مسجد نصیرالملک شیراز؛ مسجد رنگین کمانی ایران

اگر به شیراز سفر کرده‌ باشید، احتمالاً نام مسجد نصیرالملک را به عنوان یک مسجد عجیب‌وغریب شنیده‌اید. این مسجد یکی از زیباترین جاهای دیدنی شیراز است که به مسجد رنگین‌کمان یا مسجد صورتی نیز شهرت دارد. شاید در ابتدا فکر کنید که با یک مسجد اسلامی روبرو هستید که تفاوت چندانی با دیگر مساجد قدیمی ندارد؛ اما زمانی که خورشید به سوی مسجد نظر می‌کند و اشعه‌های طلایی‌اش را روی نمای ساختمان مسجد می‌پراکند، متوجه خواهید شد که مسجد نصیرالملک چیزی ورای تصورات شماست. در این مطلب همه آنچه که لازم است درباره‌ی این مسجد بدانید را شرح داده‌ایم. با ما همراه باشید.

مسجد نصیرالملک در تاریخ

بنای اولیه‌ی مسجد صورتی را میرزا حسن‌علی خان، ملقب به نصیرالملک و از اشراف قاجاری از خود به یادگار گذاشته است. او در سال ۱۲۵۵ هجری شمسی، زمانی که حاکم فارس بود، تصمیم گرفت مسجدی را بنا کند. در آن زمان سه معمار بسیار مشهور با نام‌های محمدحسن معمار، محمد حسینی و میرزا رضا کاشی، معماری مسجد نصیرالملک را در دست گرفتند. در سال ۱۲۶۷ هجری شمسی، یعنی حدود ۱۳۳ سال پیش، معماری این بنای خارق‌العاده به پایان رسید. هرچند که در آن زمان، هنوز مسجدی خاص و عجیب نبود!
در واقع زیبایی منحصربه‌فرد این مسجد، مربوط به در و پنجره‌های رنگارنگ آن است که در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی، توسط میرزا آیت ساخته شده است. عبور نور خورشید از میان این پنجره‌های رنگین، فضای معنوی داخل مسجد را رنگ‌آمیزی می‌کند و هنر بی‌بدیل چهار معمار چیره‌دست این بنای تاریخی نمایانگر می‌شود.
مسجد نصیرالملک در ابتدا شامل بخش‌های مختلفی همچون مسجد، انبار، حمام و خانه بود؛ اما متأسفانه بخش مهمی از این مسجد در زمان ساخت خیابان لطفعلی‌خان زند، تخریب شده است. نام مسجد صورتی در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شده است.

ویژگی‌های معماری مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک بالغ بر ۲۲۰۰ متر وسعت دارد و در زمینی بیش از ۲۸۰۰ متر بنا شده است. این مسجد که یکی از شاهکارهای معماری ایران است، کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری‌های بی‌نظیری دارد که در هیچ کجا، نمونه‌ی آن را نخواهید دید. استفاده از رنگ صورتی به عنوان رنگ غالب در کاشی‌کاری این مسجد، نمای آن را خاص و متفاوت کرده است؛ چرا که در هیچ‌کدام از مساجد ایرانی، چنین رنگ‌بندی و سبک و سیاقی به چشم نمی‌خورد.
جالب است بدانید که این مسجد هیچ گنبدی ندارد! البته کارشناسان معتقدند نبود گنبد بر بالای این مسجد، بیانگر عمومی نبودن مسجد نصیرالملک است. در ادامه به مهم‌ترین بخش‌های مسجد اشاره کرده‌ایم.

ورودی مسجد نصیرالملک

این مسجد زیبا دارای دو ورودی است که به کوچه‌ی جنوبی و امامزاده‌ی مجاور متصل هستند. یکی از این ورودی‌‌ها طاق‌نمایی مزین به مقرنس‌کاری و کاشی هفت‌رنگ دارد. بر سردر همین ورودی کتیبه‌ای از جنس مرمر نصب شده که روی آن شعری از شوریده‌ی شیرازی نوشته شده است. نام معمار و سال ساخت بنا نیز در این کتیبه به چشم می‌خورد.

حیاط مسجد نصیرالملک

وقتی وارد حیاط مسجد می‌شوید با یک فضای چهارگوش در قسمت شمالی مسجد مواجه خواهید شد. حوض وسط حیاط به همراه گلدان‌‌هایی پر از گل‌های شمعدانی، روح مسجد را شاداب و سرزنده نگه داشته‌اند. کاشی‌های هفت‌رنگی که نمای بیرونی ساختمان مسجد را مزین کرده‌اند نیز در طراوت و سرزنده بودن این فضا تأثیر چشم‌گیری دارند.

