خانه عباسیان ؛ یادگار پرنقش‌ونگار قاجار

خانه عباسیان یکی از خانه‌های تاریخی کاشان است که از شاهکارهای معماری ایران محسوب می‌شود. این بنا به‌قدری مهم و خاص است که نام آن در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. بنایی باشکوه و زیبا که در محله سلطان امیر احمد کاشان ساخته شده و معماری جذابش، زبانزد خاص و عام است. از جذابیت این عمارت همین قدر بگوییم که برای سریال‌های متعددی همچون مسافر ری، ملاصدرا، جابر بن حیان و خانه‌ای در تاريكی نیز استفاده شده و رنگ‌ولعاب این مجموعه‌های تلویزیونی بوده است.

معماری منحصربه‌فرد قاجاری مانند اتاق‌های تودرتو، گچ‌بری‌های پرنقش‌ونگار، نرده‌های سنگی حجاری‌شده، آینه‌کاری‌های سقف و دیوارها و… ، ازجمله عوامل جذابیت این بنا به‌حساب می‌آیند. تمام این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که این سازه نامزد دریافت جایزه زیباترین معماری ایران شود. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم در این نوشته به معرفی خانه عباسیان که از جاهای دیدنی کاشان است، بپردازیم تا شما با اطلاعات بیشتر برای بازدید از این مکان اقدام کنید. پس همراه ما باشید.

معرفی خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان همزمان با دوره قاجار یعنی بین سال‌های ۱۲۴۵ تا ۱۲۴۸ هجری قمری با درخواست حاج محمد ابراهیم تاجر كاشی، پدربزرگ آیت‌الله سید محمد علوی بروجرودی معروف به «سید باغ»، یکی از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان ساخته شد. متاسفانه تا به امروز اطلاعاتی از معمار این مجموعه یافت نشده؛ اما طبق شواهد، ساخت این بنا با وسعتی بالغ بر ۵۰۰۰ مترمربع و زیربنایی حدود ۷۰۰۰ مترمربع نزدیک ۲۰ سال طول کشیده است. به هر کجای این خانه زیبا که بنگرید، می‌توانید جلوه‌هایی از معماری اصیل ایرانی-اسلامی را ببینید. این جلوه‌هایی از معماری اصیل ایرانی-اسلامی در طراحی‌های خانه و نقش‌های گچ‌بری آن به وضوح دیده می‌شود. در واقع زیبایی خانه عباسیان به‌قدری چشم‌نواز است که بسیاری از كارشناسان معتقدند این بنا شایسته دریافت عنوان «نامزد جایزه زیباترین بنای مسكونی ایرانی-اسلامی» است.

در سال ۱۳۷۴ خورشیدی، هیات امنای احیا و مرمت بافت تاریخی كاشان تصمیم به خرید خانه تاریخی عباسیان و مرمت آن گرفتند. همین موضوع به افزایش طول عمر این خانه تاریخی کاشان کمک کرد و سبب شد امروزه بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری، نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گیرد. به‌منظور حفظ هرچه بیشتر این بنا، کل عمارت تحت پوشش سازمان رفاهی تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد. اگر شما به آشنایی با بناهای تاریخی علاقه‌مند هستید یا از فعالان، دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به رشته‌های گردشگری، معماری، مرمت، تاریخ و عکاسی هستید، پیشنهاد می‌کنیم بازدید از خانه عباسیان را در برنامه خود قرار دهید. خانه عباسیان در سال ۱۳۷۷ خورشیدی با شماره ۲۰۲۰ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسید.

مسیر دسترسی به خانه عباسیان

برای دسترسی به خانه عباسیان کاشان، باید ابتدا به خیابان علوی بروید. از آنجا چندین راه وجود دارد؛ اتوبوس‌های شهری و تاکسی بهترین گزینه‌ها برای رفتن به خانه عباسیان است. ساعات بازدید این مکان نیز از ساعت ۷:۱۵ صبح تا ۱۲ ظهر است. البته در تعطیلات نوروز این خانه تاریخی زیبا تا ساعت ۸ عصر باز است. برای ورود و بازدید نیز باید بلیط ورودی تهیه کنید.

