قنات حسن آباد؛ یادگاری 700 ساله یزد

شاید ضرب المثل “برای من که آب ندارد برای تو نان دارد” زیاد به گوشتان خورده باشد اما تا به حال به این فکر کرده اید که این ضرب المثل از کجا آمده است؟ شاید کمتر کسی باشد که بداند این ضرب المثل به یادگاری 700 ساله یزد بر می گردد.

مقنیان (حفر کنندگان چاه) به دنبال حفر کردن یک قنات و پیدا کردن آب بودند که یکی از آن‌ها رو به صاحب قنات می‌گوید، از این قنات آبی بیرون نمی‌آید و ما فقط داریم وقتمان را تلف می‌کنیم. صاحب قنات اما همچنان دلخوش بود و راضی نمی‌شد که مقنیان از کندن قنات دست بکشند. این روال چند روزی ادامه داشت و همچنان از آب خبری نبود. تا این که یک روز پس از حرف‌های متعدد مقنیان، صاحب قنات رو به آن‌ها می‌کند و می‌گوید این قنات اگر برای من آب ندارد، برای تو که نان دارد و این شروع داستان قنات مهریز حسن آباد یزد بود.

پس از گذشت زمانی کوتاه میان مقنیان و صاحب قنات، آبی درون قنات شروع به جوشیدن کرد و به چشمان منتظر صاحب قنات امید بخشید.

برای این که بیشتر با این قنات آشنا شوید و از اتفاقاتی که از زمان حفر این قنات تا به حال رخ داده است با خبر شوید، با ما همراه باشید.

قنات حسن آباد از کجا به کجا

قنات حسن آباد یزد قدمتی 700 ساله دارد که به قرن هشتم هجری برمی‌گردد. این قنات از ارتفاعات غربالبیز سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از شهرستان مهریز یزد، به روستاهای دهنو و حسن آباد و مریم آباد می‌رسد. این روستاها از آب این قنات برای آبیاری زمین‌های کشاورزی شان، باغ‌هایشان و آب انبارهایشان استفاده می‌کنند. پس از گذشتن از این سه روستا نوبت به کوشک باغ پهلوان پور می‌رسد و آب این قنات در آن جاری می‌شود. می‌توان اینطور گفت که این قنات از شهرستان مهریز تا یزد ادامه دارد.

آب این قنات 71 کیلومتر طول دارد و میزان آب آن به دلیل بارندگی‌هایی که در رشته کوه شیرکوه وجود دارد، قابل تغییر است و در فصول مختلف سال تغییر می‌یابد اما اگر آب این قنات را به صورت میانگین بخواهیم در نظر بگیریم، در فصل‌های پر آب 200 لیتر در ثانیه و در فصل‌های کم آب، 110 لیتر در ثانیه آبدهی دارد. این میزان آب باعث رونق کشاورزی در بیش از 6000 زمین کشاورزی می‌شود که در روستاهای اطراف این قنات واقع شده‌اند.

این قنات ویژگی‌هایی دارد که باعث تمایز آن از سایر قنات‌ها می‌شود و مختص همین قنات است. با این ویژگی‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

• حجم و کیفیت خوب آب
• کانال آبرسان با عمق کم
• تشکیل نشدن لایه های گچی و نمکی
• عدم وجود املاح در آب قنات

چه کارهایی باید برای زنده ماندن این قنات انجام داد؟

آب این قنات در طی این 700 سال به دلیل قرار گرفتن در مسیر سیلاب‌ها و بهره‌برداری‌های نامناسب کاهش پیدا کرده است اما با تلاشی که مسئولان داشتند و تعمیراتی که انجام شد، دوباره راه این قنات باز شد و آبدهی آن افزایش پیدا کرد. اما تنها حمایت مسئولان برای حفظ آب این قنات و نجات آن کافی نخواهد بود. نیاز به حمایت مردمی هم هست و افرادی که در اطراف این قنات ساکن هستند، باید از حفر چاه‌های خود مختار (چاه‌های خودمختار به چاه‌هایی می‌گویند که بدون مجوز و به صورت غیر مجاز ساخته می‌شوند) خودداری کنند.

اقدامات دیگری که می‌تواند در افزایش آبدهی این قنات موثر باشد و باید به صورت سالانه انجام شود، لایروبی سالانه قنات، مرمت شقی در مسیر قنات، جلوگیری از ایجاد طرح‌های صنعتی در مسیر قنات است. سیستم‌های نظارتی و اجرایی باید همواره به این موضوع توجه داشته باشند و جلوی ایجاد طرح‌هایی که ضرر رسان خواهند بود را بگیرند.

ثبت اثر در یونسکو

این قنات پس از تلاش‌های بسیاری که انجام شد و پس از حمایت‌های بسیار، در سال 89 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. و سرانجام در ژوئیه سال 2016 با دریافت گواهی بی‌نظیر و یا دست کم استثنایی و به دلیل داشتن تکنولوژی خاص، قنات حسن آباد یزد در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید. قنات حسن آباد یزد از مهم‌ترین آثار تاریخی و باستانی یزد است که در میان دیدنی های یزد از محبوبیت ویژه‌ای میان گردشگران ایرانی و خارجی برخوردار است.

یزد شهری است که اگر یک بار برای شما دعوتنامه بفرستد پس از آن بارها و بارها شتابان به سوی آن می‌روید.