خیام خوانی بوشهری ؛ اندیشه‌ای ژرف در قالب موسیقی بومی

خیام خوانی بوشهر را بسیاری از ایرانیان می‌شناسند. اما درباره فلسفه و چگونگی اجرای آن کمتر سخن گفته شده است. خیام شخصیتی نام آشنا و جهانی است. از تقویم دقیق و بسیار علمی که همه روزه از آن استفاده می‌کنیم و بنام تقویم جلالی معروف است، تا رباعی‌های بی‌نظیر و فلسفی او نه تنها در ایران که در سراسر جهان خواننده‌های زیادی دارد. می توان گفت در سفر به جاهای دیدنی بوشهر، دیدن این مراسم خالی از لطف نیست.

مراسم خیام خوانی، از هنر تا اندیشه

خیام را هر اهل هنری می‌شناسد. آوازه چنین دانشمندی هنردوست، و هنرمندی شیفته علم نه در ایران که در همه نقاط جهان پیچیده است، اما آیا دانستن نام خیام به معنای شناخت اوست؟

خیام شخصیتی چنان پیچیده دارد که اندیشه‌های او را، فیلسوفان بزرگ قرن، برای پرورش ذهن و نبوغ خود، مرور می‌کنند. شعرهایش، نه تنها در نیشابور که زادگاه و مدفن اوست، که در هر دیار دور و نزدیک، بر لب‌ها زمزمه می‌شود.

اما خیام خوانی، در این میان نقشی دیگر از این آواهاست.

مردم بوشهر، سالهاست که نسل پشت نسل، با این اشعار زیسته‌اند. خیام خوانی در بوشهر از رسوم اهالی این استان جنوبی، تنها شبی با شعر و موسیقی نیست. بلکه فلسفه‌ای برای زیستن در دم و غنیمت شمردن آن است.

در ادامه مطلب، با شما درباره خیام خوانی بوشهر بیشتر خواهیم گفت.

جنوب کشورمان، سرزمینی زنده است. از موسیقی و آواز هرچه بخواهید در این خطه خواهید یافت. بنادر جنوب به ‌و‌یژه بوشهر، از این نظر سرآمد و پیشتازند. شب‌های بندر را کسی بدون موسیقی و آواز، نمی‌شناسد. بادهای شرجی که از خلیج بر بوشهر می‌وزد با خود، آوای بلم‌ران‌ها را به ساحل می‌رساند. نوای نی و فلوت در گوش جان بندریان، نوایی آشناست.

شروه، شرفه یا شهری خوانی، از برنامه‌های شعرخوانی دسته‌جمعی در بوشهر و هنری اصیل و قدیمی است که از اشعار فایز و مفتون ریشه گرفته و سالهاست اجرا می‌شود. این نوع موسیقی نوایی غمگین و سوزناک دارد و بیشتر با نی همراهی می‌شود.

برای دیدن خیام خوانی چه زمان باید در بوشهر بود؟

خیام الفتی دیرینه با گلها و گیاهان داشته است. آرامگاه خیام در فصولی از سال غرق در گل است.  اردیبهشت ماه، که در همه جا فصل گلهاست، سالروز تولد این شاعر گرانمایه است. زمانی که همه ساله، محافل زیادی در بزرگداشت او برپا می‌شود. در بوشهر نیز خیل دوستداران خیام، مراسمی به همین مناسبت برپا می‌کنند.

اجرای خیام خوانی بوشهری، اصلی‌ترین بخش این مراسم است. از جاذبه‌های گردشگری این ناحیه، همین مراسم است. گردشگران زیادی از همه جای ایران و جهان به عشق دیدن این مراسم به بوشهر سفر می‌کنند. هوای مطبوع این فصل از سال هم، این سفر را بیش از پیش شیرین و دلچسب می‌نماید.

شما نیز می‌توانید با تدارک سفری دلچسب در این فصل از سال که آب و هوا نیز برای مسافرت به جنوب کشور مهیاست، به بوشهر سفر کنید. این استان در منطقه مرطوب و شرجی واقع شده و در ماه‌های ابتدایی سال، آب و هوای بهتری دارد. جلوه‌های طبیعی نیز در این زمان بهتر بوده و زمینه مناسبی برای یک سفر خاطره‌انگیز فراهم خواهد بود.

علاوه بر تماشای خیام خوانی بوشهری، در این فصل از سال، با استفاده از طبیعت زیبا از مناظر فوق‌العاده جهت گردشگری نیز بهره‌مند شوید.

هنگامی که برای دیدن این برنامه شاد موسیقی به بوشهر سفر می‌کنید، هومسا برای اقامت شما تدارک محل اقامتگاه را دیده است. با رزرو آنلاین اقامتگاه‌های بومگردی در بوشهر یا سوئیت و آپارتمان، در مورد محل و کیفیت اقامت خود، دغدغه‌ای نخواهید داشت. برای این کار می‌توانید به سایت هومسا وارد شده و به ‌صورت کاملا آنلاین از این اقامتگاه‌ها دیدن کنید. هم‌چنین، سوییت‌های مجهز این مجموعه نیز برای پذیرایی از شما و همراهانتان آماده است.

خیام شادی جاودانه را به ما می‌آموزد

نوای خیام خوانی در بوشهر، بر خلاف سایر موارد مشابه شعرخوانی، با شادی درآمیخته است. در این مراسم، شادی از هر نظر بر موسیقی بوشهر و استان همسایه آن هرمزگان، غالب است.

