شب‌نشینی با آسمان در شهاب باران برساوشی

برای دیدن شگفتی‌های این کره خاکی گاهی لازم است سر به هوا باشید! سقف این کره خاکی بدون شک می‌تواند شگفتی‌های زیادی برای ما داشته باشد به شرط آنکه کنجکاو و علاقه‌مند به دنیای ستارگان و کهکشان‌ها باشیم، آن زمان است که به دنبال پدیده‌های نجوم و ستاره شناسی می‌رویم. دیدن زیبایی‌های آسمان فقط برای اخترشناسان و منجمان دلچسب نیست، بلکه هر انسانی از تماشای آن لذت می‌برد. امروز یا بهتر است بنویسم امشب، می‌خواهیم به یکی از زیباترین جلوه‌های آسمان شب یعنی شهاب باران یا همان برساوش برویم. با ما تا انتهای این مقاله از هومسا همراه باشید تا علاوه بر این که با صورت‌های فلکی آشنا می‌شویم؛ راز گذشتگان خود را کشف کنیم و بدانیم این گوی‌‌های آتشین که در آسمان ظاهر می‌شود از کجا آمده و به کجا می‌رود؟

شهاب باران چیست؟

شهاب باران یا بارش شهابی (meteor shower) پدیده‌ای زیبا در آسمان است که هر ساله در دوره‌های مختلفی رخ می‌دهد و از زمان گذشته تا کنون برای انسان‌ها جالب توجه بوده است. بارش شهابی برساووشی را مهم‌ترین و زیباترین رویداد این پدیده جذاب می‌دانند. در واقع برساوش نام یکی از صورت‌های فلکی در نیمکره شمالی است و از آنجا که کانون این پدیده در نزدیکی برساووش و مرز صورت فلکی ذات‌الکرسی رخ می‌دهد، به همین نام شناخته می‌شود. این بارش شهابی از توده‌ی ذرّات برجای ‌مانده از دنباله‌دار سوئیفت‌ تاتل به وجود می‌آید و معمولاً از بیست و هفتم تیر تا سوم شهریور (بیش از یک ماه) فعّال است که بازه‌ی زمانی بلندی برای بارش شهابی به‌ شمار می‌آید اما اوج این بارش‌ها معمولا در 22 مرداد به چشم می‌خورد.

همانطور که می‌دانید زمین نیز به دور خود می‌چرخد و در حال گردش از میان یخ و غبارهای به جا مانده از این ستاره می‌گذرد. هنگامی که این اجرام به جو زمین برخورد می‌کند آتش گرفته و به انرژی تبدیل می‌شوند. گاهی کوچکی این اجرام به اندازه یک ماسه ریزه است اما به دلیل سرعت بسیار بالایی که دارد تمام این جرم با سرعت 200 کیلومتر در ساعت تبدیل به گرما می‌شود و هنگامی که به جو زمین برخورد می‌کند؛ آتش می‌گیرد و ما از روی زمین این جسم یا  شهاب‌واره‌ را مانند نوری در آسمان می‌بینیم که لحظه‌ای در گوشه‌ای از آسمان عبور کرده و خاموش می‌شود.

انواع بارش‌های شهابی

The Quadrantids یا بارش شهابی ربعی

یکی از جذاب‌ترین بارش‌هایی که در روزهای بلند و زمستانی دی ماه اتفاق می‌افتد؛ بارش شهابی ربعی است. دقیقا زمانی که شب‌ها رو به بلند شدن می‌رود و آسمان در ظلمات مطلق قرار می‌گیرد؛ در نزدیکی دب اکبر آسمان، بارش شهابی اتفاق خواهد افتاد.

در گذشته منجمان، صورت‌های فلکی مختلفی برای آسمان متصور می‌شدند، به این صورت که ستارگان نزدیک به هم را انتخاب می‌کردند که با یکدیگر همسو و هم‎‌سرعت باشند و تجمع آنها را یک صورت فلکی می‌نامیدند. به طور مثال دب اکبر که در زبان عربی به معنی «خرس بزرگتر» است یکی از صورت‌های فلکی بسیار مهم در آسمان بوده که در دیگر زبان‌ها نیز به همین نام خوانده شده؛ در زبان انگیسی: Great Bear و در زبان لاتین Ursa Major تلفظ می‌شود. در مقابل خرس بزرگتر یا دب اکبر صورت فلکی دیگری قرار دارد که «دب اصغر» خوانده می‌شود که ستاره‌ها به شکل خرسی کوچک گرد هم آمدند.