آدرس خانه عباسیان کاشان: استان اصفهان، کاشان، خیابان علوی، کوی سلطان امیراحمد

معماری خانه عباسیان

در ادامه این مقاله قصد داریم به معماری این بنا که بخش اصلی آن را تشکیل می‌دهد بپردازیم.

• استفاده از سبک گودال باغچه

معماری خانه عباسیان به این صورت است که بنا پایین‌تر از سطح کوچه ساخته شده و اصطلاحاً گود است. این سبک معماری «گودال باغچه» نام دارد. این سبک معماری به چند دلیل انجام می‌شد:

• 1_ دسترسی خانه به آب قنات میسر و فشار آب لازم برای جریان داشتن تامین شود.
• 2_ عایق خوبی برای ساختمان در برابر گرمای تابستان و سرمای زمستان باشد.
• 3_ تامین مصالح از خاک گودبرداری راحت‌تر است. به این صورت که خشت خام ساخته‌شده از خاک‌های عملیات گودبرداری را در کوره‌های آجرپزی مجاور مجموعه می‌پختند. با این اقدام، علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها، به‌دلیل همگونی جنس مصالح با خاک زمین‌های مجاور، استحکام بنا نیز حفظ می‌شد.

 

• قرینه سازی و فضاهای فصلی

اگر شما یک خط فرضی در وسط خانه عباسیان بکشید، خواهید دید که هر یک از اضلاع خانه به دو قسمت کاملاً قرینه تقسیم خواهند شد؛ به همین دلیل اصل قرینه‌سازی به‌خوبی در این خانه رعایت شده است. یکی دیگر از نکات جالب‌توجه خانه عباسیان، قسمت‌های زمستانه و تابستانه آن است که توجه به تنوع فصلی در این خانه را به‌خوبی نشان می‌دهد. در واقع از این سبک معماری می‌توان به این نتیجه رسید که در هر فصلی از سال، قسمت‌هایی از بنا که مخصوص فصل و متناسب با همان آب‌وهوا بودند، مورد استفاده بوده است.

• معماری درونگرا و اسلامی

شهر کاشان از گذشته به دارالمومنین شهرت دارد؛ همین موضوع سبب شده است که مسائل مذهبی به معماری خانه‌ها نیز کشیده شود. بنابراین زمانی که شما سراغ معماری خانه عباسیان بروید، متوجه ظاهر بی‌آلایش و درون باشکوه و زیبای بنا خواهید شد و معماری درون‌گرای آن برایتان جذاب خواهد بود. همان‌طور که در دیگر بناهای مربوط به دوره قاجار دیده می‌شود، معماری محجبه (نقاب‌دار) در ساخت خانه عباسیان کاشان به کار برده شده است. از مشخصه‌های معماری محجبه می‌توان به تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، وجود اتاق‌های تودرتو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و زنان در تالارها و دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا اشاره کرد. همچنین دو کوبه با صداهای متفاوت روی درب این خانه نصب شده است تا اهالی خانه از روی صدای کوبه‌ها تشخیص دهند که مهمان آن‌ها آقا است یا خانم.

بخش های خانه عباسیان کاشان

خانه عباسیان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که معرفی هرکدام از آن‌ها نیازمند تشریح زیبایی‌ها و تزئینات این بنا است. در ادامه با ما همراه باشید تا تمام این قسمت‌ها را به شما معرفی کنیم.

• ورودی و هشتی

در همان ابتدای ورود به خانه عباسیان، نمای ساده بیرونی آن، شما را جذب خود می‌کند. در همین حال که از زیبایی بی‌بدیل نمای این خانه متحیر شده‌اید، مسیر خود را ادامه می‌دهید تا وارد یک هشتی شوید که در کناره آن، سکوهایی برای استراحت مسافران و منتظران دیده می‌شود. حین گذر از هشتی، متوجه شیب آن می‌شوید که نشان‌دهنده پایین‌تربودن سطح خانه از خیابان است. به‌کمک این سطح شیب‌دار تغییر ارتفاع به‌تدریج اتفاق می‌افتد. به‌دلیل شیب و سقف هشتی، ديد مستقيم از كوچه به داخل بنا از بین می‌رود که از محاسن این بنا محسوب می‌شود.