خیام خوانی به واقع، برجسته‌ترین و سرزنده‌ترین موسیقی این ناحیه شناخته می‌شود. آوازی شاد که هم در تک‌خوانی و هم به‌صورت دسته‌جمعی، شادی نهفته‌ای در خود دارد. شادی و شعفی که خبر از وارستگی و رهایی از زمان می‌دهد. آن که خیام را می‌شناسد و خیامی می‌خواند، هرگز اندوه دنیا را به خود راه نخواهد داد. زیرا می‌داند که دنیا، گذری است بس کوتاه بر پهنه‌ای که خود نیز در گذر است. هر کس را نوبتی برای گذر از این بیغوله داده‌اند. پس همان بهتر که دم را غنیمت بشمرد و ایام گذران را به شادی طی کند.

خیام خوانی بوشهری، براستی شادی بر خاکی است که دیر یا زود با آن درمی‌آمیزیم. پس چه بهتر که پایکوبان بر آن به رقص آییم و شادی این دم را بر باد ندهیم.

فلسفه خیام خوانی

اهالی بوشهر، در سنتی دیرینه، اشعار خیام را، در محفل‌های خصوصی و میهمانی هایی کاملا مردانه می‌خوانند. شیوه اجرا، به این صورت است که ابتدا بزرگ محفل، تک‌خوانی را با اشعاری از حافظ یا دیگر شعرای نامدار به‌عنوان مقدمه آغاز می‌کند. سپس، میهمانان، کم کم به حلقه آواز پیوسته و رباعی‌های خیام را به صورت دسته‌جمعی و همراه با دف و نی و متاثر از ردیف موسیقی ایرانی می‌خوانند. دست زدن ریتمیک و هماهنگ، همراه با بداهه سرایی نیز، بخشی از مجلس است. این مراسم را خیام خوانی یا خیامی می‌نامند.

شادی، هلهله و پایکوبی که در زبان محلی یزله نامیده می‌شود، چاشنی این مجالس است تا فلسفه در دم زیستن را بار دیگر یادآوری کند. فلوت، ضرب و نی جفتی از سازهای همراه کننده در این مجلس شادمانی هستند.

از نیشابور تا بوشهر، خیام خوانی بوشهر همه جا به عنوان آیینی شادمانه و فلسفی، با استقبال روبروست. برای مسافرانی که جهت دیدن این مراسم به جنوب سفر می‌کنند، اقامتی آسان و دلپذیر، بخش مهمی از شیرینی سفر است. انتخاب اقامتگاه‌های بوم‌گردی یا ویلاهای مجهز و نیز سوییت‌های دربستی و مدرن از هومسا، می‌تواند خیال شما را بابت اقامت چند روزه در طی سفر آسوده کند. به این منظور، باید پیش از سفر، به صورت آنلاین نسبت به رزرو مورد دلخواه خود اقدام نمایید که با چند کلیک ساده امکان‌پذیر است.

هنرمندان بنام خیام خوانی چه کسانی هستند؟

طی عمری که از این مراسم می‌گذرد (به روایتی از ۱۲۱۵ شمسی) نواهای جاودان زیادی به گروه خیامی‌ها پیوسته‌اند. از بهترین خیامی‌خوان‌ها می‌توان به مرحومان حسین موجی و رسول شوشتری اشاره کرد هم‌چنین جهان‌بخش کردی و باقر آرامی نیز در زمان حیات این رسم شادمانه را با نوای خوش خود، با دیگران شریک شده‌اند. استادان روح‌الله صفوی و استاد غلامرضا وزان نیز در ادای این هنر خوش درخشیده‌اند.

آقای اکبری از نوازندگان بنام بوشهر است که دستی در بداهه خوانی ضمن مراسم خیام خوانی بوشهری دارد. در ادامه مطلب به ذکر توضیحاتی در این مورد می‌پردازیم.

بداهه خوانی در مراسم خیام خوانی چیست؟

طی مراسم خیامی در بوشهر، رسم بر این است که شاعران و خوانندگان، بنا بر توان و ذوق خود، اشعاری را هم ‌وزن و بر روال ابیات خیام، به‌ صورت بداهه سروده و در دم، با جمع می‌خوانند. بی‌شک بداهه خوانی، یکی از مهارت‌های کم‌نظیر و بسیار هنرمندانه است که در توان هر فرد یا شاعری نیست. زیبایی این اشعار و رقص و شادمانی جمعی تا حدی است که میهمانان جمع را نیز به وجد می‌آورد.

سخن آخر

در انتهای این نوشتار یادآور می‌شویم خیام خوانی بوشهری از رسوم دیرینه در این استان جنوبی کشورمان است. جایی که ارادتی ویژه به این شاعر نامدار وجود دارد و اشعارش، با نوای موسیقی و پایکوبی، در سالروز تولد شاعر خوانده می‌شود. خیام خوانی در بوشهر مراسمی نسبتا مردانه است که با رقص و پایکوبی همراه است.

فلسفه این شعر خوانی و پایکوبی، یادآوری زودگذر بودن زندگی است. تکرار این که نباید به دنیا دل بست و غم از آن به خود راه داد. فلسفه خردمندانه زیستن در دم و غنیمت شمردن عمری که کوتاه و بر باد است. خوانندگان بنامی در این عرصه وارد شده و با شادمانی گروه، خوانده‌اند. همچنین بداهه پردازان نیز، اشعار خیام را همراه با نوای نی و دف، بداهه سروده و هم‌خوانی کرده‌اند.

بهترین زمان برای رفتن به این استان جنوبی کشورمان و دیدن مراسم خیام خوانی بوشهری، اردیبهشت ماه و همزمان با تولد شاعر است. زمانی که مراسم خیامی در جریان بوده و امکان دیدن این مراسم وجود دارد.

در سفر به بوشهر برای تماشای این مراسم، می‌توانید از اقامتگاه‌های بومگردی این ناحیه که تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای شما خلق می‌کند، استفاده نمایید.