کاخ شمس کرج ؛ منحصربه‌فردترین و زیباترین کاخ پهلوی

کاخ مروارید یا کاخ شمس یکی از جاهای دیدنی کرج واقع در مهرشهر است که از زمان پهلوی به جا مانده و تا سال 1357 محل زندگی شمس پهلوی و خانواده او بوده است. این بنا توسط وسلی پیترز و بنیاد فرانک لوید رایت با هزینه یک میلیون دلار طراحی و در زمینی به وسعت ۱۱۱ هکتار، بین سال های 1345 تا 1347بنا شد. شمس پهلوی این منطقه را به دلیل بیماری آسم برای زندگی انتخاب کرده بود. همه فضاهای معماری با فرم حلزونی و با نورگیرهای گوناگون به شکل دانه‌های مروارید اجرا شد. ضلع شمالی کاخ دریاچه‌ای به شکل باله‌های سفره ماهی طراحی و اجرا شده است. ۲۵۰۰ متر زیر بنای خود کاخ است که در حال حاضر یکی از با ارزش‌ترین کاخ‌های تاریخی ایران به شمار می‌رود. کاخ شمس از جمله بناهایی است که در سال 1382 با شماره 7067 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

کاخ مروارید یا کاخ شمس کجاست؟

کاخ شمس که به آن کاخ مروارید هم می‌گویند در جنوب غربی کرج و منطقه 12 واقع شده که به عنوان مهرشهر کرج شناخته می‌شود.

درباره کاخ شمس کرج

قبل از دهه ۱۳۴۰ (خورشیدی) این منطقه از چند روستا تشکیل شده بود که یکی از آن‌ها روستایی بود به نام حسین‌آباد. کاخ شمس دقیقا در همین روستا واقع شده. این کاخ از لحاظ ویژگی‌های معماری از خیلی از کاخ‌هایی که در ایران و حتی تهران وجود دارد، چند پله بالاتر است و تکنیک‌هایی که در ساخت آن استفاده شده، بی‌نظیر هستند. در ساخت‌و‌ساز کاخ مروارید، هیچ یک از اصول معماری ایرانی استفاده نشده چون طراح و سازنده آن ایرانی نبود. پیکره بیرونی بنا، از تلفیق دو گنبد بتونی و یک نورگیر وسیع که کل سقف را پوشش داده، به همراه یک بخش حلزونی شکل با ارتفاع بیشتر تشکیل شده است. اتاق اختصاصی شمس درست زیر همین بخش حلزونی شکل قرار دارد.

همه فضاهای معماری زیر سقف حلزونی به شکل مارپیچ و با نورگیرهای گوناگون و به شکل دانه‌های مروارید ساخته شده‌اند. کاربرد پلکسی گلاس با قابلیت عبور نور و استفاده از فرم‌های مدور را می‌توانید به دفعات در بخش‌های مختلف کاخ ببینید.

دورتادور فضای مرکزی داخلی دفتر کار، اتاق‌های تشریفات، نشیمن، ناهارخوری و اتاق خواب‌ها قرار دارند که ورودی آن‌ها به یک راهروی شیب‌دار منتهی می‌شود و از طریق همین راهرو می‌توان به اتاق‌های مختلف دسترسی داشت.

کاخ شمس یکی از زیباترین و منحصربه‌فردترین بناهای دوره‌ی پهلوی است که معماری آن بخشی از تاریخ معماری مدرن محسوب می‌شود.

متاسفانه این کاخ در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد. سال‌های زیادی مالکیت این بنا بین دو بنیاد تعاون و مستضعفان دست به دست شد. در حال حاضر مالکیت آن مشخص نیست و هیچ نهادی هزینه‌های بازسازی و مرمت آن را به عهد نمی‌گیرد. به طوری که سقف بنا نم برداشته، بخشی از تزئینات سردرها کنده شده و دیوارها و درب اتاق‌ها کنده شده‌اند. بسیاری از تزئینات پلکسی آن شکسته، مبلمان‌ها و سرویس‌های خواب باقی مانده در وضعیت اسفناکی به سر می‌برند. حتی درختان مجموعه هم جان سالم به در نبرده و به دلیل قطعی آب خشک شده‌اند.

اگر ویدئوهای گرفته شده از این مجموعه که از طریق ماهواره ثبت شده‌اند را ببینید متوجه روند تخریب کاخ و محوطه آن از سال 1381 تا 1400 خواهید شد. شدت خرابی‌ها به قدری است که بازسازی کامل آن 200 میلیارد تومان هزینه دارد. این در حالی است که کاخ شمس تا دهه 70 هم کاملا سالم بوده است.