همچنین می‌توان همزمان وارد بخش خدمه و از طرف دیگر وارد قسمت اصلی بنا شد. بعد از عبور از دالان شیبداری موسوم به دالان حجاب، به هشتی روباز و بزرگی خواهید رسید. یکی از مزیت‌های وجود چنین هشتی بزرگی در محوطه خانه، استفاده از آن به‌عنوان اصطبل موقت برای افرادی که قصد ورود به عمارت را نداشتند، بود. به همین دلیل محلی برای علوفه حیوانات و پله‌هایی با ارتفاع کم برای سهولت حرکت چهارپایان در این قسمت تعبیه شده بود. از این هشتی می‌توان به سه قسمت اصلی بیرونی، اندرونی و طبقات پایین بنای اصلی خانه عباسیان رفت. ما در ادامه نوشته به معرفی این سه بخش می‌پردازیم.

• بخش بیرونی

بخش بیرونی خانه عباسیان معمولاً برای اسکان موقت مسافرها، مهمانان تجاری و اقوام کاربرد داشت. علاوه بر این، اتاق‌های کار صاحب‌خانه نیز در این بخش قرار داشت. قسمت بیرونی بنا از بخش‌های مختلفی مانند اتاق شاه‌نشین، سرپوشیده بزرگ، ایوان بهار، اتاق های آینه، سرپوشیده کوچک و اتاق مرکزی تشکیل شده است. البته ناگفته نماند که قسمت‌هایی از طبقه‌های پایین بنا نیز جزو بخش بیرونی محسوب می‌شوند که در ادامه به معرفی تک‌تک آن‌ها می‌پردازیم.

طبقه‌‌های بالای بخش بیرونی

• اتاق شاه‌نشین

در اکثر خانه‌های تاریخی کاشان و دیگر شهرهای ایران، مجلل‌ترین اتاق‌ها با تزئینات بسیار مانند آینه‌کاری، گچ‌بری، پنجره‌های رنگی و… مربوط به اتاق‌های شاه‌نشین بودند. از زیبایی‌های به‌کاررفته در اتاق شاه‌نشین بخش بیرونی خانه عباسیان می‌توان به آیینه‌کاری‌های زیبا به‌شکل ماه و شمسه مرکزی در سقف آن اشاره کرد. این تزئینات علاوه بر زیبابخشی اتاق، باعث شده است که هنگام روشن‌شدن چراغ در شب، روشنایی اتاق بیشتر شود. علاوه بر این با انعکاس نور یک آسمان مجازی در سقف ایجاد می‌شود که بسیار زیبا و جذاب است. از دیگر تزئینات جالب توجه اتاق شاه‌نشین، می‌توان به درهای «ارسی» آن اشاره کرد. این درها به‌صورت عمودی باز و بسته می‌شوند و بخش فوقانی آن‌ها دو جداره دارد. اغلب اوقات برای پذیرایی از مهمان‌های خاص و برگزاری مراسم‌های ویژه‌ای مانند عروسی از اتاق شاه‌نشین استفاده می‌شد؛ به همین دلیل به آن اتاق عروس نیز می‌گفتند.

• سرپوشیده بزرگ

یکی دیگر از مهم‌ترین بخش‌های بیرونی خانه عباسیان، فضای موسوم به «سرپوشیده» است. اکثر جشن‌های بزرگ، مراسم‌های مذهبی، عزاداری و… در این محل برگذار می‌شد و در واقع نقشی معادل اتاق‌های کنفرانس یا سالن‌های اجتماعات امروزی را داشت. این فضا شامل دو طبقه بود که طبقه بالا آن برای بانوان و طبقه پایین برای آقایان بود. تهویه هوای فضای سرپوشیده به کمک یک بادگیر انجام می‌شد. سقف کلاه فرنگی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های سرپوشیده است که نور داخل فضا را از طریق پنجره‌های مشبکی به نام «پنجره‌های موشی» تأمین می‌کرد. از آنجا که سرپوشیده بزرگ در بخش بیرونی عمارت عباسیان قرار دارد، دارای تزئینات کمتری است.