در مجموع اسامی صورت‌های فلکی معروف دیگر به شرح زیر است:

• صورت فلکی دلو (بهمن) یا آبریز
  • صورت فلکی عقاب
  • صورت فلکی قوچ یا حمل (فروردین)
  • صورت فلکی خداوند کرسی ذات الکرسی
  • صورت فلکی دوپیکر یا جوزا
  • صورت فلکی اسد، شیر یا (مرداد)
  • صورت فلکی شلیاق یا چنگ رومی.
  • صورت فلکی حوت، ماهی یا (اسفند)
  • صورت فلکی عقرب، کژدم یا (آبان)
  • صورت فلکی ثور، گاو یا (اردیبهشت)

در روزهای اول زمستان بارش شهابی ربعی یا The Quadrantids را می‌توانید در نزدیکی صورت فلکی دب اکبر مشاهده کنید که در نیمکره شمالی زمین به وضوح دیده می‌شود و در بارش شهابی ربعی در هر یک ساعت 25 شهاب‌واره آسمان تاریک را می‌شکافد.

بارش شهابی شلیاقی (The Lyrides)

در روزهای زیبای بهاری تقریبا در اوایل اردیبهشت بارش شهابی شلیاقی اتفاق می‌افتد که این پدیده زیبای آسمانی در صورت فلکی شلیاق رخ می‌دهد. این شهاب باران در نیمکره شمالی بهتر دیده می‌شود که در مدت زمان شصت دقیقه 10 الی 15 شهاب‌واره در آسمان دیده می‌شود که در برخی از سال‌ها به 100 شهاب‌ سنگ در یک ساعت نیز می‌رسد.

بارش شهابی اتا دلوی (The Eta Aquarids)

از دیگر بارش‌های شهابی که در روزهای بهاری اتفاق می‌افتد و بسیار قابل توجه است The Eta Aquarids یا بارش شهابی اتا دلوی بوده که در صورت فلکی دلو به وقوع می‌پیوندد! البته قابل توجه است که اگر در نیمکره جنوبی زمین باشید بهتر می‌توانید این پدیده آسمانی را با وضوح مشاهده کنید.

بارش شهابی دلتا دلوی (The Delta Aquarids): این بارش از ماه جولای تا آگوست (مرداد) رخ می‌دهد که حدود 15 تا 20 شهاب سنگ در ساعت قابل مشاهده است و در نیمکره جنوبی دید بهتر دارد.

بارش شهابی آلفا کپریکرنیدز (The Alpha Capricornids): زمان این بارش نیز همان دلتا است منتها به نسبت ضعیف‌تر و حدود 5 شهاب در ساعت دیده می‌شود. در هر دو نیمکره این زمین باشید نیز قابل مشاهده است.

بارش شهابی جباری (The Orionids)

یکی از رقیب‌های بسیار جدی شهاب باران برساوشی؛ بارش شهابی جباری است که در روزهای پاییزی آسمان را پر نور می‌کند. احتمال وقوع بارانی از شهاب در روزهای پاییزی آبان وجود دارد که در برخی از سال‌ها 10 تا 20 شهاب ‌سنگ دیده می‌شود و در سال‌هایی نیز بارش شهابی جباری به 50 تا 70 شهاب در ساعت می‌رسد.

دیگر بارش‌های شهابی به قرار زیر است که زمان و کم و کیف آن با هم متفاوت می‌شود:

• بارش شهابی برساوشی (The Perseids):
• بارش شهابی اژدهایی (The Draconids)
• بارش شهابی ثوری جنوبی (Southern Taurids)
• بارش شهابی ثوری شمالی (Northern Taurids)
• بارش شهابی اسدی (Leonids)
• بارش شهابی جوزایی (Geminids)
• بارش شهابی دب اکبر (Ursids)

برای دیدن شهاب باران کجا برویم؟

بدون شک در مناطقی که کمترین آلودگی نوری و غباری وجود دارد، می‌توان این پدیده زیبا را با چشم دید اما پیدا کردن چنین جایی در شهرها معمولا به سختی امکانپذیر است. اطراف شهرها معمولا خلوت‌تر به نظر می‌رسد، مخصوصا اگر یک منطقه کویری باشد که آسمان آن با ستاره‌های رنگارنگ تزئین شده باشد. در ادامه به چند منطقه مناسب برای دیدن شهاب باران برساوشی اشاره می‌کنیم.