حتی بسیاری از وسایل کاخ به غارت رفته و نمی‌توان آن‌ها را به مجموعه برگرداند. ولی با این وجود وقتی از پله‌های مارپیچ ساختمان به طبقه بالا می‌روید و یا در اتاق‌ها و راهروهای آن قدم بزنید، عظمت و شکوه آن را می‌توانید به خوبی درک کنید.

در حال حاضر سازمان میراٍث فراهنگی استان البرز مالکیت 30 هکتار از مجموعه را در اختیار دارد که شامل ساختمان اصلی هم می‌شود. در نوروز 97، درهای بنای کاخ برای بازدید عمومی باز شد. ولی وضعیت بد کاخ انتقادات بسیاری را به دنبال داشت که باعث شد، مجددا بسته شود. محوطه بزرگ آن که توسط فضای سبز شهرداری کرج آماده‌سازی شده از اوخر 1400 به روی بازدیدکنندگان باز است.

جشنواره از بهار تا بهار 1401 هم در محوطه کاخ شمس برگزار شد.

دسترسی به کاخ شمس

برای رسیدن به این کاخ زیبا باید به مهرشهر کرج در منطقه ۱۲ شهرداری کرج بروید. بعد از رسیدن به مهرشهر وارد بلوار ارم شده و در انتهای بلوار خود را به ورودی محوطه کاخ برسانید. از اینجا به بعد باید حدود 10 دقیقه تا ساختمان کاخ پیاده‌روی کنید. البته در حال حاضر به دلایل مختلفی ورود به این کاخ ممنوع شده ولی می‌توانید از محوطه سبز اطراف کاخ استفاده کرده و یا روی دریاچه قایق‌سواری کنید. به دلیل ممنوعیت بازدید برای عموم نمی‌توان هزینه بازدید از کاخ شمس یا ساعت بازدید برای آن مشخص کرد. با این حال می‌توانید از تماشای محوطه و قایق‌سواری بر روی دریاچه لذت ببرید.

امکانات کاخ شمس

در اطراف کاخ شمس علاوه بر محوطه درختکاری شده، دریاچه‌ای به شکل سفره ماهی طراحی و ساخته شده است. در سال‌های اخیر همانطور که اشاره کردیم، امکان قایق‌سواری با قایق‌های پدالی به آن افزوده شده که می‌تواند تفریح خوب و سرگرم‌کننده‌ای برای بازدیدکنندگان باشد.

بخش های مختلف کاخ شمس

در این کاخ فضاهای مختلفی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در این کاخ وجود دارد، اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی است و نمای بیرونی آن به صورت حلزونی شکل طراحی شده. نکته جالب در مورد این کاخ این است که سرویس خواب و تزئینات مختلف آن هم با الهام از صدف و مروارید طراحی شده اند و کاملا متناسب با خود بنا هستند.

به جرات می‌توان گفت کاخ مروارید یا همان کاخ شمس است، یکی از مجهزترین، اشرافی‌ترین و در عین حال خاص‌ترین بناهای دوره پهلوی محسوب می‌شود. کاخی که با دیدن بخش‌های مختلف، به سختی می‌توان باور کرد که بنای آن در سال 1345 طراحی و ساخته شده است.

سایر جاذبه های کرج

در سفر به استان خوش آب‌و‌هوای البرز و شهر کرج، پیشنهاد می‌کنیم از باغ فاتح کرج، منطقه تفریحی کردان، روستای شهرستانک، پارک جنگلی جهان نما، منطقه تفریحی کردان، آبشار هفت چشمه، دریاچه سد کرج، پارک شهید چمران و باغ پرندگان و غیره هم دیدن کنید که خالی از لطف نیست. این شهر در کنار جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، رستوران‌های بسیار خوبی هم دارد. اگر برای انتخاب رستوران نیاز به کمک داشتید، به مقاله بهترین رستوران های کرج مراجعه کنید.

در سفر به کرج کجا اقامت کنیم؟

برای این که بتوانید کاخ شمس و تمام جاهای دیدنی کرج را ببینید باید چند روزی را در این شهر بمانید و به دنبال اقامتگاه در این شهر باشید. برای اجاره سوئیت در کرج به هومسا سر بزنید. هومسا یک سامانه رزرو آنلاین ویلا و اقامتگاه است که به شما کمک می کند از راهی ایمن اقدام به اجاره ویلا یا اقامتگاه کنید. لینک زیر لیست اقامتگاه های کرج است.