• ایوان بهاره

ایوان بهاره یکی دیگر از بخش‌های بیرونی خانه عباسیان است که در فصول معتدل سال استفاده می‌شد. اصل قرینه‌سازی به‌وضوح در این بخش از عمارت به چشم می‌خورد؛ به این صورت که اگر یک خط فرضی از وسط ایوان بهاره بکشید، می‌توانید ببینید که طرفین ایوان کاملا قرینه و مشابه هم هستند. در ضلع چپ ایوان، اتاق‌های متصل به سرپوشیده قرار گرفته‌اند و در ضلع راست آن، اتاقی وجود ندارد. البته زمین همسایه پشت ضلع راست قرار دارد و با توجه به وجود «قناسی» در این قسمت از زمین، معمار تمام تلاش خود را کرده است که با به‌کارگیری اصل قرینه‌سازی، این عیب را بپوشاند و دو وجه را کاملا شبیه به هم بسازد.

• اتاق های آینه

در قسمتی دیگر از بخش بیرونی، اتاق‌های کوچکی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد به محل کار صاحب‌خانه اختصاص داشتند. یکی از نکات جذاب در رابطه با این اتاق‌ها، وجود درب‌های کوچکی در پشت اتاق است که فرد را مستقیما به بیرون از خانه می‌رساند. از دیگر جذابیت‌های اتاق‌های آینه، آینه‌های روبه‌روی درب‌ها است. به این صورت که اگر روبه‌روی یکی از درب‌ها بایستید، شاهد تکرار چارچوب درب‌ها خواهید بود؛ گویی تصویری را در آینه‌های موازی می‌بینید که همین تکرار سبب شده است منظره‌ای دیدنی به وجود آید.

یکی دیگر از نکات ریز و در عین حال هوشمندی که در معماری خانه عباسیان به آن پرداخته شده است، وجود تخته‌ای به نام «جناب در» در پایین تمام درب‌هاست. شاید با خود بگویید که وجود چنین تخته‌ای هنگام تردد باعث زحمت افراد شده است؛ اما وجود چنین تخته‌ای چند دلیل داشت. اولین دلیل این بود که از ورود گردوغبار و حشرات موذی جلوگیری کند. دومین دلیل نیز جلب توجه افراد برای درآوردن کفش‌های خود هنگام ورود به اتاق‌ها بود؛ همچنین به‌دلیل بلندبودن پای در و کوتاهی سقف آن، افراد مجبور به خم‌کردن سر خود می‌شدند که همین موضوع نشانه‌ای از ادب و احترام به اشخاص داخل اتاق بود.

• سرپوشیده کوچک

سرپوشیده کوچک میان بخش اندرونی و بیرونی ساخته شده است که دقیقا شبیه به سرپوشیده بزرگ است با ابعاد کوچک‌تر. از این بخش برای برگزاری برنامه‌های خصوصی‌تر استفاده شده است و تزئینات بیشتری داشت؛ در سرپوشیده کوچک از رنگ‌های تیره و روشن در کنار هم استفاده شده است که همین تضاد رنگ‌ها باعث ایجاد منظره جذابی در این فضا شده است. در این بخش حلقه‌هایی مخصوص آویزان‌کردن وسایل روشنایی به چشم می‌خورد.

