سردر باغ ملی تهران ؛ نماد کهن پایتخت

سردر باغ ملی تهران یکی از جاهای دیدنی تهران است که قدمت آن به دوره‌ قاجار باز می‌گردد. این سردر در واقع یکی از دروازه‌های اصلی شهر تهران بوده که پیش از ساخت برج آزادی، نماد اصلی شهر بوده است. باغ ملی تهران در گذشته یکی از زیباترین باغ‌های تهران بود که به دستور رضاشاه در کنار دروازه‌ی میدان مشق تهران ساخته شد. در حال حاضر از این باغ که اولین باغ همگانی پایتخت بود چیز زیادی باقی نمانده، اما سردر باغ ملی که بنایی قدیمی‌تر از باغ است به‌عنوان یکی از با ارزش‌ترین مکان‌های تاریخی تهران همچنان پابرجا است. برای آشنایی بیشتر با این بنای کهن، این مطلب را تا انتها بخوانید.

آشنایی با سردر باغ ملی تهران

سردر باغ ملی، به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی تهران دروازه‌ای است که فتحعلی شاه آن را به‌عنوان یک ورودی برای میدان مشق بنا نهاد. به‌طوری که در آن زمان دروازه را با نام دروازه‌ی میدان مشق می‌شناختند. میدان مشق به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های تهران، دارای کاربری نظامی بود و سپاه شاه آن را در اختیار داشت.

سال‌ها بعد و در زمان رضا شاه پهلوی، اولین باغ همگانی پایتخت در زمین‌های میدان مشق با نام باغ ملی ساخته شد. از همان زمان، این دروازه به سردر باغ ملی تهران تغییر نام داد. دوام باغ ملی بسیار کم بود و پس از مدتی در آن کتابخانه‌ی ملی، ساختمان وزارت امور خارجه و موزه‌ی ایران باستان ساخته شد؛ اما نام سردر باغ ملی برای همیشه روی این دروازه‌ی قدیمی باقی ماند. امروزه این بنای تاریخی با معماری خاص و شگفت‌انگیز، نظر بسیاری از گردشگران و حتی عابران را به خود جلب می‌کند.

مسیر دسترسی به سردر باغ ملی تهران

این بنای ارزشمند تاریخی در خیابان امام خمینی و در نزدیکی میدان توپخانه قرار دارد. اگر می‌خواهید آن را راحت پیدا کنید، باید به ضلع غربی اداره‌ی پست و ضلع شرقی وزارت امور خارجه بروید. با توجه به اینکه این بنا در خیابانی شلوغ و در طرح ترافیک قرار دارد، بهترین راه رسیدن به آن، استفاده از مترو است.

برای استفاده از مترو، سوار خط یک (تجریش – کهریزک) شوید؛ سپس در ایستگاه امام خمینی پیاده شده و بعد از خروج از ایستگاه به سمت غرب بروید. از ایستگاه مترو تا سردر باغ ملی تهران حدود پنج دقیقه پیاده‌روی دارید. مسیر اتوبوس روی به سمت این مکان به این‌گونه است که می‌توانید سوار اتوبوس‌های میدان امام خمینی، پایانه‌ی قورخانه یا پایانه‌ی فیاض‌بخش شده و در ایستگاه پایانه پیاده شوید. بعد از پیاده شدن از اتوبوس به سمت شمال بروید تا به خیابان امام خمینی برسید. در آن‌جا سردر باغ ملی را به راحتی پیدا خواهید کرد.

تاریخچه سردر باغ ملی و میدان مشق

میدان مشق در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شد و هدف از ساخت آن نیز ایجاد یک منطقه‌ی نظامی برای تمرین‌های رزمی سپاه شاه بود. در میان این میدان که یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نظامی تهران بود، سربازخانه‌ی مرکزی قرار داشت. در زمان ناصرالدین شاه  نیز، میدان مشق بازسازی و تعمیر شد و در سال ۱۲۷۸، محمدحسین خان سپهسالار میدان را به شکل مربع در آورد و یک دیوار به دور آن کشید که طاق‌هایی از آجر داشت. سپس دروازه‌ی میدان مشق با در دو لنگه‌اش به‌همراه دو طاق‌نما در شمال میدان نصب شد؛ گفتنی است که ناصرالدین شاه تمرین نظامی‌ها را از بالای آن تماشا می‌کرد.

پس از کودتای سال ۱۲۹۹، نظامیان تهران در خارج از شهر به مشق نظامی پرداختند و میدان مشق تبدیل به مکانی سوت‌وکور شد؛ این شرایط تا زمانی ادامه پیدا کرد که طرح ساخت باغ همگانی پایتخت در زمین‌های این میدان اجرا شد و میدان مشق به باغ ملی تغییر نام داد. به مرور زمان نیز ساختمان‌هایی در این مکان بنا شدند که کاربری باغ را تغییر دادند و آن را بیشتر به یک مرکز اداری تبدیل کردند. این ساختمان‌ها به شرح زیر هستند:

• اداره‌ی پست: موزه‌ی وزارت پست، تلگراف و تلفن امروزی
• شهربانی کل کشور: نیروی انتظامی و وزارت خارجه‌ی امروزی
• موزه‌ی ملی ایران
• موزه و کتابخانه‌ی ملی ملک
• اداره‌ی کل ثبت اسناد و املاک کشور
• نخستین شرکت ملی نفت: ساختمان شماره‌ی سه وزارت امور خارجه‌ امروزی

میدان مشق از شمال به خیابان سرهنگ سخایی، از شرق به خیابان فردوسی، از غرب به خیابان سی تیر و از جنوب به خیابان امام خمینی امروزی راه داشته است. نام این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۷ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شده است.

