باغ اکبریه بیرجند: نگینی درخشان در قلب کویر

باغ اکبریه بیرجند یکی از زیباترین و ارزشمندترین باغ‌های تاریخی ایران، در شهر بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی واقع شده است. این باغ با معماری منحصر به فرد، فضای سرسبز و دلنشین و تاریخ غنی خود، به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه تبدیل شده است.

تاریخچه باغ اکبریه بیرجند

باغ اکبریه با وسعتی حدود 45،000 مترمربع در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از ۲ بناست که ساختمان قدیمی‌تر متعلق به حشمت‌الدوله، پدر ابراهیم شوکت‌الملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‌گردد. بنای دیگری که در این مجموعه واقع شده، ساختمان تشریفات است که توسط شوکت‌الملک بنیان شده‌ است. این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت، به طوری که در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر شهرت یافته بود.

باغ اکبریه در دوره قاجار و به دستور شوکت الملک علم، حاکم بیرجند با معماری استاد الله داد جعفری در دو طبقه ساخته شد. این باغ در ابتدا به عنوان محل سکونت و پذیرایی از مهمانان حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. بعد از شوکت‌ الملک، پسرش اسد‌الله علم در ماه‌هایی از سال به این باغ می‌آمده تا برای مدتی در آن زندگی کند. گاهی هم اسد‌الله علم در باغ اکبریه میزبان بود و از افرادی مثل شاه و فرح پذیرایی می‌کرد. بعد از مدتی اسد‌الله علم تصمیم می‌گیرد که دیگر خودش صاحب باغ اکبریه بیرجند نباشد و آن را وقف آستان قدس رضوی می‌کند که نهایتا در سال ۱۳۷۱ باغ اکبریه به سازمان میراث فرهنگی واگذار می‌شود. با گذشت زمان، باغ اکبریه به یکی از مراکز مهم فرهنگی و اجتماعی بیرجند تبدیل شد و نقش مهمی در تاریخ این شهر ایفا کرد.

معماری باغ اکبریه

باغ اکبریه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: عمارت اصلی و باغ. عمارت اصلی باغ، بنایی دو طبقه با معماری زیبا و چشم نواز است. این عمارت دارای تالارها، اتاق‌ها و ایوان‌های متعددی است که با تزئینات گچبری، آینه‌کاری و نقاشی‌های دیواری زیبا آراسته شده‌اند. باغ اکبریه نیز با درختان سر به فلک کشیده، گل‌های رنگارنگ و حوض‌ها و آبنماهای متعدد، فضایی بسیار دلنشین و آرامش بخش را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی می شود که صرفاً جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی در اوایل دوره قاجار بکار گرفته می شده است.

این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‌ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی‌الیه شرقی، که شامل دو طبقه‌است می‌باشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‌کند. عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هستهٔ مرکزی باغ به حساب می‌آید از تزیینات و چشم‌انداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده‌است

بخش‌های مختلف باغ اکبریه

• عمارت اصلی: این عمارت که در مرکز باغ قرار دارد، مهم‌ترین بخش باغ اکبریه است و شامل تالار آینه، تالار تشریفات، اتاق‌های نشیمن و سایر بخش‌ها می‌شود.
• باغ: باغ اکبریه با مساحتی حدود 45 هزار متر مربع، یکی از زیباترین باغ‌های ایرانی است و شامل درختان میوه، درختان زینتی، گل‌های رنگارنگ و حوض‌ها و آبنماهای متعدد می‌شود.
• موزه مردم‌شناسی: در بخشی از باغ اکبریه، موزه‌ای برای نمایش آثار و اشیاء مربوط به فرهنگ و آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی ایجاد شده است.
• موزه باستان‌شناسی: در این موزه، آثار باستانی کشف شده در منطقه خراسان جنوبی به نمایش گذاشته شده است.

راهنمای دسترسی به باغ اکبریه

باغ اکبریه در انتهای خیابان معلم در بیرجند از توابع استان خراسان جنوبی واقع شده‌ است. برای دسترسی به این باغ می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید.

• با وسایل نقلیه عمومی: می‌توانید با اتوبوس یا تاکسی به میدان مادر بیرجند بروید و از آنجا با تاکسی‌های خطی به باغ اکبریه بروید.
• با خودروی شخصی: می‌توانید از طریق بلوار معلم به باغ اکبریه دسترسی پیدا کنید.

ساعت بازدید و هزینه بلیط

باغ اکبریه هر روز از ساعت 9 صبح تا 19 بعد از ظهر برای بازدید عموم باز است. هزینه بلیط ورودی برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است. هم‌اکنون بخش‌های مختلف این باغ و عمارت مورد استفاده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است.

قسمت احداث شده در اوایل دوره قاجار، به عنوان کتابخانه فعال است. از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود. همچنین در موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی باغ اکبریه که در طبقه همکف واقع شده‌است، بخشی از معیشت، آداب و رسوم، مشاغل و حرفه منطقه جنوب خراسان به نمایش گذاشته شده‌ است. بنای ساخته شده در دوره پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخش‌ها به سفره‌ خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته‌ است.

نکاتی برای بازدید از باغ اکبریه

• بهترین زمان برای بازدید از باغ اکبریه، فصل بهار و پاییز است که هوا معتدل و مطبوع است.
• برای بازدید کامل از باغ اکبریه، حداقل 2 تا 3 ساعت زمان نیاز دارید.
• از عکاسی در داخل عمارت اصلی باغ خودداری کنید.
• به قوانین و مقررات باغ احترام بگذارید.

باغ اکبریه بیرجند، مکانی مناسب برای گذراندن یک روز خاطره‌انگیز در کنار خانواده و دوستان است. بازدید از این باغ زیبا و تاریخی را به همه علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ و طبیعت توصیه می‌کنیم.