• اتاق مرکزی

بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند که اتاق مرکزی به‌نوعی قلب این عمارت محسوب می‌شود؛ چراکه تسلط و دید کافی به طرفین دارد و زمانی که درون آن می‌ایستید، می‌توانید‌ بخش اندرونی و بخش بیرونی را هم‌زمان زیر نظر داشته باشید. به همین دلیل اکثر اوقات صاحب‌خانه از آن استفاده می‌کرد. تزئینات زیبایی مانند گچ‌بری‌ها، پنجره‌های مشبک گچی و درهای ارسی باعث شده است که اتاق جلوه تحسین‌برانگیزی داشته باشد. تمام این تزئینات با ظرافت هرچه تمام در این اتاق به کار رفته‌اند. به‌عنوان مثال اگر به پنجره‌های مشبک گچی دقت کنید، می‌توانید استفاده از گچ تقویت‌شده در آن را ببینید که با ظرافت هرچه تمام استفاده شده‌اند.

همچنین شیشه‌های رنگی به پشت آن‌ها چسبانده شده است که زیبایی اتاق را چندبرابر کرده است. از آنجایی که روی اصلی پنجره‌ها به‌طرف داخل اتاق است، می‌توان به معماری درونگرای آن پی برد. شومینه گچی موجود در اتاق اصلی نیز از ابتدا وجود نداشت و در جریان تفکیک بنای اولیه و به تقسیم‌شدن آن به دو قسمت، ساخته شد. با این حال، در زمان مرمت بنا، دیوار کاذب این اتاق برداشته و شومینه هم از آن جدا شد.

طبقه‌های پایین بخش بیرونی

• آب‌انبار

با توجه به این که در روزگاران گذشته آب قنات در تمام ساعات شبانه‌روز در دسترس مردم نبود و جیره‌بندی می‌شد، مردم سعی می‌کردند آب لازم در طول روز را در مخازن مخصوصی ذخیره کنند. آب‌انبار خانه عباسیان دارای مخزن آب، چاه آب و چرخ چاه است که به کمک چرخ چاه، آب در مخزن ذخیره و سپس با روش‌های خاصی تصفیه و مصرف می‌شد. سیستم خنک‌سازی آب و عایق‌بندی آن ازجمله نکات قابل توجه آب انبار این خانه تاریخی است.

• بخش اندرونی

محل زندگی روزمره افراد خانواده در بخش اندرونی بود و به محارم تعلق داشت، به همین دلیل ما این بخش توسط راه‌ها و درهای مخصوصی از دیگر بخش‌های خانه جدا شده بود تا نامحرم‌ها به آن دسترسی نداشته باشند. اتاق شاه‌نشین و اتاقک مخفی در طبقات بالای بخش اندرونی و بخش‌های دیگر مانند سرویس‌های بهداشتی، سردر راه‌پله بخش اندرونی، حوض‌خانه، چاه آب، حیاط باغ، سرداب بزرگ، رخت‌شوی‌خانه و عبادتگاه در طبقه‌های پایین اندرونی قرار دارند.

• اتاق شاه‌نشین

یک اتاق شاه‌نشین در قسمت اندرونی ساخته شده است که سقف آن با طرح‌های شمسه و ستاره و دیوارهای آن با تعداد زیادی آینه تزئین شده است. همچنین یک شومینه زیبا در این اتاق وجود دارد که اطراف آن با آب طلاکاری و رنگ‌های طبیعی تزئین شده است. یک فضای دوجداره در بالای شومینه قرار دارد تا دود را به بیرون هدایت کند. همچنین سوراخ‌هایی در پایین شومینه دیده می‌شود که با تزریق هوا به‌سوی آتش به سوختن بهتر آن کمک می‌کرد.

• دریچه راه مخفی

در گذشته که تعداد جنگ‌ها و درگیری‌ها بیشتر بوده است، طبیعی است که در هر خانه‌ای یک راه فرار ساخته می‌شد تا در مواقع اضطراری از آن استفاده شود. به همین منظور یک دریچه راه مخفی با تعدادی پله در زیر یکی از اتاق‌های اندرونی خانه عباسیان نیز ساخته شده است که راه فرار خانه بود. اهالی خانه همچنین از این راه برای تردد به خانه‌ها و محله‌های اطراف و همین طور حمام عمومی استفاده می‌کردند.