معماری سردر باغ ملی تهران

سردر باغ ملی، ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی است و کاشی‌کاری‌ها و کلاه فرنگی آن، نشان‌دهنده‌ی این سبک غالب در دوره‌ قاجار است. این بنا با سنگ، چوب، آهن، آجر و برنز ساخته شده است و تصاویر مردمان هخامنشی، کوروش بزرگ و فروهر در نمای داخلی آن دیده می‌شود. نمای بیرونی سردر نیز هشت ستون آجری به صورت جفت دارد که به‌خاطر زاویه‌ی قرارگیری آن‌ها، ظاهری زیبا و خاص پدید آمده است.

عرض سردر در حال حاضر حدود ۲۷ متر است؛ اما در گذشته به‌خاطر وجود دو اتاق نگهبانی بیشتر بوده است. به‌مرور زمان یکی از اتاق‌ها به شرکت نفت وصل شد و دیگری به اداره‌ پست تهران تعلق گرفت. هر چند که در طول سالیان دراز، این دو اتاق ویران شدند و اکنون دیگر اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود.

کلاه‌فرنگی این دروازه‌ی قدیمی در واقع اتاقکی مجلل است که بر اساس معماری روسیه ساخته شده و بام شیروانی دارد. پنجره‌های آن از دو سو به باغ ملی باز می‌شوند که این نوع معماری، نشان از کاربرد خاص این اتاقک دارد. در گذشته اتاقک کلاه‌فرنگی، نقارخانه‌ای بود که از داخل آن، طلوع و غروب خورشید را با نواختن شیپور به مردم تهران اطلاع می‌دادند.

دروازه های سردر باغ ملی تهران

این بنای تاریخی دو دروازه چدنی دارد که یکی مخصوص سواره‌نظام‌ها بوده و دیگری برای پیاده‌ها استفاده می‌شده است. متأسفانه دروازه‌ سواره‌نظام‌ها در طول تاریخ از بین رفته است. این دروازه‌ها، زیباترین و شگفت‌انگیزترین قسمت بنا هستند. با توجه به این‌که درها از جنس چدن ساخته شده‌اند، رنگی تیره دارند که با نقوشی طلایی رنگ مزين شده و از جذابیت بسیار زیادی برخوردارند.

کاشی کاری‌های سردر باغ ملی

کاشی‌کاری‌های سردر باغ ملی تهران به‌قدری زیبا و چشم‌نوازند که محال است کسی به این مکان برود و از دیدن آن‌ها خسته شود! اشعاری از ندیم‌الملک صنعت‌گر و محمدعلی کیهانی بر روی کاشی‌های نمای سردر دیده می‌شود که با خطی زیبا نگاشته شده‌اند. همچنین نقش‌های زیبای تاج و دو شیر، شیر و خورشید، مسلسل و پلنگ، روی این کاشی‌ها دیده می‌شود.

بر روی برخی از کاشی‌ها نقوشی وجود دارد که الهام گرفته از پیکرتراشی‌های طاق بستان است. کاشی‌کاری‌های بالای بنا نیز میدان جنگ، شصت تیر، گلوله‌ی توپ، پرچم سه رنگ ایران، اسامی ائمه، آیات قرآنی و طرح‌های اسلیمی را تداعی می‌کنند.

اقامت در تهران با هومسا

اگر می‌خواهید به تهران سفر کنید و دیدنی‌های بی‌شمارش را ببینید، می‌توانید با اجاره ویلا و سوئیت در تهران مستقر شده و چند روزی را در این شهر شلوغ، اما کهن به سر ببرید. همچنین اجاره روزانه آپارتمان مبله در تهران به شما این امکان را می‌دهد که اگر برای کار‌های اداری یا درمانی به تهران آمده‌اید، بتوانید مکانی را برای چند روز اقامت در اختیار داشته باشید. برای رزرو اقامتگاه در تهران می‌توانید از سایت هومسا کمک بگیرید. هومسا بهترین اقامتگاه‌ها را به شما معرفی می‌کند و در صورت تمایل شما، آن‌ها را در اختیارتان می‌گذارد.

کلام آخر

تهران بیش از ۳۰۰ جای دیدنی دارد که سردر باغ ملی تهران فقط یکی از آن‌ها است. حتی بسیاری از شهروندان این شهر شلوغ نیز از وجود این تعداد اثر تاریخی و جاذبه‌ی گردشگری مطلع نیستند. بام‌های تهران، پارک‌های تهران، باغ وحش‌ها و بناهای تاریخی فراوان، همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این شهر پردود و ترافیک با تمام شتاب و عجله‌ای که در زندگی مردمش ایجاد کرده، هنوز هم جایی داشته باشد برای اندکی تأمل، دل سپردن به سکوت، تنفس هوای تازه و آرام شدن.