کویر مرنجاب؛ رقص شن در میان باد

در حاشیه‌ی استان اصفهان و شهر کاشان کویر مرنجاب قرار گرفته که به رمل‌های بلند معروف است. علاوه بر بافت کویری، آوازه‌ی کاروانسرای مرنجاب که یکی از کاروانسراهای عباسی بوده، به آن طرف مرزها نیز رفته و این منطقه را به یکی از جاذبه‌های تاریخی طبیعی کویر مرکزی تبدیل کرده است. دیدن شهاب باران میان رمل‌ها، حال و هوای دیگری دارد، به شرطی که حواستان باشد در تابستان احتمال وجود حیوانات سمی هست و باید به موارد ایمنی توجه زیادی بکنید. همچنین مسافتی را در میان جاده خاکی طی می‌کنید که ممکن است شما را به بیراهه بکشاند، پس سعی کنید قبل از غروب خورشید و با راهنمای محلی به منطقه بروید.

شهر خیالی بیابان لوت

ایستادن بر بلندی کلوت‌های شهداد و دیدن شهاب باران در بیابان لوت، بدون شک از آن تجربه‌های بکری است که اگر فرصت آن را داشته باشید، نمی‌توانید به سادگی از کنار آن عبور کنید. شهداد منطقه‌ای کویری در کرمان است که به خاطر اقلیم گرم و خشک آن اغلب در نیمه دوم سال میزبان گردشگران می‌شود اما برای علاقه‌مندان و کرمانی‌ها یکی از بهترین جاها برای دیدن بارش شهابی در مرداد است با این فرض که در زمان غروب و شب به آنجا بروید تا از عوارض گرمای احتمالی پیشگیری کنید.

دشت لار؛ دامنی بر تن دماوند

در دامنه قله دماوند و در نزدیکی تهران می‌توانید برای تماشای بارش شهاب به دشت لار بروید. شاید نیاز باشد برای ورود به منطقه مجوز بگیرید، پس قبل از هر برنامه‌ریزی از این موضوع مطمئن شوید. این منطقه یکی از جاهای دیدنی اطراف تهران است که معمولا در یک سفر یک روزه هم می‌توان برای آن برنامه چید اما اگر برای این رویداد می‌روید، شب را در همان منطقه اطراق کنید و درحالیکه سرتان به سمت آسمان است از هوای تازه و البته خنک آن در گرمای مرداد لذت ببرید.

روستای قلعه بالا؛ در همسایگی خانه‌ی دلبر

این روستا که در 140 کیلومتری شاهرود و در نزدیکی پارک ملی خارتوران قرار گرفته، یکی از همان مناطقی است که معمولا تورهای گردشگری برای دیدن شهاب باران انتخاب می‌کنند. چرا که شما فرصت یک روستاگردی جذاب و در عین حال دیدن شهاب‌های آتشین در آسمان پاک و هوای خنک را خواهید داشت که برنامه سفرتان را کامل‌تر می‌کند. برای اجاره اقامتگاه در شاهرود وارد سایت هومسا شوید و با جستجو این منطقه و بررسی گزینه‌های دلخواه، اقامتگاه مناسب سلیقه و بودجه خودتان را رزرو نمایید.

بدون شک مناطق زیادی وجود دارد که برای دیدن شهاب باران مناسب باشد، از مناطق کمتر شناخته شده گرفته تا مناطقی که پاتوق منجمان و اخترشناسان است و هر ساله برای دیدن این دلبری آسمان شب به آن مناطق سفر می‌کنند و ما در این مقاله تنها به چند مورد آن اشاره کردیم. اگر تجربه دلچسبی در این مورد دارید، می‌توانید در پایین این مقاله برای ما و مخاطبانمان بنویسید.

کلام پایانی

دیدن آسمان و شهاب باران برساوشی کار سختی نیست، کمی که کنجکاوی به خرج بدهید و میل به دیدن زیبایی‌های این هستی داشته باشید، راه هموار می‌شود. یک شب را نخوابید و به آسمان سفر کنید، سرتان را بالا بگیرید تا از زمین به دنیای آسمان شب و شهاب‌های فروزان بال بکشید.