• اتاقک مخفی

در یکی از اتاق‌های اندرونی، یک دریچه متصل به اتاقکی کوچک و تاریک وجود دارد که درباره کاربرد آن حدس و گمان‌های مختلفی وجود دارد. برخی از کارشناسان حدس می‌زنند که این محل برای نگه‌داری اشیای قیمتی و گران‌قیمت استفاده می‌شد. چراکه بسیاری از عموم تصور می‌کنند که مکان‌های مخفی باید در زیرزمین و طبقه‌های پایین باشند؛ ولی معمار این مجموعه با هنرمندی و زیرکی هرچه تمام، این مکان مخفی را در طبقه‌های بالا طراحی کرده بود.

طبقه‌های پایین بخش اندرونی

• سرویس‌های بهداشتی قدیمی

حتی توالت‌های قدیمی خانه عباسیان نیز با معماری کاملا حساب‌شده و دقیق ساخته شده‌اند. به این صورت که درست پشت راه‌پله‌های ساختمان قرار گرفته‌اند؛ مکانی که دید مستقیم روی آن‌ها وجود نداشت، بوی نامطبوع آن نمی‌توانست آزاردهنده باشد و رفت‌وآمد کمی هم در آن‌جا انجام می‌شد. علاوه بر این، فاصله توالت‌ها طوری بود که تا نزدیک‌ترین اتاق حداقل هفت قدم فاصله وجود داشت؛ چراکه از لحاظ شرعی اگر پا نجس باشد، با هفت قدم راه‌رفتن روی زمین پاک می‌شود.

• سردر راه پله بخش اندرونی

شاید با خود بگویید که سردر راه پله چه اهمیتی دارد که ما قصد داریم به آن بپردازیم؛ خب باید بگوییم که سردر راه پله بخش اندرونی از آن جهت اهمیت دارد که طرح‌های گچ‌بری روی آن شامل شمعدان‌های بلورینی است که به شغل صاحب اول بنا اشاره دارد. چراکه در گذشته رسم بر این بود که شغل صاحب‌خانه در گچ‌بری‌ها و تزئینات منزل نمایش داده شود تا تبلیغ کار او هم باشد. مشابه این حرکت را می‌توانید در خانه طباطبایی‌ها با طرح فرش مزین شده و همین‌طور خانه بروجردی‌ها با طرح سماور و ساعت ببینید.

• چاه آب

سیستم آب‌رسانی در خانه عباسیان از طریق آب قنات و همین طور دو چاه آب انجام می‌شد. به این صورت که یکی از این چاه‌ها برای ذخیره آب و دیگری برای تامین آب باغچه‌ها، حوض‌ها و… به کار می‌رفت. برای بالاآوردن آب این چاه‌های عمیق از چرخ‌های مخصوصی استفاده می‌شد که دو سطل داشتند که در خلاف جهت هم حرکت می‌کردند. در ادامه، این آب در حوضچه‌های کناری ریخته می‌شد و از طریق کانال‌های زیرسطحی در ساختمان جریان می‌یافت.

• حوض‌خانه

باتوجه به نزدیکی شهر کاشان به کویر، معماران آن زمان تمام تلاش داشتند که از حداکثر فضای خانه را استفاده کرده و با قراردادن بخشی مانند حوض‌خانه، دمای ساختمان را تعدیل کنند و از این طریق باعث خنک‌شدن ساکنان خانه شوند. به دلیل وجود حوض‌ها و کانال‌های گردش آب در اطراف اتاق‌ها و همچنین کانال‌های متصل به بادگیر، هوای مطبوعی در حوض‌خانه ایجاد می‌شود که در مقایسه با سایر قسمت‌های بنا کاملا حس می‌شود. بنابراین بیشترین کاربرد این مکان برای تفریح و خنک‌شدن افراد ساکن در خانه عباسیان در روزهای گرم سال بود.