طاق مروارید

اگر بخواهیم زیباترین و چشم‌نوازترین قسمت مسجد را به شما معرفی کنیم، باید از این طاق ۸ متری یاد کنیم که آن را با نام طاق‌نمای شمالی نیز می‌شناسند. طاق‌های این قسمت از بنا، مانند فرورفتگی صدف هستند؛ همان قسمتی از صدف که مروارید را در خود جای می‌دهد.

شبستان مسجد صورتی

این قسمت از بنای مسجد نصیرالملک آفتاب‌گیر نیست و برای روزهای گرم تابستانی ساخته شده است. سقف شبستان یکی از زیباترین قسمت‌‌های این بنای تاریخی است. کاشی‌کاری بی‌نظیر سقف به همراه ستون‌‌های ساده و بسیار شیک آن، جلوه‌ای تکرار نشدنی از معماری ایرانی – اسلامی را به تصویر کشیده‌ است. در حال حاضر شبستان به موزه‌ی اوقاف تبدیل شده و در قسمت پشتی آن، دری هست که به قسمت گاو چاه باز می‌شود.

گاو چاه

در مسجد نصیرالملک چاهی وجود دارد که از آن آب مصرفی را بیرون می‌کشیدند. همچنین قسمتی از آب این چاه وارد حوض داخل حیاط مسجد می‌شد و از فواره‌ی حوض، فوران می‌کرد. در آن زمان برای کشیدن آب از چاه از حیواناتی مانند گاو و اسب کمک می‌گرفتند. گاو چاه مسجد صورتی، محلی برای نگهداری چهارپایانی بود که از چاه آب می‌کشیدند.

ایوان جنوبی

این مسجد دو ایوان دارد که به ایوان شمالی یا همان طاق مروارید و ایوان جنوبی معروف هستند. ایوان جنوبی به منظور قرینه‌سازی با طاق مروارید ساخته شده است؛ اگرچه خیلی با آن قرینه نیست! ارتفاع ایوان جنوبی، کوتاه‌تر از طاق مروارید است؛ اما مانند طاق مروارید با کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری تزئین شده است. در ایوان جنوبی دو گلدسته نیز وجود دارد که در ایوان شمالی به چشم نمی‌خورد.

امامزاده زنجیری

در شمال شرقی مسجد صورتی، آرامگاهی وجود دارد که مربوط به امامزاده سید جلال‌الدین، یکی از نوادگان حضرت امام سجاد (علیه‌السّلام) است. بنای این امامزاده را به دوران صفوی نسبت داده‌اند؛ اما کارشناسان می‌گویند که تزئینات بنا به دوره‌ی زندیه و قاجاریه بر می‌گردد.

عروس بنا

این بخش، همان‌طور که از نامش پیداست، قشنگ‌ترین و دلنشین‌ترین قسمت مسجد است. عروس مسجد در واقع همان شبستان غربی است که برای فصل تابستان ساخته شده است. شبستان غربی مسجد نصیرالملک، به‌عنوان یکی از خوش‌نماترین شبستان‌های مساجد ایرانی شناخته می‌شود.
روی سقف و دیوارهای این شبستان، کاشی‌کاری‌هایی به چشم می‌خورد که همانند آن را به راحتی پیدا نخواهید کرد. نقوش گل‌وبوته، آیات قرآنی با خط ثلث و نقوش اسلیمی از جمله تزئیناتی است که بر روی سقف این بخش از مسجد به چشم می‌خورد. همچنین کف آن را با کاشی‌های فیروزه‌ای تزئین کرده‌اند تا روح معنویت را در مسجد جاری کند.
در شبستان غربی دو ردیف ستون شش تایی وجود دارد که بیانگر اعتقاد به ۱۲ امام است. طراحی مارپیچی روی هر کدام از این ستون‌‌ها، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. مابین ستون‌ها نیز هفت طاق چشمه‌ای ساخته‌اند که زیبایی این نما را دوچندان کرده است.
محراب مسجد نصیرالملک، در امتداد ستون‌های زیبای شبستان غربی قرار گرفته است؛ یک محراب مرمر پوش که کمی پایین‌تر از کف شبستان است و حس و حال عجیبی را به بازدیدکنندگان منتقل می‌کند.

تزئینات مسجد صورتی

محمدحسن معمار که یکی از معماران چیره‌دست آن زمان بوده، بنای تاریخی باغ ارم را نیز ساخته است. شاید همین زبردستی او در ساخت باغ ارم باعث شده تا میرزا حسن‌علی خان برای ساخت مسجد صورتی به سراغش برود. او مسجد را با آجر و گچ بنا کرده و برای تزئین نماهای داخلی و خارجی از ترکیب سنگ و آجر و کاشی استفاده کرده است.
وقتی به روبروی دو در چوبی مسجد می‌رسید، سر خود را بالا بگیرید؛ درست بالای سرتان، طاق نمایی خواهید دید که مزین به مقرنس‌کاری با کاشی‌های هفت‌رنگ است. درست در همین نقطه متوجه می‌شوید که دنیای این مسجد را صورتی رنگ‌آمیزی کرده‌اند. علتش را هم هیچ‌کس نمی‌داند!
تمام زیبایی‌های مسجد نصیرالملک فقط زمانی کامل می‌شود که خورشید، پرتوهای طلایی‌اش را از پنجره‌های رنگارنگ مسجد عبور می‌دهد و بر زمین فیروزه‌ای رنگ می‌نشاند.

