان پا خاکستری، پلیکان سفید، قوی کوچک و قوی فریادکش از دسته هستند.
بیشترین تعداد پرندگان مهاجر تالاب میانکاله را فلامینگو، عقاب دریایی دم سفید، قوها، چارخو، چنگر، خوتکا و پلیکان تشکیل می‌دهند.
علاوه بر پرندگان، در اطراف تالاب میانکاله اسب‌های سرخ‌موی وحشی می‌بینید که آزادانه در منطقه زندگی می‌کنند. ظاهرا این گونه خاص از اسب حدود 150 سال پیش توسط روس‌ها یه این منطقه آورده شده‌اند. حیواناتی مانند گرگ، روباه، گربه وحشی و گراز از دیگر حیواناتی هستند که ممکن است در سفر به میانکاله ببینید.

آب ‌و ‌هوای تالاب میانکاله و گونه‌های گیاهی آن

دمای هوای میانکاله در طول سال به طور متوسط 17 درجه سانتی‌گراد است و میانگین بارش در آن به 700 میلی‌متر می‌رسد. 179 گونه گیاهی مختلف در این منطقه وجود دارند. از جمله انار، تمشک و گز که به وفور در کنار تپه‌های شنی دیده می‌شوند. تمام مسیر بهشهر به میانکاله هم پر از باغ های انار و بوته‌های وحشی تمشک است تا جاییکه میانکاله را سرزمین انارهای ترش و تمشک‌های شیرین می‌‍دانند. برای چشیدن طعم ترش انار اواسط مهر و برای نوش جان کردن تمشک های خوشمزه زمستان راهی میانکاله شوید. علاوه بر این سراسر منطقه پر از درختان میوه ازگیل است.

اقامت در میانکاله

برای اقامت در میانکاله می توانید در ساحل زاغمرز چادر بزنید. اگر فصل مناسب راهی میانکاله شوید می توانید در جای جای میانکاله هم چادر بزنید اما این کار توصیه نمی شود. برخی از کومه‌های ماهیگیری هم به مسافران اجاره داده می شوند ولی نباید انتظار امکانات خاصی داشته باشید. در ساحل زاغمرز هم یک مجتمع اقامتی دولتی، هتل مروارید و سرای دیده بان میانکاله در روستای زاغمرز هم آماده پذیرایی از مهمانان میانکاله هستند. علاوه بر این‌ها در روستای امیرآباد و روستاهای اطراف هم واحدهای بوم‌گردی وجود دارند ولی همانطور که قبلا هم گفتیم امکانات خاصی ندارند.
اگر هدف از سفر فقط بازدید از میانکاله است می‌توانید از اقامتگاه های همین منطقه استفاده کنید اما اگر می‌خواهید به سایر جاهای دیدنی ساری یا بهشهر هم سری بزنید بهتر است گزینه اجاره ویلا و سوئیت در این دو شهر را امتحان کنید.

کلام آخر

در این مطلب سعی کردیم توضیحاتی کلی درباره تالاب زیبای میانکاله بدهیم. از پرندگان زیبایی که هر سال از اوایل پاییز تا اواخر بهار در این منطقه حضور دارند صحبت کردیم و درباره اهمیت منطقه میانکاله از نظر زیست محیطی نوشتیم. امیدواریم در بازدید از میانکاله به این موضوع توجه ویژه‌ای نشان دهید و در حفظ و حراست از این تالاب بی‌نظیر تلاش کنید.