علاوه بر این، این حوض‌خانه می‌توانست از طریق نورگیر مرکزی، روشنایی بخشی از اتاق‌های مخصوص اطرافش را تامین کند. آب قنات پس از عبور از حوض‌خانه، وارد یکی از اتاق‌های جانبی می‌شود که حوض کوچکی دارد؛ وجود کانال‌های آب در اطراف اتاق به خنکی فضای آن کمک می‌کند. تمام این کانال‌ها با دقت فراوان عایق‌بندی شده‌اند تا هیچ‌گونه نشتی آب نداشته باشند و صدمه‌ای به پایه‌ها و طبقات فوقانی وارد نکنند. درب‌ها و پنجره‌های حوض‌خانه نیز با هنر گره‌چینی تزئین شده است؛ یعنی هیچ‌گونه چسب و میخی در ساخت آن‌ها به‌کار برده نشده است و تنها با فرورفتن قطعه‌های چوب در یکدیگر شکل گرفته‌اند. علاوه بر این، یک حیاط دو طبقه در حوض‌خانه وجود دارد که مستقیما به ورودی اصلی خانه منتهی می‌شود.

• حیاط باغ

یکی از فرح‌بخش‌ترین و زیباترین بخش‌های خانه عباسیان، حیاط باغ است که با درختان سرسبز و حوض‌های آب روحی تازه به این مکان بخشیده است. این حیاط به‌همراه دو حیاط دیگر از جمله سهم‌الارث آیت الله سید محمد علوی بروجردی، فرزند صاحب اولیه بنا بوده است. او از حیاط حوض‌خانه به‌عنوان محل تدریس و از حیاط باغ برای اقامه نماز جماعت استفاده می‌کرد. همین موضوع سبب شد که اهالی شهر لقب آسید محمد باغ یا سید باغ را به وی نسبت دهند.

• رخت‌شوی‌خانه

همان طور که از نام رخت‌شوی‌خانه مشخص است، این فضا برای شست‌وشوی لباس‌های کثیف استفاده می‌شد. در داخل رخت‌شوی‌خانه نیز کانال‌های ورود و خروج آب و حوض آبی وجود داشت تا عمل شست‌وشو راحت‌تر و بهتر صورت گیرد.

• سرداب بزرگ

سرداب یک اتاق کوچک در خانه عباسیان است که هیچ مصالحی در ساخت‌وساز آن استفاده نشده است؛ چراکه عملا در دل خاک حفر شده است. به‌دلیل هوای خنک سرداب از این محل برای نگه‌داری مواد غذایی فاسدشدنی استفاده می‌شد. درواقع عواملی مانند معماری خاص سرداب، بادگیرها، کانال‌های زیر سطحی آب و همچنین اختلاف سطح زیاد با کوچه باعث شده است که آب‌وهوای سرداب خنک باشد.

• عبادتگاه

خانه عباسیان از آن دسته خانه‌های تاریخی کاشان است که هر نوع امکانات لازم برای زندگی را دارد. از جمله آن می‌توان به عبادتگاه یا نوعی مسجد درون فضای بنا اشاره کرد. بعد از سردابی که میان اندرونی و بیرونی قرار دارد، یک عبادتگاه با تزئینات گچ‌بری اسما مقدسه، آیات قرآن و ادعیه وجود دارد که اهالی منزل از آن برای برگزاری نماز و عبادت استفاده می‌کردند. تاریخ «سنه ۱۲۵۲» که تنها سند موجود در بنا است، سال اتمام ساخت عبادتگاه را نشان می‌دهد.

• بخش خدمه

سومین بخش خانه متعلق به بخش خدمه یا همان بخش خدمتکاران است. برای عبورومرور خدمه به حیاط و دیگر بخش‌های خانه، راه جداگانه‌ای وجود دارد که شامل مطبخ و حیاط خدمه می‌شود. در ادامه به معرفی این دو بخش از محل اقامت خدمه می‌پردازیم.