مسجد صورتی از نگاه گردشگران

گرچه اغلب شیرازی‌ها و مردم ایران این مسجد را با نام نصیرالملک می‌شناسند، اما در بین بیشتر گردشگران غیرایرانی به نام مسجد صورتی مشهور است.
مارسل جی درباره‌ی این مسجد نوشته است: «ارزش دیدن دارد. تمام شنیده‌هایتان درست است. اگر می‌خواهید بیشترین بازتاب رنگ را در مسجد ببینید، بین ساعت ۷ تا ۱۰ صبح به آنجا بروید».
یک گردشگر انگلیسی‌ به نام دوک نیز گفته است که: «اینجا آینه‌ای از رنگ‌ها است. در آن احساس آرامشی بی‌نظیر خواهید داشت».
آرمانوس از سوییس نیز نوشته: «هیچ دلیلی وجود ندارد که بخواهید دیدن چنین بنایی را از دست بدهید».
تمامی این گفته‌ها تنها یک معنی دارند؛ هنر، مربوط به هر دین و مسلکی که باشد، اگر خلاقیت را هدف بگیرد، مهرش به قلب تمام هنردوستان عالم خواهد نشست.

بهترین زمان برای بازدید مسجد نصیرالملک

برای بازدید از این مسجد رنگین‌کمانی، بهتر است اواسط پاییز تا اواسط زمستان را انتخاب کنید؛ در این فصول، خورشید به صورت مایل به مسجد می‌تابد و نور ساعت ۷ تا ۹ صبح‌های پاییزی و زمستانی، در بهترین حالت برای عکاسی در مسجد نصیرالملک است.
اگر می‌خواهید از طاق مروارید یک عکس کامل و بی‌نظیر داشته باشید، بهتر است بعدازظهر را برای رفتن به این مسجد انتخاب کنید. چون در این ساعت از روز است که نور، مستقیم به آن می‌تابد. به طور کلی اگر بخواهید فقط یک بار به مسجد نصیرالملک بروید، پیشنهاد ما صبح زود است. شبستان غربی برای عکاسی در صبح زود بسیار مناسب است. نور و رنگ در مسجد صورتی با هم درآمیخته و جلوه‌ای سحرانگیز به فضا می‌بخشد. به قول یک عکاس ژاپنی: «اینجا را برای آفتاب صبح ساخته‌اند. انگار که این مسجد از دنیای دیگری آمده است تا ما را شگفت‌زده کند. شاید با دیدن درخشش نور بر روی دستانتان، احساس کنید که دستان شما به طور طبیعی به حالت قنوت درآمده‌اند! احتمالاً هدف از ساخت این مسجد، جلوه‌گر کردن معنویت از طریق درخشش نور صبح بر روی شیشه‌ها بوده است».

آدرس مسجد صورتی

مسجد نصیرالملک در استان فارس، شهرستان شیراز و در محله‌ی گود عربان قرار دارد. با رسیدن به این محله می‌توانید وارد خیابان لطفعلی‌خان زند شده و به کوچه‌ی نصیرالملک بروید. این مسجد زیبا به باغ تاریخی و زیبای نارنجستان قوام نیز بسیار نزدیک است. پیش از رفتن به مسجد، برای این‌که از باز بودن آن مطمئن شوید با شماره‌ی ۰۷۱۳۲۲۴۱۶۶۱ تماس بگیرید.

اقامت در شیراز

شیراز شهری زیبا با جاذبه‌های گردشگری فراوان است که در هر فصلی، قشنگی‌های مخصوص به خودش را دارد. این شهر تاریخی و فرهنگی، سالانه مسافران ایرانی و غیرایرانی زیادی را پذیرا است. به همین دلیل اجاره ویلا و سوئیت در شیراز یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افرادی است که می‌خواهند راهی این شهر شوند. عده‌ای هم برای آشنایی بیشتر با مردم و لمس فرهنگ این دیار از نزدیک، تمایل به اجاره اقامتگاه بومگردی در شیراز دارند.
بهترین کار برای این‌که خیالتان از محل اسکان خود در شیراز راحت شود، اجاره آنلاین ویلا و سوئیت از هومسا است. هومسا به عنوان سامانه‌ی اجاره‌ی اقامتگاه‌های غیر هتلی، بهترین سوئیت‌ها و خانه‌ها را با اطلاعات کامل در سایت خود ثبت کرده است. با مراجعه به سایت هومسا می‌توانید از بین این اقامتگاه‌ها، محل مورد نظر خود را انتخاب و رزرو کنید.