مطبخ

مطبخ یا همان آشپزخانه محلی برای پخت‌وپز اعضای خانه بود که بیشتر خدمه در آن عبورومرور داشتند. در کنار تنور و اجاق مطبخ، محل‌هایی برای نگهداری ظروف نیز وجود داشت تا هنگام آشپزی و پذیرایی، دسترسی بهتری داشته باشند. علاوه بر این، برای شست‌وشوی ظروف، یک حوض آب مجهز به کانال‌های ورود و خروج آب در مطبخ وجود داشت که در تسریع امور نقش فراوانی داشت. نکته جالب توجه این است که هواکشی در بالای تنور و اجاق‌ها تعبیه شده بود تا دود ناشی از پخت غذا را به بیرون منتقل می‌کرد و کاربرد هواکش‌های امروزی را داشت. نورگیرهایی که به حیاط خدمه راه داشتن، این فضا را روشن می‌کردند. این نورگیر‌ها در حال حاضر مسدود هستند.

حیاط خدمه

یکی دیگر از بخش‌های مربوط به خدمه، حیاط است که برای استراحت، اقامت و کار خدمه کاربرد داشت. این حیاط به مطبخ راه داشت که در حال حاضر بسته است. درواقع تنها قسمت خانه عباسیان که تاکنون از صاحبان این ملک خریداری نشده، همین حیاط است که در حال حاضر به‌عنوان محل سکونت به کار می‌رود.

تزئینات خانه عباسیان

تزئینات به کاررفته در ساخت خانه عباسیان، یکی از دلایل شهرت این عمارت است. به‌عنوان مثال اگر به گچ‌بری‌های به‌کاررفته در گوشه‌وکنار عمارت نگاهی بیندازید، محو زیبایی و ظرافت آن خواهید شد. رسمی‌بندی، کادربندی، یزدی‌بندی، مقرنس، مشبک، قطاربندی و… همه از جمله تزئینات خانه عباسیان است که نگاه هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کنند. علاوه بر این، می‌توانید انواع و اقسام تزئینات را در مجلل‌ترین بخش‌های این خانه مانند اتاق آینه و اتاق شاه‌نشین مشاهده کنید تا به معماری زیبای خانه عباسی پی ببرید. درواقع علاوه بر انواع گچ‌بری‌های زیبا که در این اتاق‌ها به‌کار رفته است، آینه‌کاری‌های زیبا، پنجره‌های گچی هنرمندانه، درب‌ها و پنجره‌های رنگی و… وجود دارد و زیبایی این خانه را چندین برابر کرده است. تزیینات اتاق شاه‌نشین، به‌خصوص آینه‌کاری‌های سقف و منشورهای شیشه‌ای آویزان از نخ‌های ابریشمی، اوج هنر دوران قاجار را به رخ می‌کشند.

اقامت در کاشان با هومسا

اگر قصد بازدید از خانه های تاریخی کاشان مانند خانه عباسیان را دارید و اکنون به فکر محل اقامتتان هستید، ما پیشنهاد می‌کنیم سری به سایت هومسا بزنید. ما در هومسا با ارائه تخصصی انواع هتل و اقامتگاه در نقاط مختلف کشور در امر اجاره ویلا و سوئیت به شما کمک می‌کنیم. بنابراین برای اجاره ویلا و سوئیت در کاشان یا اجاره هتل سنتی در کاشان، کافی است به صفحه اول وب سایت مراجعه کنید و با چند کلیک، بهترین اقامتگاه را برای خود برگزینید.

کلام آخر

شکی نیست که خانه های تاریخی کاشان فراوانند و هر کدام از آن‌ها، داستان‌های شیرین مخصوص به خود را دارند؛ اما خانه عباسیان چیز دیگری است و همانند جواهری در دل کاشان می‌درخشد. عمارتی باشکوه با معماری ویژه و تزئینات زیبا که عاشقان تاریخ و هنر اصیل ایرانی را به خود جذب می‌کند. حال شما بگویید که آیا تاکنون به کاشان سفر کرده‌اید؟ اگر پاسختان مثبت است، این خانه را از نزدیک دیده‌اید؟ نظرتان درباره خانه عباسیان چیست؟ خاطرات و و تجربه بازدید خود از خانه عباسیان را در قسمت نظرات با ما و همراهان هومسا به اشتراک بگذارید.